ယဥ္ေက်းမႈဆိုတာ (၂) - ျမန္မာ့လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအစ ယဥ္ေက်းမႈဖလွယ္ပံုကို ေလ့လာျခင္း

ၿငိမ္းခ်မ္းေအး
ဧၿပီ ၁၉၊ ၂၀၁၂

ယဥ္ေက်းမႈ ကူးလူးဖလွယ္မႈနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ပထမေဆာင္းပါးနိဂံုးမွာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုရဲ႕ စားေသာက္၊ ေနထိုင္၊ ဝတ္ဆင္၊ ျပဳမူ၊ ဆက္ဆံ ပံုေတြဟာ ေခတ္သစ္ကမၻာရဲ႕ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာျဖန္႔က်က္ျဖစ္ထြန္းမႈ သေဘာအရ၊ တနည္းအားျဖင့္ အေတြးအေခၚ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ သတင္း အခ်က္အလက္၊ အရင္းအႏွီး၊ ကုန္စည္၊ လူမႈဆက္ဆံေရး စတာေတြဟာ ေခတ္ဆက္သြယ္ေရး၊ နည္းပညာတိုးတက္ျဖစ္ထြန္းမႈနဲ႔အတူ ေျမေက်ာရႈံ႕ၿပီး ကမာၻ႕ပထဝီကိုျဖတ္သန္းဆီးစီးလာတဲ့ျဖစ္စဥ္သေဘာေၾကာင့္ ေျပာင္းလဲလာတယ္လုိ႔ ဆိုခဲ့ပါတယ္။

ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ လူအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕အစ သမို္င္း၊ ယဥ္ေက်းမႈေတြကို ျပန္လည္ေလ့လာရင္လည္း လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအခ်င္းခ်င္း ကိုး ကြယ္ယံုၾကည္မႈ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထံုးတမ္း၊ ေနထိုင္၊ စားေသာက္၊ ဝတ္ဆင္မႈပံုစံေတြဟာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္လို ျမန္ဆန္၊ ႀကီးထြား၊ သိ သာမႈ မရွိသည့္တိုင္ေအာင္ အျပန္အလွန္ကူးယူေလ့ရွိတာပါပဲဆိုတဲ့သေဘာကို ဆက္လက္ေဆြးေႏြးပါမယ္။

• အႀကိဳသမိုင္း (Prehistory)
သမိုင္မတင္မီေခတ္ (ဝါ) ျမန္မာ့အႀကိဳသမိုင္းကိုၾကည့္ရင္ ခုလက္ရွိ ျမန္မာျပည္အထက္ပိုင္းမွာ ေတြ႕ရတဲ့ ေက်ာက္ျဖစ္႐ုပ္ႂကြင္း အေထာက္ အထားေတြအရ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၄၀၀,၀၀၀ ခန္႔ကစၿပီး အညာသားလုိ႔နာမည္ေပးထားတဲ့ လူလုိ႔ေျပာႏိုင္တဲ့သူေတြ ရွိေနၿပီျဖစ္တယ္။ ဒီေရွးလူ (သို႔) အညာသားေတြဟာ ဂ်ာဗားလူ၊ ေဘဂ်င္းလူေတြလိုပဲ မတ္တပ္ရပ္ၿပီး သြားႏိုင္ေနၿပီ။ ေခါင္းေသးငယ္၊ မ်က္ႏွာမလွ၊ ကိုယ္လက္ အခ်ိဳး မက်ေပမယ့္ လိင္အပါအဝင္ ကိုယ္လက္အဂၤါ စံုေနၿပီ။ ယခင္အႏွစ္ ၄၀,၀၀၀ ခန္႔စၿပီး မႏုႆလူသား စစ္စစ္ျဖစ္ေနၿပီျဖစ္တယ္။

