သမိုင္းတေကြ႕မွ အတိုက္အခံႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အစ္ကို ဦးေအာင္သန္း

သန္းဝင္းလႈိင္
ေမ ၂၈၊ ၂၀၁၂

လြတ္လပ္ၿပီးစ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီေခတ္တြင္ အတုိက္အခံႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ ထင္ရွားခဲ့ေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အစ္ကို ဦးေအာင္သန္းကို အဖ ေရွ႕ေနဦးဖာ၊ အမိ ကုန္သည္ေဒၚစုတို႔မွ ၁၉၁၁ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ၂၀ ရက္ တနဂၤေႏြေန႔တြင္ မေကြးခ႐ိုင္ နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕ေတာင္႐ြာ (ေအာင္ဆန္းရပ္)၌ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္း(၉)ဦးအနက္ အ႒မေျမာက္(ႏို႕ညႇာ) ျဖစ္သည္။ သူ၏ ေမြးခ်င္းမ်ားမွာ ...
(၁) မခင္ၫႊန္႔ (လယ္ဝန္ကေတာ္)
(၂) မဝက္(အိမ္ေထာင္မျပဳ)
(၃) ေမာင္ဘဝင္း (ဘီေအ၊ ဘီအက္စ္စီ၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္အတူ က်ဆံုးခဲ့သူ)
(၄) မေရႊမွန္ (ငယ္စဥ္က ကြယ္လြန္)
(၅) ေမာင္ေနေအာင္ (အမိန္႔ေတာ္ရေရွ႕ေန)
(၆) ေမာင္ညိဳေမာင္ (ငယ္စဥ္ကကြယ္လြန္)
(၇) ေမာင္ထြန္းလင္း
(၈) ေမာင္ေအာင္သန္း
(၉) ေမာင္ေအာင္ဆန္းတို႔ျဖစ္ၾကသည္။

မိခင္ဘက္မွအဘိုးျဖစ္သူမွာ ၿမိဳ႕လုလင္သူႀကီး ဦးမင္းေရာင္ျဖစ္ၿပီး သီေပါမင္းပါေတာ္မူခ်ိန္က ၿမိဳ႕လုလင္၊ နတ္ေမာက္နယ္က နယ္ခ်ဲ႕တို႔ကို ဦးေဆာင္ေတာ္လွန္ခဲ့ေသာ ဗိုလ္မင္းေရာင္ (မင္းႀကီးေရႊလေရာင္) ျဖစ္သည္။

အသက္ ၆ ႏွစ္မွ ၁၃ ႏွစ္အထိ နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕ရွိ ဘႀကီးေတာ္စပ္ေသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးဦးေသာဘိတ၏ ျမန္မာစာသင္ေက်ာင္း၌ ပညာ သင္ၾကားခဲ့သည္။ ယင္းေက်ာင္းမွ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာ ၇ တန္းေအာင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္မွ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္တိုင္ ေရနံေခ်ာင္းၿမိဳ႕ အမ်ဳိးသားေက်ာင္း၌ ပညာဆက္လက္သင္ယူသည္။ အစ္ကိုႀကီးဦးဘဝင္း (အာဇာနည္ဦးဘဝင္း)၊ (၁၉၀၁-၁၉၄၇) မွာ ယင္းေက်ာင္းမွ အ ထက္တန္းျပဆရာျဖစ္သည္။

၁၉၂၆ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ၇ တန္းစေကာလားရွစ္စာေမးပြဲ ေအာင္သည္။ ၁၉၂၈ ခုႏွစ္တြင္ ဆယ္တန္းစာေမးပြဲကို ျမန္မာစာ ဂုဏ္ ထူးျဖင့္ေအာင္သည္။ သို႔ေသာ္ သခၤ်ာဘာသာ၌က်ေန၍ တကၠသိုလ္ဝင္ခြင့္မရေခ်။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္တြင္ သခ်ာၤဘာသာတစ္ခုတည္းသာ ေျဖဆိုခြင့္ရေသာ္လည္း ဘာသာအားလံုးျပန္ေျဖရာ ဂဏန္းဘာသာတြင္ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ေအာင္ျမင္ကာ တကၠသိုလ္ဝင္ခြင့္ရခဲ့သည္။ (ထိုေခတ္ က သခၤ်ာဘာသာကို ဂဏန္းဘာသာ၊ အကၡရာသခၤ်ာႏွင့္ ဂဲၾသေမထရီဘာသာဟူ၍ ခြဲျခားထားသည္။)

