သည္းေျခအိတ္ (Gall Bladder)

Maung Maung Myint

သည္းေျခအိတ္ (Gall Bladder)
သည္းေျခအိတ္ဆိုတာ အသည္းက ထုတ္လုပ္လိုက္တဲ့ သည္းေျခရည္ကို ေခတၱသိုမွီးထားတဲ့ အိတ္ကေလးတစ္ခုပါ..။
ကၽြန္ေတာ္တို႔ လူေတြ စားလိုက္တဲ့အစားအစာမွာ ကာဗိုဟိုက္ျဒိတ္ (Carbohydrate) ဆိုတဲ့ ကစီဓါတ္။ (Protein) ဆိုတဲ့ အသားဓါတ္။ (Fat) ဆိုတဲ႔ အဆီဓါတ္eနဲ႔ Vitamin ေတြပါပါတယ္။
သည္းေျခရည္ (Bile) ဆိုတာကေတာ့ အဆီဓါတ္ကို ေခ်ဖ်က္ျပီး လူအတြက္ အသုံးဝင္မယ့္ ပစၥည္းအျဖစ္ေျပာင္းေပးရတာပါ။
အစာေခ်ရည္ေတြဟာ အစာအိမ္အတြင္းမွာ အခ်ိန္တိုင္းထြက္ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။
Cephalic phase , Oral phase, Gastric phase, intestinal phase အစရွိသျဖင့္ေပါ့ဗ်ာ..
ဥပမာ ေျပာရရင္ ေရွာက္သီးသုတ္အေၾကာင္း ဦးေႏွာက္က စဥ္းစားလိုက္တဲ့အခါ (Cephalic phase)..
ေရွာက္သီးသုတ္ ပါးစပ္ထဲ ေရာက္တဲ့အခါ (Oral phase)
ေရွာက္သီးသုတ္ မ်ိဳခ်လိုက္လို႔ အစာအိမ္ထဲေရာက္တဲ့အခါ (Gastric phase)
ေရွာက္သီးသုတ္ အူထဲေရာက္တဲ့အခါ (Intestinal phase)
သူ့အခ်ိန္အခါနဲ့လိုက္လို႔ ဆိုင္ရာ အစာေခ်ရည္ေတြက ထြက္လာရတယ္။
အခ်ိန္ျပည့္ထြက္ေနတာမဟုတ္ေပမယ့္ စားေနက် အခ်ိန္ေတြကိုေတာ့မွန္မွန္ အလိုအေလွ်ာက္ ထြက္တတ္တာမို႔ ပုံမွန္စားေနက် အခ်ိန္မွာ မစားမိခဲ့ရင္ ထြက္ေနတဲ့ အစာေခ်ရည္ေတြက အစာအိမ္ေဟာင္းေလာင္းရဲ့ နံရံေတြကို ပူေလာင္ေစပါတယ္.။
အသည္းက ထြက္လာတဲ့ အဆီေခ်ဖ်က္မယ့္ သည္းေျခရည္ Lypase Enzyme ဟာ ပန္ကရိယ ( pancreas )က ထြက္လာတဲ႔ အသားဓါတ္ေခ်ဖ်က္မယ့္ Amylase Enzyme နဲ႔ ေပါင္းျပီး အူသိမ္ထဲကို ဝင္ပါတယ္။ (ပုံတြင္ၾကည့္ပါ)
ဒီေတာ့ အသားဓါတ္ အဆီဓါတ္ေတြနဲ႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ႔ အူသိမ္ကို ဒီ emzyme ေတြက မေခ်ဖ်က္သြားဘူးလားလို႔ ေတြးစရာပါ။
ခပ္တိုတို ေျပာရရင္ အူသိမ္အတြင္းမွာ activation/ deactivation of the digestive enzyme အဆင့္ေတြ ရွိေနတာမို႔ အူသိမ္ကိုေတာ့ မေခ်ဖ်က္ပါဘူး။ စားလိုက္တဲ့ အသားတုံး အဆီတုံးမ်ားကိုသာ ေခ်ဖ်က္ပါတယ္..။
သို႔ေသာ္ ဒီ Enzyme ေတြဟာ အူအတြင္းကေန အျပင္ကို အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ေရာက္တဲ့အခါ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ႔ စံနစ္မရွိေတာ့တာမို႔
“ကိုယ္တြင္းေခါင္းနံရံမွ ရွိေနတဲ့ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္က အဆီတုံးေတြ အသားတုံးေတြကို ေခ်ဖ်က္ပါေတာ့တယ္”