ပထမေတာ့ အညာသားေတြဟာ ေက်ာက္ေခတ္လူရိုင္းေတြ (Savages) ျဖစ္တယ္။ အညာသားေတြရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ (Anyathian Culture) ကလည္း ကမၻာအႏွံ႕အျပားက ေရွးဦးလူေတြလိုပဲ ပထဝီ၊ ရာသီဥတု စတဲ့ သဘာဝရဲ႕ ပံုသြင္းျခင္းကို ခံရတယ္။ သူတုိ႔ဟာ အဝတ္မဝတ္ဘူး၊ မီးကို အသံုးခ်တတ္ၿပီ။ သဘာဝဒဏ္နဲ႔ သူတုိ႔ထက္ႀကီးတဲ့ သတၱဝါႀကီးေတြရဲ႕အႏၱရာယ္ကလြတ္ေအာင္ ဂူထဲမွာ ေနေလ့ရွိတယ္။ အပူပိုင္း သစ္ေတာေတြကရတဲ့ အပင္၊ အသီး၊ အရြက္၊ အေခါက္၊ အျမစ္ေတြ၊ သူတုိ႔ဖမ္းႏိုင္တဲ့ သူတုိ႔ထက္အင္အားနည္းတဲ့ အေကာင္ေတြ၊ ငါးေတြကို စားတယ္။ လက္နက္အျဖစ္ ေက်ာက္ေခတ္ဦးမွာ ေက်ာက္ခဲၾကမ္း၊ ေနာက္ပိုင္း (လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္၂၀၀,၀၀၀ ခန္႕) မွာ ေက်ာက္ကို လက္နက္ အျဖစ္ ပီပီျပင္ျပင္လုပ္တတ္လာတဲ့အျပင္ သစ္သားတင္းပုတ္၊ ဝါးခြၽန္၊ ေလာက္လႊဲေတြကိုပါ အသံုးျပဳလာတယ္။ မုဆိုး၊ တံငါအျဖစ္ အသက္ ေမြးတယ္။ ပုဂၢလိက မိသားစုပံုစံမ်ိဳး မဟုတ္ေပမယ့္လည္း ဘံု အိမ္ေထာင္၊ သားေမြးျပဳၾကတယ္။ လင္၊ မယား (ဝါ) ေယာက်ၤား၊ မိန္းမ တန္း တူ အိမ္ေထာင့္တာဝန္ (ဝါ) အုပ္စုတာဝန္ စားဝတ္ေနေရး၊ လံုျခံဳေရးကို ထမ္းတယ္။ အုပ္စုတစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ရန္ျဖစ္ေလ့ရွိေနၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ လူအင္အားလိုေတာ့ မ်ဳိးဆက္ပြားမႈမွာ အဓိက်တဲ့မိန္းမေတြဟာ အေရးႀကီးတဲ့အခန္းက႑မွာ ေနရာေပးေလ့ရွိတယ္။ ေခတ္မီသားဖြားပညာလုိ႔ မဆိုႏိုင္ေပမယ့္ သူတုိ႔နည္း၊ သူတုိ႔ဟန္နဲ႔ စနစ္တက် သားဖြားပညာတတ္ေနၿပီ။ လူဦးေရးပြားစီးပြားမႈတန္ဖိုးကို နားလည္ေနၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ ကေလးအရြယ္ အေသအေပ်ာက္ျဖစ္မႈကို အေလးထားတယ္။ အုပ္စုေတြရန္ျဖစ္ရင္ ႐ႈံးတဲ့အုပ္စုကေယာကၤ်ားေတြ အသတ္ခံရေလ့ရိွၿပီး၊ မိန္းမေတြ မယားအျဖစ္အသိမ္းခံရတယ္ဆိုေတာ့ ေရွးလူေတြဟာ အမ်ားအားျဖင့္ အုပ္စုမတူ (မ်ဳိးကြဲ) ေတြကို အိမ္ေထာင္ျပဳေလ့ရွိတယ္လုိ႔ ဆိုႏိုင္တယ္။ သူတုိ႔အေၾကာင္းေတြကို ခုေခတ္ ရွမ္းျပည္မွာရွိတဲ့ ျပဒါလင္းဂူ ယခင္အႏွစ္ (၁၀,၀၀၀ - ၂၀,၀၀၀) ခန္႔ကလို လိႈဏ္ဂူေတြမွာ ေရးဆြဲထားတဲ့ ေက်ာက္နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြကတဆင့္ သိရတယ္။

