သမိုင္းတေကြ႕မွ ဦးတင္ဧ (ရွမ္းျပည္)

By သန္းဝင္းလႈိင္

ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈ သမိုင္းတြင္ ရွမ္းလူထုေခါင္းေဆာင္ႏွင့္ သမိုင္းဝင္ပင္လံုစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ေသာ ဦးတင္ဧ (ရွမ္းျပည္)အား ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း ေညာင္ေရႊၿမိဳ႕ ကန္သာရပ္တြင္ အဖရွမ္းတိုင္းရင္းသား ဦးဝိုင္း၊ အမိအင္းတိုင္းရင္းသူေဒၚသြယ္တို႔မွ ၁၉၁၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၉ ရက္ စေနေန႔တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္းႏွစ္ေယာက္တြင္ အႀကီးျဖစ္သည္။ ငယ္မည္
မွာ ေမာင္ဘေအးျဖစ္သည္။
ငယ္စဥ္က အင္းေလးဟဲယာရြာမ ဆရာႀကီးဦးျမ၏ ျမန္မာမူလတန္းေက်ာင္း၊ ေညာင္ေရႊၿမိဳ႕ဆရာၫွာ၏ ျမန္မာမူလတန္းေက်ာင္းတို႔၌ (၄)တန္းေအာင္သည္အထိ ပညာသင္ၾကားခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ ေညာင္ေရႊ အဂၤလိပ္-ျမန္မာအလယ္တန္းေက်ာင္း၊ ေတာင္ႀကီးေအဘီအမ္အထက္တန္းေက်ာင္းတို႔တြင္ ဆက္လက္ပညာသင္ယူ ခဲ့သည္။ ငယ္စဥ္ကပင္ ဉာဏ္ပညာထူးထူးခြၽန္ထက္ျမက္၍ စာေမးပြဲတိုင္းတြင္ ပထ မဆင့္မွေအာင္သည္။ အ လယ္တန္းေအာင္စဥ္က ရွမ္းျပည္နယ္အစိုးရ၏ ေထာက္ပံ့ေၾကးရသည္။ ၁၉၃၄ တြင္ (၁၀) တန္းစာေမးပြဲကို ထူး ထူးခၽြန္ခၽြန္ေအာင္ျမင္၍ ရွမ္းျပည္နယ္အစိုးရ၏ ေထာက္ပံ့ေၾကးထပ္မံရရွိသည္။
၁၉၃၄ တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္တြင္ဆက္လက္ပညာသင္ၾကားရာ ၁၉၄၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ျမန္မာစာဂုဏ္ထူးတန္း၊ ပထမဆင့္ျဖင့္ ဝိဇၨာဘြဲ႕(B.A) ေအာင္ခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က ဒုတိယကမၻာစစ္မတိုင္မီ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ တြင္ျမန္မာစာဂုဏ္ထူးတန္း ပထမဆင့္ျဖင့္ေအာင္ခဲ့သူမွာ (၄)ဦးသာရွိၿပီး ယင္းတို႔မွာ ေမာင္စိန္တင္ (သိပၸံေမာင္ဝ)၊ ေမာင္ဝန္ (မင္းသုဝဏ္)၊ ေမာင္လွေဖ၊ ေမာင္တင္ဧ (ဦးတင္ဧ – ရွမ္းျပည္) တို႔ျဖစ္သည္။
၁၉၄၀ မွ ၁၉၄၂ ထိ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ျမန္မာစာဌာနနည္းျပအျဖစ္အမႈထမ္း၍ မဟာဝိဇၨာတန္းဆက္တက္ခဲ့သည္။ စစ္ေၾကာင့္ မဟာဝိဇၨာ စာေမးပြဲကို ျမန္မာစာပါေမာကၡ ဦးဧေမာင္ (တကၠသိုလ္ေမာင္သန္႔စင္) က က်ဳိက္လတ္ၿမိဳ႕တြင္က်င္းပရာ ေျဖဆိုရန္အသြား က်န္းမာေရးခ်ဳိ႕ ယြင္း၍ မေျဖျဖစ္ေတာ့ေခ်။ ထိုစဥ္က မဟာဝိဇၨာစာေမးပြဲေျဖဆိုေအာင္ျမင္ခဲ့သူမွာ ေမာင္ေမာင္ႀကီး (ေနာင္ျမန္မာစာပါေမာကၡ တကၠသိုလ္ ေမာင္ေမာင္ႀကီး) ျဖစ္သည္။
တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားဘဝတြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢအသင္းဝင္၊ ရွမ္းျပည္ေက်ာင္းသားမ်ားတည္ေထာင္သူႏွင့္ ဥကၠ႒၊ လူငယ္မ်ားႀကီးပြားေရးအသင္းဝင္၊ နဂါးနီစာအုပ္အသင္းဝင္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
လက္ဝဲဝါဒစာအုပ္မ်ားကိုေလ့လာ၍ လက္ဝဲဝါဒကို စိတ္ၫြတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၃၆ ေဖေဖၚဝါရီ ၂၅ တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ဒုတိယေက်ာင္းသား သပိတ္တြင္ပါဝင္၍ သပိတ္အၿပီးတြင္ ဇာတိေညာင္ေရႊၿမိဳ႕၌ အလင္းေရာင္စာၾကည့္တိုက္ကို ဦးေဆာင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ စာၾကည့္တိုက္တြင္ ေဟာေျပာပြဲ၊ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား မၾကာခဏက်င္းပကာ ရွမ္းျပည္တြင္စနစ္က်ေသာ ပထမဆံုးစာၾကည့္တိုက္အျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ရစ္ခဲ့သည္။