ဦးေအာင္သန္းသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ အသက္ ၄ ႏွစ္မွ်သာျခား၍ အထက္ေအာက္ညီအစ္ကိုျဖစ္ေသာ္လည္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ စိတ္ေန သဘာဝကြာျခားပံုကို ေနာင္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက သူ၏ကိုယ္တိုင္ေရးအတၳဳပၸတၱိ၌ ဤသို႔ေဖာ္ျပခဲ့သည္။

“ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမမ်ားထဲတြင္ က်ေနာ္အငယ္ဆံုးျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔အိမ္စံခ်ိန္ႏွင့္ၾကည့္လွ်င္ က်ေနာ္အလိုလုိက္ခံရဆံုး ျဖစ္ ၏။ အဆိုးဆံုးဟုလည္း အိမ္နီးနားခ်င္းပါမက ရြာနီးနားခ်င္းပါ အသိအမွတ္ျပဳခံရ၏။ က်ေနာ္၏အထက္ အစ္ကို ကိုေအာင္သန္းႏွင့္ က်ေနာ္မွာ အသက္ ၃ ႏွစ္ခြဲ ၄ ႏွစ္မွ်ကြာ၏။ သူႏွင့္က်ေနာ္ကား ငယ္ငယ္ကရန္ျဖစ္ဘက္ျဖစ္၏။ သူကား လက္ျမန္၏။ က်ေနာ္ကား အားႀကီး၏။ မခ်ိန္ မဆ လက္လႊတ္စပယ္လုပ္တတ္၏။ သူကား ႏု၏။ မင္းသားက်ခ်င္၏။ က်ေနာ္ကား ၾကမ္း၏။ သူသည္ အစားအေသာက္အေနအထိုင္မွစ၍ သပ္ရပ္၏။ အစားဆိုလည္း အစားတုိင္းမစား၊ စားေသာက္ေနသည့္အခါ အစာေျမႀကီးေပၚသို႔ က်သြားလွ်င္ သူသည္မစားေတာ့။ က်ေနာ္ကား ဖုတ္ဘက္ခါ၍ စားႏိုင္လွ်င္စား၏။ သူကား အဝတ္မ်ားကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္ဝတ္တတ္၏။ သူသည္ ေျမႀကီးၾကမ္းမ်ားေပၚတြင္ မည္သည့္အခါမွ် တံုးလံုးမလွဲ၊ က်ေနာ္ကား ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ လွဲဖူး၏။ သူကား ပါး၏။ လွ်င္၏။ က်ေနာ္ကား ထူ၏။ ေအး၏။” ဟူ၍ ေရးသားထားေလသည္။

၁၉၂၉ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၌ ပညာဆက္လက္သင္ယူသည္။ ၄င္းႏွင့္တစ္ႏွစ္တည္း တကၠသိုလ္ေရာက္သူအမ်ားမွာ ကို႐ႈေမာင္ (ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း)၊ ကိုခ်င္းစိန္ (ေရႊညာေမာင္)၊ ကိုဝန္ (မင္းသုဝဏ္) စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ၁၉၃၁ခုႏွစ္တြင္ ဥပစာတန္းစာေမးပြဲေအာင္၍ အဂၤလိပ္စာဂုဏ္ထူးတန္း တက္ခြင့္ရသည္။ ဝိဇၨာ႐ိုး႐ိုးတန္းတက္၍ ၁၉၃၂-၃၃ ေနာက္ဆံုးႏွစ္တြင္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားသမဂၢ (တကသ) အဖြဲ႕၌ အလုပ္အမႈေဆာင္အဖြဲ႕ဝင္၊ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ဗုဒၶဘာသာအသင္းအမႈေဆာင္၊ မေကြးခ႐ိုင္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား မ်ားအ သင္းဥကၠ႒၊ အင္းဝေဆာင္ သဟာယအသင္းအမႈေဆာင္၊ အစားအေသာက္ေကာ္မတီဝင္အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္သည္။ ယင္းအဖြဲ႕ေပါင္း စံု၌ အခ်ိန္ျပည့္ေဆာင္႐ြက္မႈေၾကာင့္ စာေမးပြဲက်ခဲ့ရသည္။

ယင္းေနာက္ ၁၉၃၄တြင္ စာျပန္ႀကိဳးစား၍ ျပန္ေျဖရာ ဝိဇၨာ (ဘီေအ) စာေမးပြဲကို အဂၤလိပ္စာေပ၊ ေခတ္သစ္ရာဇဝင္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ ဘာသာရပ္မ်ားျဖင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။