ေက်ာက္ေခတ္သစ္ ေတာ္လွန္ေရးစၿပီးေတာ့ အညာသားေတြဟာ လူ႐ိုင္းကေန လူၾကမ္းေတြ (Barbarians) အျဖစ္ ေျပာင္းလဲတိုးတက္လာ တယ္။ ေက်ာက္ေခတ္သစ္ (ယခင္အႏွစ္ ၉,၀၀၀ - ၃,၀၀၀) မွာ ယဥ္ေက်းမႈလည္း တိုးတက္လာၿပီ။ အဝတ္ကို အရွက္လုံ႐ံု ဝတ္တတ္ၿပီ။ မုဆိုး၊ တံငါဘဝကို လံုးလံုး မစြန္႔ေပမယ့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးနဲ႔ ေမြးျမဴေရး စလုပ္လာၿပီျဖစ္တယ္။ အညာသားေတြဟာ သဘာဝကရတဲ့ ထန္းရည္၊ ထန္းလ်က္တို႔ကို လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ ၁၀၀,၀၀ ခန္႔က စားသံုးတတ္ေနေပမယ့္ လူကစိုက္ရတဲ့ ဆန္ (စပါး) ကိုေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ ၈,၀၀၀ ခန္႔က စ စိုက္ၿပီး စားၾကတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ (၃,၀၀၀) ခန္႔ကစၿပီး ဆည္ေရေသာက္ စပါးစိုက္တတ္ၿပီျဖစ္တယ္။ ကြမ္းရြက္ကိုသိေနၿပီျဖစ္ေပမယ့္ ကြမ္းစားတဲ့ ဓေလ့မရွိေသးပါ။

ေျမျပန္႔ေတြမွာ အိမ္ေဆာက္၊ ရြာတည္ ေနထုိင္လာၾကၿပီ၊ အိုးထိန္းစက္မလုပ္တတ္ေသးေပမယ့္ လက္လုပ္အိုးေတြလုပ္ၿပီး ခ်က္ျပဳတ္ စား ေသာက္တတ္ေနၿပီ။ လက္နက္အတတ္မွာလည္း ေလးနဲ႔ျမႇားလုပ္တတ္ၿပီ ျဖစ္တယ္။ ဝန္တင္လွည္းလုပ္တတ္ၿပီး လွည္းနဲ႔ႏြား တြဲသံုးတတ္ၿပီ ျဖစ္တယ္။ အစားအစာရွာေဖြစုေဆာင္းရတဲ့ဘဝကေန အစားအစာ (အသီးအႏွံ၊ အသား) ကို ထုတ္လုပ္ႏိုင္ၿပီ။ စုေပါင္းထုတ္လုပ္၊ စုေပါင္းစား ေသာက္ၾကတဲ့ သမိုင္းဦးဘံုေျမစနစ္ အစျပဳၿပီလုိ႔ဆိုႏိုင္တယ္။

ေက်ာက္ေခတ္တေလ်ာက္လံုးကို ၾကည့္ရင္ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ အေနနဲ႔ ေညာင္ပင္ႀကီးေတြ၊ ေက်ာက္တံုး၊ ေက်ာက္ေတာင္ အႀကီးႀကီးေတြ ကို ကိုးကြယ္တာေတြရွိတယ္။ တမလြန္ဘဝယံုၾကည္တယ္လုိ႔ ယူဆရတယ္။ အုပ္စုမတူတဲ့သူေတြကိုဖမ္းၿပီး ယစ္ပူေဇာ္တယ္။ လူသားစား တယ္လုိ႔ေတာ့ တထစ္ခ် မဆိုႏိုင္၊ စားတဲ့အုပ္စုေတြ ရွိေကာင္းရွိမယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈအေနနဲ႔ ယစ္ပူေဇာ္ပြဲေတြမွာ ေယာကၤ်ား၊ မိန္းမ ေသရည္၊ ေသရက္ ေသာက္ၾကတယ္။ ေက်ာက္ေခတ္သစ္မွာ ပန္းခ်ီ၊ ပံုဆြဲ၊ အႏုပညာကို ခံစားဖန္တီးတတ္ၿပီလုိ႔ ယူဆႏိုင္တယ္။