စာေပဝါသနာထံု၍ ေရႊႏွင္းဆီ၊ တင္ဧ (ရွမ္းျပည္) ကေလာင္ကြဲမ်ားျဖင့္ တကၠသိုလ္ႏွစ္လည္မဂၢဇင္း၊ အိုးေဝမဂၢဇင္း၊ ႀကီးပြားေရးမဂၢဇင္းတို႔တြင္ ပါဝင္ေရးသားသည္။ ထို႔ျပင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္မဂၢဇင္းတြင္ ၁၉၄၀ မွ ၁၉၄၁ ထိ ျမန္မာစာ စာတည္းအျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
၁၉၃၉ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၃၁ ရက္ေန႔တြင္ ဟဲဟိုးၿမိဳ႕ သနပ္ဖက္ပြဲစားႀကီး ဦးေခါင္ႏွင့္ ေဒၚေဒၚမွ်င္တို႔၏သမီးငယ္ မဧတင္ႏွင့္ လက္ထပ္ ခဲ့သည္။
ဂ်ပန္ေခတ္ (၁၉၄၂-၄၅)တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏တာဝန္ေပးခ်က္အရ ရွမ္းျပည္နယ္ဗဟိုစစ္သားစု ေဆာင္းေရးအဖြဲ႕ဝင္၊ ေတာင္ႀကီး အာရွ လူငယ္အစည္းအရံုး ဥကၠ႒အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရးဝန္ႀကီး သခင္သန္းထြန္းႏွင့္ဆက္သြယ္၍ ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရး ရွမ္းျပည္နယ္ႏိုင္ငံေရးတာဝန္ခံအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
စစ္ၿပီးေခတ္ ၁၉၄၆ ဇန္နဝါရီလ ၁၇ မွ ၂၃ ရက္အထိ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္အလယ္ပစၥယံတြင္ က်င္းပခဲ့သည့္ ဖဆပလႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာညီ လာခံတြင္ ရွမ္းျပည္လူငယ္ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားကို ဦးေဆာင္၍တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ညီလာခံအၿပီးတြင္ သခင္စိုး၊ ကိုသိန္းေဖ (သိန္းေဖျမင့္)၊ သခင္တင္ျမတို႔ပို႔ခ်ေသာ လက္ဝဲသေဘာတရား သင္တန္း တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ဖဆပလအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ရွမ္းျပည္အနာဂတ္ အေရး ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။
ဦးတင္ဧသည္ ၁၉၄၆ ဧၿပီလတြင္ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕လူငယ္အစည္းအ႐ုံးကို ဦးေဆာင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ရွမ္းျပည္လြတ္လပ္ေရး အဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ပညာေရးမွဴးအျဖစ္လည္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
၁၉၄၆ ေမလ ၁ ရက္တြင္ ေတာင္ႀကီးပေဒသရာဇ္ေက်ာင္း (ယခင္ရွမ္းေစာ္ဘြား သားသမီးမ်ားစာသင္ေက်ာင္း) ၏ ေက်ာင္းအုပ္အျဖစ္ အမႈ ထမ္းသည္။ ထိုသို႔တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနစဥ္အတြင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္၏ဆႏၵအရ ဒီဇင္ဘာ ၂၄ ရက္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္၏ေတာင္ႀကီးလူထုတရားပြဲတြင္ သဘာပတိအျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရာ ေနာက္တေန႔ (ဒီဇင္ဘာ ၂၅) တြင္ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးရာထူးမွ ႏုတ္ထြက္ခဲ့ရသည္။