၁၉၃၄-၃၆တြင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ထုတ္ေဝေသာ The New Burma အမည္ရွိ ဝံသာႏုသတင္းစာတြင္ လက္ေထာက္အယ္ဒီတာအျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က အယ္ဒီတာခ်ဳပ္မွာ ၉၁ ဌာနေခတ္ ဝန္ႀကီး၊ ဂ်ပန္ေခတ္ဝန္ႀကီးႏွင့္ ပထမဆံုး ဂ်ပန္ႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ျမန္မာသံ အမတ္ႀကီးျဖစ္ေသာ ေဒါက္တာသိန္းေမာင္ (၁၈၉၁ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီ ၂ - ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ ေမ ၂၃) ျဖစ္သည္။ နယူးဘားမားသတင္းစာသည္ ႏိုင္ငံ ေရးသတင္းစာျဖစ္သည့္အတိုင္း စီးပြားေရးမေတာင့္တင္း၊ အလုပ္သမားမ်ားအား လခပင္ပံုမွန္မေပးႏိုင္ဘဲ ဝံသာႏုစိတ္ရွိသူမ်ားသာ ဝင္ ေရာက္လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ ၿဗိတိသွ်အစိုးရကလည္း သတင္းစာႏွင့္ အလုပ္သမားမ်ား၊ အယ္ဒီတာမ်ားကို အခါအခြင့္သင့္တုိင္း ဖိႏွိပ္ခဲ့သည္။

၁၉၃၆ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံဝန္ထမ္းႏွင့္အျခား႒ာနဝန္ထမ္းစာေမပြဲ (Combined B.C.S and other Services Examination) ေအာင္သည္။ ယင္းေနာက္ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၁ ရက္မွစ၍ ၿမိဳ႕အုပ္အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၃၇ - ၄၂တြင္ မင္းဘူးအလုပ္သင္ၿမိဳ႕အုပ္၊ ေရစႀကိဳလက္ေထာက္ၿမိဳ႕ပိုင္၊ ၿမိဳင္ၿမိဳ႕ပိုင္အျဖစ္ အမႈထမ္းသည္။ ဂ်ပန္ေခတ္ (၁၉၄၂ မတ္ ၈ မွ ၁၉၄၅ ေမ ၃) တြင္ နယ္ပိုင္ဝန္ေထာက္ ျဖစ္လာသည္။ စစ္ၿပီးစ ကက္စဘီ (CAS-B) ေခၚ ျမန္မာႏိုင္ငံဆုိင္ရာ ၿမိဳ႕ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕ [Civil Affairs Service (Burma)] အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကာလ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလတြင္ ၿမိဳ႕အုပ္ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္၍ ႏိုင္ငံေရးေလာကသို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံေရးေလာက၌ ဆို႐ွယ္လစ္ပါတီသို႔ ဝင္ေရာက္ၿပီး ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕နယ္ ဆို႐ွယ္လစ္ပါတီ၌ ဥကၠ႒အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ မေကြးခ႐ိုင္ ဖဆပလ ဥကၠ႒၊ ၁၉၄၇ တုိင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္ မေကြးအေ႐ွ႕ေျမာက္နယ္ ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္သည္။ သခင္ႏုဦးေဆာင္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရလက္ထက္ ၁၉၄၇ ၾသဂုတ္၂၅ တြင္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးႏွင့္လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး႒ာန ပါလီမန္အတြင္းဝန္၊ ၁၉၄၈-၄၉ တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု၏ တြဲဖက္ပါလီမန္အတြင္းဝန္၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး႒ာနအတြင္းဝန္၊ ျပည္ထဲေရး႒ာနတြဲဖက္ပါလီမန္အတြင္းဝန္အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ သည္။