သူတုိ႔ေတြဟာ လက္ရွိလူမ်ဳိးအေခၚနဲ႔ ဘာလူမ်ဳိးေတြလည္းလုိ႔ ေသခ်ာမေျပာႏိုင္၊ တိဗက္ျမန္မာ၊ ပ်ဴ၊ မြန္ခမာ၊ ထိုင္းရွမ္းေတြ ျဖစ္စရာရွိတယ္။ လက္ရွိ ျမန္မာျပည္အႏွံ႔အျပားမွာေနၿပီးေတာ့ မႏုႆေဗဒအေခၚအရေတာ့ မြန္ဂိုလြိဳက္၊ နီဂ႐ြိဳက္၊ ၾသစေၾတလြိဳက္ စတဲ့အမ်ဳိးေတြ ျဖစ္တယ္။

ျမန္မာအပါအဝင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ တ႐ုတ္၊ အာရွအလယ္ပိုင္း ေက်ာက္ေခတ္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ လူဦးေရစီးေၾကာင္းေတြရွိၿပီး ယဥ္ ေက်းမႈ၊ ဓေလ့၊ အတတ္ပညာဖလွယ္တာေတြေနၿပီ ျဖစ္တယ္ဆိုတာကို အဆိုပါေဒသေတြမွာ တူးေဖာ္ေတြ႕ရတဲ့ ပံုသ႑ာန္တူညီတဲ့ ေက်ာက္ေခတ္လက္နက္ေတြက သက္ေသျပဳတယ္။ အေနာက္ဘက္ အိႏၵိယနဲ႔ေတာ့ အဲ့အခ်ိန္အထိ ထိစပ္မႈမရွိေသးပါ။

ခု အထက္မွာ တင္ျပခဲ့တာေတြ အမ်ားစုဟာ ေျမထဲမွတူးေဖၚရရွိတဲ့ေျမထဲသမိုင္း (Archaeology)၊ အေထာက္အေထားအေပၚ အေျခခံတယ္။ ေက်ာက္နံရံ အရုပ္ေတြက တဆင့္သိရတဲ့ အစသမိုင္း (Protohistory ) မွ အခ်က္ေတြလည္းပါတယ္။

• အစသမိုင္း (Protohistory)
လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၃,၀၀၀ ခန္႕ လက္ရွိျမန္မာေတြေနတဲ့ေနရာမွာ လူေတြစုစည္းေနထိုင္မႈ၊ လူမႈအဖြဲ႕အစည္း က်ယ္ျပန္႔လာၿပီး ၿမိဳ႕ေတြ စေပၚလာၿပီ ျဖစ္တယ္။ လက္ရွိတူးေဖာ္ေတြ႕ရွိခ်က္အရ အေစာဆံုးဟု ယူဆႏိုင္တဲ့ၿမိဳ႕မွာ ကူမဲၿမိဳ႕အနီးရွိ ပ်ဴၿမိဳ႕ေဟာင္း မိုင္းေမာ (ယခင္ႏွစ္ ၂,၁၀၀) ျဖစ္ တယ္။ ေတြ႕ရွိၿပီး ကနဦးေရွးၿမိဳ႕ေဟာင္းေတြကေတာ့ ပ်ဴလူမ်ိဳးေတြပဲတည္တဲ့ ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕အနီးရွိ ဗိႆႏိုး (ယခင္ႏွစ္ ၂,၀၀၀)၊ ဝက္ လက္ၿမိဳ႕အနီးရွိ ဟန္လင္း (ယခင္ႏွစ္ ၁,၇၀၀)၊ ေမာ္ဇာအနီးရွိ သေရေခတၱရာ (ယခင္ႏွစ္ ၂,၁၀၀) တုိ႔ျဖစ္တယ္။ ကုန္ေဘာင္ေခတ္ ဘႀကီး ေတာ္ (၁၈၁၉-၁၉၃၇) လက္ထက္ မွန္နန္းရာဇဝင္ (The Glass Palace Chronicle of the Kings of Burma) (၁၈၂၉) မွာ ဘုရား (ဗုဒၶ)နဲ႔ အမ်ိဳးေတာ္ေအာင္ ၾကံဖန္ၿပီး “တေကာင္း အဘိရာဇာ သာကီမ်ဳိး” လုိ႔ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ရတဲ့ အထက္ဘက္ (ေျမာက္ပိုင္း) က တေကာင္းလည္း ေျမထဲသမိုင္းေတြ႕ရွိခ်က္အရ ပ်ဴၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံပဲ ျဖစ္တယ္။