ထို႔ေနာက္ ရွမ္းျပည္လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ဥကၠ႒အျဖစ္ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဦးတင္ဧသည္ ဥကၠ႒အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနခိုက္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္ေသာ ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ အမွတ္ (၁၀) ေဒါင္းနင္းလမ္းရွိ ၿဗိတိ သွ်နန္းရင္းဝန္႐ုံး၌ ေဆြးေႏြးေနစဥ္အတြင္း ေစာ္ဘြားအခ်ဳိ႕၏ “ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ေတာင္တန္းေဒသကို ကိုယ္စားမျပဳ” ဟူေသာ ၁၉၄၇ ဇန္နဝါရီ ၂၁ ရက္တပ္ထားေသာေၾကးနန္းေရာက္ရွိလာရာ ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ႏွင့္ ၿဗိတိသွ်အစိုးရကိုယ္စားလွယ္တို႔ ေဆြးေႏြး ေနမႈကို အက်ပ္႐ိုက္ခတ္ကာ အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္လာသည္။ ထိုအေျခအေနတြင္ ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏အကူအညီျဖင့္ ဦးတင္ဧ၊ ဦးထြန္း ျမင့္ (လင္းေစး) ဦးေဆာင္၍ ေတာင္ႀကီး၌ လူထုအစည္းအေဝးက်င္းပကာ ဇန္နဝါရီ ၂၅ ရက္တြင္ ရန္ကုန္ဖဆပလအဖြဲ႕သို႔လည္းေကာင္း၊ လန္ဒန္ရွိဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းထံသို႔လည္းေကာင္း၊ ၿဗိတိသွ်နန္းရင္းဝန္အက္တလီထံသို႔လည္းေကာင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကို ေထာက္ခံ သည္ဆိုေသာ ေၾကးနန္း႐ိုက္ၾကားစာေပးပို႔ခဲ့သည္။ ဤျဖစ္ရပ္၏ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ျပည္မႏွင့္အတူ ေတာင္တန္းေဒသပါ လြတ္လပ္ ေရးရယူလိုေၾကာင္း သက္ေသျပသည့္အေနျဖင့္ ၁၉၃၇ ေဖေဖၚဝါရီ ၁၂ တြင္ ရွမ္းျပည္နယ္ပင္လံုၿမိဳ႕၌ သမိုင္းဝင္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ရသည္။ ပင္လံုညီလာခံေခၚယူခဲ့ရသည္။
သမိုင္းဝင္ပင္လံုစာခ်ဳပ္ ေအာင္ျမင္စြာခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ေရးအတြက္ ဦးတင္ဧဦးေဆာင္ေသာ ရွမ္းျပည္လြတ္ လပ္ေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္သည္ ရွမ္းျပည္သူ လူထုကို စည္းရံုးလႈ႔ံေဆာ္ခဲ့ရသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ျပည္ေထာင္စု၏အုတ္ ျမစ္ပင္လံုစာခ်ဳပ္တြင္ ရွမ္းျပည္လူထုကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ဦး တင္ဧသည္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့သည္။
ထို႔ျပင္ ဦးတင္ဧသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္၍ ၁၉၄၇ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေရးဆြဲရာတြင္ ေကာ္မတီအဖြဲ႕ဝင္အျဖစ္ ပါဝင္ေဆာင္ ရြက္ခဲ့သည္။ ထိုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလတြင္ ရွမ္းျပည္တိုင္းေထာက္ပံ့ေရး အရာရွိ (လစာ ၁၀၀၀ က်ပ္)ေပးအပ္ရာတြင္ ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။
ရွမ္းျပည္နယ္လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ဥကၠ႒တာဝန္ကိုမူ ဆက္လက္တာဝန္ယူခဲ့သည္။ ဦးဗေဆြ၏တာဝန္ေပးခ်က္အရ ဗီယက္နမ္လြတ္ ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲကို အကူအညီေပးရန္ကိစၥမ်ားကို စီစဥ္ေပးခဲ့သည္။