၁၉၄၉ ဧၿပီ၂တြင္ ဆို႐ွယ္လစ္ပါတီႏွင့္ရဲေဘာ္အဖြဲ႕ဝင္မ်ား အစိုးရအဖြဲ႕မွ ႏႈတ္ထြက္ရာတြင္ ပါဝင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဦးဗေဆြ (ဆို႐ွယ္လစ္ပါတီအေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး)၊ သခင္ခ်စ္ေမာင္ (သာယာဝတီ) (လက္ေထာက္အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး) တို႔ႏွင့္အတူ ႏိုင္ငံျခားေရးဗ်ဴ႐ိုဒုတိယအတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ တာဝန္ယူခဲ့သည္။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၃ ရက္ေန႔တြင္ ဆို႐ွယ္လစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား အာဏာယစ္မူး မႈကိုမႀကိဳက္၍ အာဏာရဆို႐ွယ္လစ္ပါတီမွ ႏႈတ္ထြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၀ျပည့္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၃၁ရက္ေန႔တြင္ ဖဆပလအတုိက္အခံ အလုပ္ သမား လယ္သမားပါတီ (ဆို႐ွယ္နီ) မွ သခင္ခ်စ္ေမာင္၊ သခင္လြင္၊ သခင္လွေကၽြတို႔ ဦးေဆာင္၍ ဒီမုိကေရစီအခြင့္အေရး ေတာင္းဆိုပြဲကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ မဟာဗႏၶဳလပန္းၿခံတြင္က်င္းပရာ ဦးေအာင္သန္းသည္ သဘာပတိအျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဖဆပလအဖြဲ႕ ခ်ဳပ္၏ ထုေခ်လႊာအေတာင္းခံရသည္။

၁၉၅၁ခုႏွစ္တြင္ ၾကည့္ျမင္တုိင္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေဒၚခင္လွ (အမ်ဳိးသမီးေစာင့္ေ႐ွာက္ေရးအဖြဲ႕ဥကၠ႒)၊ ဦးဘလြန္း (လမ္းမေတာ္)၊ ဦးဉာဏ္ ရွိန္ (မေကြးအေ႐ွ႕ေျမာက္နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕)၊ မန္းထြန္းရင္ (ပါလီမန္ဒုဥကၠ႒)တို႔ႏွင့္အထူ ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္မွ ႏႈတ္ထြက္ခဲ့သည္။

ထို႔ေနာက္ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေတာင္ႀကီးဦးထြန္းျမင့္၊ ဒူးဝါေဇာ္ရစ္၊ ေစာ္ေနာ္တင္ဘြား၊ မန္းထြန္းရင္၊ ဘီလီႏြန္း၊ မစၥတာဖစ္ရွား၊ ဗိုလ္ေအာင္ခိုတို႔ႏွင့္ပူးေပါင္းၿပီး ပါလီမန္အတြင္း အတုိက္အခံအဖြဲ႕ကို ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။ တဖန္ သခင္လြင္၊ သာယာဝတီ သခင္ခ်စ္ေမာင္၊ သခင္လွေကၽြ တို႔ဦးေဆာင္ေသာ ဆို႐ွယ္နီပါတီ ေခၚ ဗမာျပည္အလုပ္သမားလယ္သမားပါတီႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ ျပည္သူ႔ ဒီမိုကေရစီတပ္ေပါင္းစု ဥကၠ႒အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ အတြင္းေရးမွူးမွာ သခင္ခ်စ္ေမာင္ (သာယာဝတီ) ျဖစ္သည္။

၁၉၅၁ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၁၂ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ပထမဆံုးအႀကိမ္ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ပါလီမန္ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ ပါလီမန္အတိုက္အခံအဖြဲ႕သည္ ျပည္သူ႔ရဲေဘာ္၊ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံး၊ ဦးသိန္းေဖျမင့္ (တသီးပုဂၢလ)တို႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းၿပီး ျပည္သူ႔ၿငိမ္းခ်မ္းေရး အဖြဲ႔ေပါင္းစုကို တည္ေထာင္ကာ ဦးေအာင္သန္းအား ဥကၠ႒အျဖစ္ တာဝန္ေပးအပ္ခဲ့ၾကသည္။ အဖြဲ႕၏နာယကမွာ ဆရာႀကီးသခင္ ကိုယ္ ေတာ္မႈိင္း၊ ဒုတိယဥကၠ႒ သခင္ထြန္းအုပ္၊ ဗိုလ္လေရာင္ (ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္)ႏွင့္ အတြင္းေရးမွဴးဦးထြန္းျမင့္(ေတာင္ႀကီး)တို႔ ျဖစ္ၾက သည္။ အဖြဲ႕၏ အမွတ္တံဆိပ္ ပန္းသေျပႏွင့္ေညာင္ေရအုိးပံုကို အစြဲျပဳ၍ တည္ၿမဲဖဆပလ ဒုတိယဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းက “ေညာင္ေရ အိုးပါတီ”ဟု ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့သည္။

ပါလီမန္ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ လမ္းမေတာ္မဲဆႏၵနယ္မွ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးႏုႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ရာ ႐ႈံးနိမ့္ခဲ့သည္။