အေရွ႕ေျမာက္ကလာတဲ့ပ်ဴေတြဟာ ျမန္မာေတြလိုပဲ မြန္ဂိုလြိဳက္လူမ်ိဳးႏြယ္၊ တိဗက္-ျမန္မာ (တိဗက္တို-ဘာမင္း) စကားေျပာသူေတြ ျဖစ္ တယ္။ ပ်ဴေခတ္ေရာက္ေတာ့ အိႏၵိယနဲ႔အဆက္အဆံရွိတာ ေတာ္ေတာ္ၾကာေနၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ အိႏၵိယယဥ္ေက်းမႈ၊ ဟိႏၵဴ၊ ျဗဟၼဏအယူ (Barhmanism)၊ ဗုဒၶသာသနာ စတာေတြလႊမ္းမိုးတယ္။ အိႏၵိယတိုင္းသားေတြဟာ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဗိသုကာ၊ ႏိုင္ငံေရး၊ အေတြးအေခၚ၊ စီးပြား ေရးနယ္ပယ္ေပါင္းစံုမွာ အေထာက္အပံ့ေပးခဲ့တယ္။ ျမန္မာေတြ လက္ရွိျမန္မာေတြေနေနတဲ့ ေနရာေတြကို မဝင္ခင္ကတည္းက သူတုိ႔ဟာ ပင္လယ္ကတဆင့္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကိုဝင္လာေနထိုင္ေနၿပီ ျဖစ္တယ္။ [ပါေမာကၡလုစ့္ (G.H.Luce) ၁၉၄၀ မွာ ေရး၊ ေဒါက္တာ သန္းထြန္း ၂၀၀၅ မွာ ျပင္ဆင္၊ ျဖည့္စြက္၊ တည္းျဖတ္၊ ဘာသာျပန္ “Economic Life of the Early Burma” စာတမ္းမွ]။

အၾကမ္းအားျဖင့္ ပ်ဴေတြ လက္ရွိျမန္မာေတြ ေနတဲ့ေနရာမွာ ေနသြားတဲ့ကာလက ခရစ္ရာစု (၄) ရာစု မွ (၉) ရာစု အထိလုိ႔ သတ္မွတ္ႏိုင္တယ္။ ခရစ္ႏွစ္ (၇) ရာစုခန္႔မွာ အိႏၵိယအကၡရာကိုသံုးၿပီး ပ်ဴေတြ စာေရးတတ္လာတယ္။ အဝတ္အစား၊ ဓေလ့၊ ထံုးစံ၊ ယဥ္ေက်းမႈေတြမွာ အိႏၵိယ ဟန္ ေတာ္ေတာ္လႊမ္းမိုးတယ္။ ၿမိဳ႕နာမည္ေတြကိုလည္း ဗိႆႏိုး (Vishnu)၊ သေရေခတၱရာ (Sri Ksetra) အစရွိသျဖင့္ အိႏၵိယကလာတဲ့ ပါဋိ (Pali)၊ သကၠတ (႐ိုက္) (Sanskrit) ဘာသာစကား နာမည္ေတြေပးတယ္။ အမ်ားစုဟာ ေထရဝါဒဗုဒၶ (Theravada Buddhism) ဘာ သာဝင္ေတြျဖစ္တယ္လုိ႔ ယူဆႏိုင္ေပမယ့္ မဟာယန (Vajrayāna)၊ ဟိႏၵဴ (Hinduism) ၊ ျဗဟၼဏအယူ (Barhmanism)၊ ေလာကနတ္အယူ (Avalokiteśvara)၊ နတ္ကိုးကြယ္မႈ စတာေတြလည္းရွိတယ္။ ကြၽဲ၊ ႏြား ယစ္ပူေဇာ္မႈေတြ၊ အရက္ေသစာ ေသာက္စားမႈေတြလည္း တြင္တြင္ က်ယ္က်ယ္ ရွိေသးတယ္။