၁၉၄၈ ေမလတြင္ ႏိုင္ငံေရးကိုစြန္႔၍ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ဘာသာျပန္ႏွင့္ စာအုပ္ထုတ္ေဝေရးဌာန ဌာနမွဴး ဦးဝန္ (မင္းသုဝဏ္) ၏လက္ ေအာက္၌ လက္ေထာက္စာတည္းရာထူးကို ဝင္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၈ မွ ၁၉၅၁ ထိ လက္ေထာာက္စာတည္း၊ ၁၉၅၀ မွ ၁၉၅၁ အထိ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ ပညာေရးေလ့လာသူ၊ ၁၉၅၁ မွ ၁၉၆၈ တြင္ စာတည္း၊ ၁၉၅၇ မွ ၁၉၅၈ တြင္ အဂၤလန္ျပန္အဘိဓါန္ေလ့ေလာေရး ပညာေတာ္သင္။ ၁၉၆၈ မွ ၁၉၇၆ အထိ စာတည္းမွဴး၊ ၁၉၇၄ မွ ၁၉၇၅ ထိ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ျမန္မာစာပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္ ရြက္ခဲ့သည္။
၁၉၇၆ မွ ၁၉၇၇ ထိ ျမန္မာစာအဖြဲ႕ဝင္ ၫႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၇၇ တြင္ ျမန္မာစာအဖြဲ႕ၫႊန္ခ်ဳပ္အျဖစ္မွ အၿငိမ္းစားယူခဲ့သည္။ အၿငိမ္းစားယူၿပီးေနာက္ ၁၉၇၇ မွ ၁၉၇၈ ထိ ျမန္မာ စာအဖြဲ႕အၾကံေပး ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
၁၉၇၈ ဒုတိယအႀကိမ္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီအဆင့္ဆင့္ေရြးေကာက္ပြဲတြင္း ရွမ္းျပည္နယ္ေညာင္ေရႊၿမိဳ႕နယ္ မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ ၂ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ေရြးေကာက္ခံရသည္။
ယင္းေနာက္ ၁၉၇၈ တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္စီဝင္အျဖစ္ တာဝန္ေပးအပ္ခံရသည္။ ၁၉၈၁ ႏိုဝင္ဘာလ ၉ ရက္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္စီဝင္အျဖစ္မွ အၿငိမ္းစားယူခဲ့သည္။
ဝန္ထမ္းအျဖစ္ထန္းရြက္ေနစဥ္ တကၠသိုလ္မ်ား စာအုပ္ျပဳစုထုတ္ေဝေရးေကာ္မတီ အတြင္းေရးမွဴး၊ သင္႐ိုး၊ မာတိကာႏွင့္ ေက်ာင္းသံုးစာ အုပ္ေကာ္မတီဝင္၊ တကၠသိုလ္မ်ားတိုင္းရင္းသားစာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဗဟို ေကာ္မတီဥကၠ႒၊ ျမန္မာစာအဖြဲ႕ဒုတိယဥကၠ႒၊ အမ်ဳိးသားစာေပဆုစီစစ္ေရြးခ်ယ္ေရးေကာ္မတီဝင္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသနအသင္းဥကၠ႒အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
ဦးတင္ဧသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသနအသင္းအတြက္ ရွင္ဥကၠံသမာလာ၏ “ဝဏၰေဗာဓနသတ္အင္း” ကို တည္းျဖတ္၍ ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသနအသင္းဂ်ာနယ္တြင္ သုေတသနေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသနေဆြးေႏြးပြဲႏွင့္ စာေပဗိမာန္စာတမ္း ဖတ္ပြဲမ်ားႏွင့္ စာတမ္းမ်ား ေရးသားဖတ္ၾကားခဲ့သည္။
ထို႔ေနာက္ ဦးတင္ဧသည္ ၁၉၉၅ ေအာက္တိုဘာလ ၁၆ ရက္တြင္ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕ စဝ္စံထြန္းရပ္၊ မင္းလမ္းအမွတ္ စ/၃ ေနအိမ္၌ ကြယ္လြန္ သြားခဲ့ေလသည္။ ႂကြင္းက်န္ေသာရုပ္ကလာပ္ကို ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕ ၿမိဳ႕မသုသာန္၌ မီးသၿဂႋဳဟ္ခဲ့သည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္၌ ဇနီးေဒၚေအးတင္၊ သမီး ေတာင္ႀကီးတကၠသိုလ္ သခ်ၤာပါေမာကၡ ေဒၚခင္ေနဝင္းတို႔ က်န္ရစ္ခဲ့သည္။
ဦးတင္ဧ (ရွမ္းျပည္) သည္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ႀကီးေလးေသာတာဝန္မ်ားကို စြမ္းစြမ္းတမံေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္မွခ်ီးျမႇင့္ေသာ ေမာ္ကြန္းဝင္ (တတိယဆင့္) ႏွင့္ ႏိုင္ငံဂုဏ္ရည္ဘြဲ႕(ပထမဆင့္) တို႔ကို ရရွိခဲ့သည္။

NLABR
Web-site: www.nlabr.com
Facebook: Sa Maung

Timeline Photos သမိုင္းတေကြ႕မွ ဦးတင္ဧ (ရွမ္းျပည္) By သန္းဝင္းလႈိင္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈသမိုင္းတြင္ ရွမ္...