ေ႐ြးေကာက္ပြဲၿပီးေနာက္ ေဒါက္တာဘေမာ္၏ မဟာဗမာပါတီ၊ သခင္လြင္၊ သခင္ခ်စ္ေမာင္(သာယာဝတီ)တို႔၏ ဆုိ႐ွယ္နီပါတီ ႏွင့္ပူးေပါင္း၍ “သံုးပြင့္ဆိုင္မဟာမိတ္အဖြဲ႕”သည္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ တ႐ုတ္ျဖဴက်ဴးေက်ာ္မႈဆန္႔က်င္ေရး၊ ျပည္သူ႔ဒီမိုကေရစီ အခြင့္အေရးကာကြယ္ ေစာင့္ေ႐ွာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။

ယင္းေနာက္ ဒီမုိကေရစီႏွင့္လူ႔အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေ႐ွာက္ရန္ရည္႐ြယ္၍ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၂၄ရက္ေန႔တြင္ ျပည္သူ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႕ေပါင္းစု၊ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံး၊ ဆို႐ွယ္နီပါတီ၊ သံဃာ့ပါတီ၊ ျပည္သူ႔ဒီမုိကေရစီတပ္ေပါင္းစု၊ ေတာင္သူလယ္သမား အစည္း အ႐ုံး၊ သိမ္ႀကီးေဈးဗဟိုသမဂၢ၊ ဗမာျပည္အလုပ္သမားအစည္းအ႐ုံးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၊ မြန္တိုင္းရင္းသားအစည္းအ႐ုံး၊ ျပည္သူ႔လူငယ္ အဖြဲ႕၊ မဟာဗမာ အဖြဲ႕၊ ျပည္သူ႔ညီၫြတ္ေရးပါတီ၊ ျပည္သူ႔ၿမိဳ႕ျပေရးရာေကာင္စီ၊ ကရင္ကြန္ဂရက္၊ အမႈထမ္းသမဂၢ၊ ဒီမိုကေရစီ အမ်ဳိးသမီးအဖြဲ႕၊ မြန္အမ်ဳိး သားအဖြဲ႕၊ ျပည္သူ႔ပါတီ၊ ကေလာင္သစ္အဖြဲ႕၊ တဲအိမ္လူထုေစာင့္ေ႐ွာက္ေရးအဖြဲ႕ စသည့္အဖြဲ႕ေပါင္း ၃၀ေက်ာ္ပါဝင္သည့္ “ဒီမိုကေရစီအခြင့္ အေရးကာကြယ္မႈေကာ္မတီ”ကို ဖြဲ႕စည္း၍ ဥကၠ႒အျဖစ္ ဦးေအာင္သန္းအား တာဝန္ေပးအပ္ခဲ့သည္။ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးမွာ သခင္လွ ေကၽြ (ဆုိ႐ွယ္နီပါတီ)ျဖစ္သည္။ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားအျဖစ္ သခင္သန္း၊ မြန္ဦးဖိုးခ်ိဳ၊ မြန္ထြန္းရင္၊ သခင္ရွိန္ေဇာ္၊ သခင္ေအာင္ရင္၊ သခင္ဗဟန္၊ ဦးအရိယဝံသ၊ ဦးေ႐ႊျဖဴ၊ ဦးထြန္းေအာင္ေက်ာ္(အမႈထမ္းသမဂၢ)၊ ဦးဘဂ်မ္း၊ ဦးလွတင္၊ ရဲေဘာ္မ်ဳိးၫြန္႕၊ ရဲေဘာ္သန္းေငြတို႔ အပါအဝင္ အမႈေဆာင္အဖြဲ႕ဝင္ ၂၁ ဦး ပါဝင္သည္။

ေကာ္မတီသည္ ၃ ႏွစ္အတြင္း ဒီမုိကေရစီအခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ကို စိစစ္မွတ္တမ္းတင္၍ ဥပေဒႏွင့္အညီ အာဏာ ပိုင္မ်ားထံ တင္ျပေတာင္းဆိုျခင္း၊ လူထုနည္းျဖင့္ ကန္႔ကြက္ဆႏၵျပျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၄ တြင္ ေကာ္မတီ၏ ၃ ႏွစ္ေျမာက္ အထိမ္း အမွတ္အျဖစ္ “ဒီမိုကေရစီေရးမွတ္တမ္းႀကီး” (Records for Democratic Actions) ပထမပိုင္းကို ထုတ္ေဝခဲ့သည္။