ေက်ာက္ေခတ္ကေန ေၾကးေခတ္ကို ေျပာင္းသြားၿပီ။ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြးေရးအရဆိုလည္း သမိုင္းဦးဘံုေျမစနစ္ကေန အိႏၵိယကရတဲ့ ေျမရွင္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ကို စေျပာင္းၿပီ ျဖစ္တယ္္။ လူမလိုင္အလႊာ (Elite) ပေဒသရာဇ္ေတြ၊ အုပ္စိုးသူလူတန္းစာ၊ ကုန္သည္၊ သာသနာ့ဝန္ထမ္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ခံ သူဆင္းရဲ၊ စတဲ့ လူတန္းစားေတြေပၚလာၿပီ ျဖစ္တယ္။ ကြၽန္စနစ္လည္း ရွိတယ္။ ႏိုင္ငံျခားကုန္သြယ္မႈ၊ ေငြေၾကးစနစ္ (ပ်ဴ ေငြ ဒဂၤါး) စတဲ့ ခိုင္မာတဲ့စီးပြားေရးစနစ္လည္း ရွိၿပီျဖစ္တယ္။ ပ်ဴၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေတြဟာ တ႐ုတ္နဲ႔ အိႏၵိယၾကား ကုန္သြယ္မႈလမ္းေၾကာင္းေပၚမွာ ရွိ ေတာ့ စီးပြားဖြံ႕ၿဖိဳး၊ ႂကြယ္ဝခ်မ္းသာတယ္။ ေရာမသံအဖြဲ႕ေတြေတာင္ ဒီလမ္းေၾကာင္းကိုျဖတ္ဖူးတယ္လုိ႔ တ႐ုတ္မွတ္တမ္းေတြမွာ ပါတယ္။ အဓိကကုန္သြယ္မႈကေတာ့ တနသၤာရီကမ္း႐ိုးတန္းမွတဆင့္ ပင္လယ္ေရေၾကာင္းကုန္သြယ္မႈ ျဖစ္တယ္။

ပ်ဴဟာ အိႏၵိယမွ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈေတြ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ စာေပ စတာေတြရၿပီးျဖစ္လုိ႔ ယဥ္ေက်းမႈအဆင့္တန္းျမင့္ၿပီး အင္မတန္ ယဥ္ေက်း ၾကတယ္။ ေနာက္ပိုင္းေခတ္ေတြလို မိန္းမခြဲျခားခံရမႈလည္း မရွိဘူး။ မိန္းမေတြလည္း ေယာက်ၤားေတြနဲ႔အတူ စာတတ္ေျမာက္ၾကတယ္။ အႏု ပညာ၊ လက္မႈပညာ၊ ဗိသုကာပညာ အင္မတန္ထြန္းကားတယ္။ အံ့ၾသဖြယ္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ လက္ရာေျမာက္ၾကတယ္။ တ႐ုတ္မွတ္ တမ္းတခ်ဳိ႕က ပ်ဴေတြဟာ အလြန္ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို လုိလားတယ္။ စစ္ပြဲကို မႀကိဳက္ဘူး။ အဝတ္မွာ ပိုးထည္ဝတ္ရင္ ပိုး ေကာင္ေလးေတြကို သတ္တယ္ျဖစ္မွာစိုးလုိ႔ ခ်ည္ပဲဝတ္တယ္လုိ႔ေတာင္ ေရးၾကတယ္။