သည္းေျခေက်ာက္ Gall stone ျဖစ္လာတဲ့အခါ ဒီလမ္းေၾကာင္းမွာ ပိိတ္ဆို႔ မွဳေတြေၾကာင့္ သည္းေျခအိတ္ေယာင္ယမ္း (Cholecystitis) ျခင္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္.။
Gall Stone ရွိေပမယ့္ ဘာေရာဂါလကၡဏာ မျပတဲ့အခါ Silent Stone လို႔ ေခၚေပမယ့္ မေတာ္တဆ ရုတ္ျခည္း အလြန္အမင္း ေယာင္ယမ္း (Acute Cholecystitis ) ျပီး ဒီသည္းေျခရည္ ေခတၱေလွာင္ထားတဲ႔ Gall Bladder ေပါက္သြားတဲ့အခါ. ဒီအစာေခ်ရည္ေတြဟာ ကိုယ္တြင္းေခါင္း ကလီစာေတြကို ေခ်ဖ်က္ပါေတာ့တယ္။
အလြန္အမင္း အသက္အႏၲရာယ္ၾကီးလွပါတယ္.။
ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ကို ကိုယ့္အစာေခ်ရည္ေတြက ေခ်ဖ်က္ စားေသာက္ေနသလိုပါပဲ..။
အေရးေပၚ ခြဲႏိုင္ရင္ေတာင္မွ ေသဆုံးႏိုင္တဲ႔ အလားအလာမ်ားသလို ခြဲစိတ္ျပီး ျပန္ေကာင္းခဲ့ရင္ေတာင္မွ က်န္သက္တမ္းမွာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာ ေတြ ရင္ဆိုင္ရတတ္ပါတယ္။
Silent Gall stone ဆိုတာဟာ ဗိုက္ထဲမွာ Time Bomb တစ္ခု ထည့္ထားသလိုပါပဲ..။
အေရးေပၚ ေဆးကုသမွဳ လက္လွမ္းမမီႏိုင္တဲ႔ ေနရာမွာ သြားေရာက္တာဝန္ထမ္းေဆာင္မယ္ဆိုရင္ “ဒီခ်ိန္ကိုက္ဗုံးၾကီး” ကို ပိုက္သြားမလား..
ဒါမွမဟုတ္ “စံနက္တန္ ျဖဳတ္သြားမလား”
အလားတူ အူအတက္ ေယာင္ယမ္းျခင္း (Acute appendicitis) လည္း အခ်ိန္မေရြး ဒုကၡေပးႏိုင္တာမို႔ ႏိုင္ငံရပ္ျခား ပညညာသင္သြားေနတဲ႔ ေက်ာင္းသားေတြ
အခ်ိန္ၾက ေလယာဥ္စီးရတဲ့ Long Haul Flight စီးသူေတြ သတိထားဖို႔ လိုပါတယ္.။
အာကာသကို သြားတဲ႔ Astronaut ေတြ ဝင္ရိုးစြန္းမွာ လနဲ႔ခ်ီ ေနထိုင္ သုေတသန လုပ္ေနတဲ႔ သူေတြအတြက္..
အူအတက္ ျဖတ္ေတာက္ျခင္းနဲ႔ သည္းေျခအိတ္ ျဖတ္ေတာက္ျခင္း ၾကိဳတင္လုပ္သင့္မသင့္ စဥ္းစားၾကပါတယ္။ လုပ္သူေတြ ရွိသလို မလုပ္သူေတြ လည္း ရွိပါရဳဲ႔။
(Elective Appendectomy and Cholecystectomy in Astronaut)
အသိပညာရွာဖို႔ အလြန္လြယ္ကူုတဲ႔ ဒီေခတ္မွာ ကိုယ္ကၽြမ္းက်င္တဲ႔ IT ပညာကို အသုံးခ်ၾကည့္တာလုပ္ဖို႔ မၾကိဳးစားဘဲ ....
ကိုယ္မကၽြမ္းက်င္တဲ႔ ဘာသာရပ္နယ္ပယ္က အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို သိေအာင္ မၾကိဳးစားဘဲ ....
အရမ္းထင္ျမင္ရာ ေရးသားမွဳဟာ မသင့္ေတာ္သလို ေရးသူအပါအဝင္ ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ေၾကာင္း Like လုပ္သူေတြလည္း credibility က်ေၾကာင္းပါ)
(ေဂါ ဘလာဒါ (Gall Bladder) မရွိရင္ ေဂါက္သြာမယ္ထင္သူေတြအတြက္)