၁၉၅၅ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ အလံုမဲဆႏၵနယ္မွ ရန္ကုန္ျမဴနီစပါယ္လူႀကီးအျဖစ္ ေ႐ြးခ်ယ္ခံရသည္။ ၁၉၅၅ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ၁၈ရက္ ေန႔တြင္ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံး၊ ျပည္သူ႔ညီၫြတ္ေရးပါတီ၊ ျပည္သူ႔ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႕ေပါင္းစု၊ ဗမာျပည္အလုပ္သမားပါတီ(ဆို႐ွယ္နီ)၊ ဗမာျပည္အလုပ္သမားအစည္းအ႐ုံးမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၊ ေတာင္သူလယ္သမားညီၫြတ္ေရးအစည္းအ႐ုံး၊ ျပည္သူ႔လူငယ္အဖြဲ႕၊ တရားမွ်တမႈ အဖြဲ႕၊ မြန္အမ်ဳိးသားအဖြဲ႕၊ မန္းထြန္းရင္(တသီးပုဂၢလ)၊ ျပည္သူ႔ရဲေဘာ္ပါတီ၊ မြန္ျပည္သူ႔တပ္ဦးတို႔စုေပါင္း၍ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံ အမ်ဳိးသား ညီၫြတ္ေရးတပ္ေပါင္းစု(ပမညတ) [National United Front (NUF)]ကိုတည္ေထာင္ခဲ့ရာ ဦးေအာင္သန္းသည္ သဘာပတိအဖြဲ႕ဝင္ အျဖစ္ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ပမညတသည္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ဒီမိုကေရစီအေရး၊ အမ်ဳိးသားညီၫြတ္ေရး၊ အမ်ဳိးသားစီးပြားထူေထာင္ေရး၊ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေရး မူဝါဒလမ္းစဥ္ျဖင့္ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ၂၇ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပေသာ ဒုတိယအႀကိမ္ ပါလီမန္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ေ႐ြးေကာက္ပြဲကို ဝင္ေရာက္အေ႐ြးခံရာ အမတ္ေနရာ၄၆ေနရာ အႏိုင္ရရွိခဲ့ ေသာ္လည္း ရန္ကုန္ၾကည့္ျမင္တုိင္ ေတာင္ ပိုင္းမဲဆႏၵနယ္မွ ဝင္ေရာက္အေ႐ြးခံေသာ ဦးေအာင္သန္းသည္ ဖဆပလအမတ္ ျမန္မာ့အလင္း ဦးတင္ကို ႐ႈံးနိမ့္ခဲ့သည္။

၁၉၅၈ခုႏွစ္ဇူလိုင္လတြင္ ပမညတေထာက္ခံမႈျဖင့္ ဦးေအာင္သန္းကို ဒီမုိကေရစီေမာ္ကြန္းတင္ညီလာခံအတြင္းေရးမွဴး (လစာ ၁၅၀၀ က်ပ္) ရာထူး ဖဆပလအစိုးရက ကမ္းလွမ္းရာ ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။

၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ အမ်ဳိးသားတိုးတက္ေရးပါတီကိုတည္ေထာင္၍ ဥကၠ႒အျဖစ္ေဆာင္႐ြက္သည္။ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ စက္ တင္ဘာလ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုက ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ ဧၿပီလမကုန္မီ လြတ္လပ္၍တရားမွ်တေသာ ေ႐ြးေကာက္ပြဲက်င္းပရန္ အေၾကာင္း ျပခ်က္ျဖင့္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းကိုအာဏာလႊဲေပးမႈကို ဦးေအာင္သန္းသည္ ပမညတကိုဦးေဆာင္၍ ျပင္းထန္စြာ ကန္႔ကြက္ခဲ့သည္။ သူဦးေဆာင္ေနေသာ အမ်ဳိးသားတိုးတက္ေရးပါတီကလည္း တရားပြဲမ်ားက်င္းပ၍ ကန္႔ကြက္ခဲ့ သည္။

ယင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ဦးေအာင္သန္းသည္ သူ၏ “ေအာင္ဆန္းမိသားစု”စာအုပ္ စာ ၈၀ ၌ “ဦးႏုက မိမိဆႏၵအေလ်ာက္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းအား လႊဲေပးေလဟန္ တုိင္းျပည္အား လွည့္စားထားေသာ္လည္း မိမိအမွားမ်ားေၾကာင့္လႊဲေပးရသည္ကို လူတိုင္းသိပါသည္။