ခုလက္ရွိ ျမန္မာေတြေနတဲ့ေနရာမွာ ပ်ဴလိုပဲ အရင္ေနေနတာက ယခု ကမ္ပူခ်ာ၊ ဗီယက္နမ္ရွိ လူမ်ဳိးေတြနဲ႔ အမ်ဳိးတူ၊ ၾသစႀတိဳေအရွား တစ္ အႏြယ္ဝင္ မြန္ခမာမ်ဳိးႏြယ္ မြန္ေတြျဖစ္တယ္။ မြန္ေတြဟာ ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္း ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚမွာ အဓိကေနတယ္ဆိုေပမယ့္လည္း ျမန္ မာျပည္အလယ္ပိုင္းကိုလည္း ေရာက္တယ္။ သူတုိ႔ဟာ ပ်ဴလိုပဲ အိႏၵိယယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထံုးစံ၊ စာေပ၊ အကၡရာကိုလက္ခံေတာ့ ျဗဟၼဏ ဘာသာဝင္၊ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြျဖစ္လာၿပီး ခရစ္ႏွစ္ (၈) ရာစုေလာက္မွာ စာေရးတတ္လာတယ္။

ပ်ဴနဲ႔ မြန္ေတြ ထိေတြ႕မႈရွိၾကေတာ့ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထံုးစံ၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး အျပန္အလွန္ ဖလွယ္၊ အက်ိဳးျပဳတယ္။ ပိုအားေကာင္းတဲ့ အိႏၵိယယဥ္ေက်းမႈကို ႏွစ္စုစလံုးရေတာ့လည္း ယံုၾကည္မႈကိုးကြယ္မႈ၊ စာေပ စတဲ့ယဥ္ေက်းမႈတိုးတက္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ရွိလာတယ္။ ပ်ဴၿမိဳ႕ ျပႏိုင္ငံတည္ေဆာက္မႈပံုစံေတြရဲ႕ၾသဇာဟာ ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာၿမိဳ႕ျပတည္ေထာင္မႈတြင္သာမက ယိုးဒယား (Siamese) အထိပါ သက္ေရာက္ တယ္။ ျမန္မာေတြ ခုလက္ရွိ ျမန္မာအမ်ားစုေနထိုင္တဲ့ အလယ္ပိုင္းကိုဝင္လာတဲ့ အခ်ိန္မွာ အိႏၵိယ၊ ပ်ဴ၊ မြန္တုိ႔ဆီက ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့၊ ဗိသုကာ၊ စာေပ စတာေတြရလုိ႔ ေတာင္ေပၚသား လူၾကမ္း၊ လူ႐ိုးႀကီးေတြအျဖစ္ကေန ေနာက္ပိုင္း ပုဂံလက္နက္အင္ပါ ယာႀကီးထူေထာင္ႏိုင္တဲ့အထိ တိုးတက္ျဖစ္ထြန္းခဲ့ရတယ္။
.........................
ပ်ဴနဲ႔ မြန္ေတြ တန္ခိုးက်ဆင္းတဲ့အခ်ိန္ ျမန္မာေတြ ေျမျပန္႕ဆင္းလာၿပီး အေျခခ်ပံုနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ ဆက္လက္ျဖစ္ထြန္းပံုေတြကို ေနာက္ေဆာင္းပါးမွာ ဆက္လက္တင္ျပပါမယ္။
......................
ကိုးကား။ ။ ဖတ္ဖူးတဲ့ ေဒါက္တာသန္းထြန္းေရး “ျမန္မာ့သမိုင္းေျမပံုမ်ား” လို သမိုင္းစာအုပ္ေတြ၊ သုေတသနစာတမ္းေတြ၊ ေဆာင္းပါးေတြ၊ ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ေရး “အေနာ္ရထာအရင္က ျမန္မာႏိုင္ငံ” လို သမိုင္းစာအုပ္ေတြ၊ ပါေမာကၡလုစ့္ (G.H.Luce) “Pre-Pagan Burma” လို စာ အုပ္ေတြနဲ႔ အျခားသမိုင္းနဲ႔ဆိုင္တဲ့စာေတြမွ အခ်က္အလက္မ်ားကို ကိုးကားပါတယ္။

ဓာတ္ပံု - ဝီကီပီဒီးယား အခမဲ့လိုင္စင္ မွ - ပ်ဴၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ားကို လက္ရွိေခတ္ ဗမာျပည္ေျမပံုတြင္ေဖာ္ျပခ်က္။