ဦးႏုက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းအား လႊဲမေပးမီ သူ႔အား အမတ္ ၄၆ ေယာက္ျဖင့္ ပါလီမန္တြင္ေထာက္ခံခဲ့ေသာ က်ေနာ္တို႔ ပမညတကိုလည္း မ ေဆြးေႏြးခဲ့ေခ်။ ထိုသို႔လႊဲေပးျခင္းကိုလည္း ပမညတကသေဘာမတူပါ။ အထူးသျဖင့္ က်ေနာ္ေခါင္းေဆာင္ေသာ အမ်ဳိးသား တိုးတက္ေရး ပါတီက အႀကီးအက်ယ္ကန္႔ကြက္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ မရပါ။ ဦးႏုသည္ မိမိအတြက္အက်ိဳးရွိမည္ထင္လွ်င္ မည္သည့္ထံုးတမ္းစဥ္လာကိုမွ် လုိက္နာေလ့မရွိ။ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္၊ မည္သည့္ပါတီကိုမွ် ေထာက္ထားေလ့မရွိပါ”ဟူ၍ ေရးသားထားေလသည္။

ယင္းေနာက္ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ အမ်ဳိးသားတိုးတက္ေရးပါတီႏွင့္ ရဲေဘာ္ေပါင္းစံုထိန္းသိမ္းေရးအဖြဲ႕၊ တို႔ဗမာအစည္း အ႐ုံးတို႔ ပူးေပါင္းခဲ့သည္။ ပါတီအမည္ကို အမ်ဳိးသားတုိးတက္ေရးပါတီဟုပင္ ဆက္လက္အသံုးျပဳခဲ့သည္။

ထို႔ေနာက္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းအိမ္ေစာင့္အစိုးရလက္ထက္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ ၃ ရက္ေန႔ညတြင္ ပုဒ္မ၅ျဖင့္ ဖမ္းဆီးခံရၿပီး ေမလ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္မွ မိုင္၂၆၀ ေက်ာ္ေဝးေသာ ပင္လယ္အတြင္းရွိ ကိုကိုးကၽြန္းအက်ဥ္းစခန္းသို႔ ပို႔ခဲ့သည္။ ကိုကိုးကၽြန္းမွာ အလ်ားခုနစ္မိုင္၊ အနံႏွစ္မိုင္ ရွိ၍ ပင္လယ္ျပင္ကိုျဖတ္လ်က္ သေဘာၤျဖင့္ ၂၈ နာရီၾကာမွ် သြားေရာက္ရသည္။ ကိုကိုးကၽြန္းအက်ဥ္းစခန္း၏ထူးျခားခ်က္မွာ အက်ဥ္းသား မ်ားအား ေထာင္ဝါရမ္းတြင္ မည္သို႔ပင္ေရးထားေစကာမူ အားလံုးကို သာမာန္အက်ဥ္းသားမ်ား (‘ဂ’အက်ဥ္းသား) အျဖစ္သာ ဆက္ဆံရန္ အိမ္ေစာင့္အစိုးရက ၫႊန္ၾကားထားသည္။ ဦးေအာင္သန္းသည္ ကိုကိုးကၽြန္းေရာက္ၿပီး က်န္းမာေရးတျဖည္းျဖည္းဆိုး႐ြားလာသျဖင့္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ဒီဇင္ဘာလ ၁၆ ရက္ေန႔တြင္ ေဆးဝါးကုသရန္ ရန္ကုန္ စံျပေထာင္ (ယခုသူနာျပဳတကၠသိုလ္) သို႔ ျပန္ပို႔ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၆၀ ျပည့္ ႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၆ ရက္ေန႔တြင္ ေထာင္မွ ျပန္လႊတ္ေပးခဲ့သည္။

၁၉၆၀ျပည့္ႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ၆ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပေသာ ပါလီမန္ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ အေထြေထြေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ ရန္ကုန္ၾကည့္ျမင္ တုိင္ ေတာင္ပိုင္းမွ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ခဲ့ရာ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ၌ ႐ႈံးနိမ့္ခဲ့ျပန္သည္။

၁၉၆၂ ခုႏွစ္ မတ္လ၂ ရက္ေန႔တြင္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းဦးေဆာင္၍ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကိုသိမ္းယူၿပီး ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီက ဆို႐ွယ္လစ္ႏုိင္ငံထူေထာင္မည္ဟုေၾကညာခဲ့ရာ ဦးေအာင္သန္းသည္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီကို ေထာက္ခံခဲ့သည္။ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ ဧၿပီလတြင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီက ေပးအပ္သည့္တာဝန္မ်ားကို စတင္ထမ္းေဆာင္ခ်ိန္မွစ၍ အတိုက္အခံႏုိင္ငံေရးသမားဘဝ နိဂံုး ခ်ဳပ္ခဲ့ရသည္။

‘၈၈’ ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပံုႀကီးအၿပီး ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ျပည္သူ႔ဒီမိုကေရစီပါတီ (People’s Democratic Party) တြင္ နာယကအျဖစ္ ပါဝင္ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ ေမလ ၂၇ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပေသာ ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္တစ္ဦးမွ် အေ႐ြးမခံရေသာေၾကာင့္ နဝတအမိန္႕အမွတ္ (၂/၉၂) ျဖင့္ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ ဖ်က္သိမ္းခံခဲ့ရသည္။

ဦးေအာင္သန္းသည္ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ ႏုိဝင္ဘာလ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ေတာင္တြင္းႀကိးၿမိဳ႕ေန ဦးဘတင္၊ ေဒၚစံတို႔၏ တတိယသမီး ေဒၚခင္ႏု (သခင္ ထြန္းအုပ္၏ဇနီး ေဒၚခင္တုတ္၏ညီမ) ႏွင့္ လက္ထပ္၍ သားေစာလွေအာင္သန္း၊ သမီးရီရီေအာင္သန္း၊ တီတီေအာင္သန္း၊ သားခ်ိဳေအာင္သန္း၊ သမီးငယ္မမသန္းတို႔ ထြန္းကားခဲ့သည္။

ဦးေအာင္သန္းသည္ စာေပဝါသနာထံု၍ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ ေမလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ျပည္သူ႔ေန႔စဥ္သတင္းစာကို ဦးစီးထုတ္ေဝခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ လုပ္ငန္းမကၽြမ္းက်င္၍ ၄ လခန္႔အၾကာတြင္ ရပ္ဆိုင္းသြားခဲ့ရသည္။ ၁၉၅၄ခုႏွစ္တြင္ ျပည္သူ႔ဂ်ာနယ္ကို ထပ္မံထုတ္ေဝသည္။ သခင္ျမသန္း က တာဝန္ခံအျဖစ္ေဆာင္႐ြက္ေပးခဲ့သည္။ ဂ်ာနယ္တြင္ ေဆာင္းပါးမ်ားေရးသား၍ လံုးခ်င္းစာအုပ္မ်ားအျဖစ္ “၁၆ႏွစ္ ႏိုင္ငံေရးအ ေတြ႕အႀကံဳမ်ား” (၁၉၆၂)၊ “ေအာင္သန္း၏ ေအာင္ဆန္း” (၁၉၆၅)၊ “ေအာင္ဆန္းမိသားစု” (၁၉၇၀)စသည့္ စာအုပ္တို႔ကို ျပဳစုေရးသားခဲ့သည္။ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ရည္ဘြဲ႕ (ဒုတိယအဆင့္) ခ်ီးျမႇင့္ခံရသည္။

ထို႔ေနာက္ ဝါရင့္အတုိက္အခံႏိုင္ငံေရးသမားႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္အစ္ကို ဦးေအာင္သန္းသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ရန္ကင္းၿမိဳ႕နယ္ ေနအိမ္၌ ၁၉၉၁ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ေလသည္။

ရည္ညႊန္း
(၁) ဦးေအာင္သန္း၊ ေအာင္ဆန္းမိသားစု စတုတၳအႀကိမ္ - တေကာင္းစာေပတုိက္၊ ၂၀၁၁။
(၂) ျမဟန္၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ စာေပလက္ရာ - ဒုတိယအႀကိမ္၊ အားမာန္သစ္စာေပ ၂၀၁၀။
(၃) သန္းဝင္းလႈိင္၊ အႏွစ္ခ်ဳပ္ျမန္မာ့သမိုင္းအဘိဓာန္ (ဒုတိယတြဲ() ပထမအႀကိမ္ - ပညာေ႐ႊေတာင္စာေပတုိက္ ၂၀၁၀။
(၄) ေမာင္ေဇယ်ာ၊ “ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီေခတ္ အတိုက္အခံႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အစ္ကို ဦးေအာင္သန္း (၁၉၁၁-၁၉၉၁)”၊ ျပည္သူ႔ ေခတ္ဂ်ာနယ္ အတြဲ ၂ အမွတ္ ၇၇ (၂၀၁၂ ဇန္နဝါရီ ၁၂)။