ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီမ်ားအား Linear Spectrum သ႑ာန္ျဖင့္ ခြဲျခားေလ့လာျခင္း

( စက္တင္ဘာ ၅ ရက္ေန႕ထုတ္ ပဲ့တင္သံ ဂ်ာနယ္နဲ႕ စက္တင္ဘာ ၁၂ ရက္ေန႕ထုတ္ ပဲ့တင္သံ ဂ်ာနယ္မ်ားမွာ အပိုင္း (၁)၊ (၂) ခြဲျပီး ေဖာ္ျပထားေသာ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္)


အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီဆိုတဲ့ စကားလံုးကို (၁၈) ရာစုေႏွာင္းပိုင္းမွာ ျပင္သစ္ပညာရွင္ Antonie Destutt de Tracy က Eléments d'Idéologie ဆိုတဲ့ ပေရာဂ်က္မွာ စတင္အသံုးျပဳခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ De Tracy က အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီဆိုတာကို အေတြးအေခၚမ်ား၏ သိပၸံ (science of ideas) အျဖစ္ ညႊန္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ ဇီ၀ေဗဒ (ဘိုင္အိုေလာ္ဂ်ီ) ကဲ့သို႕ေသာ သိပၸံပညာရပ္တခုအျဖစ္ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ ဆိုတဲ့ သိပၸံပညာရပ္ ေပၚထြက္လာေစရန္ျဖစ္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ (၁၉) ရာစု ကာလေရာက္ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ စကားလံုးတရပ္အျဖစ္ အသြင္ကူးေျပာင္းသြားခဲ့ပါတယ္။

အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီဆိုတဲ့ စကားလံုးကို လစ္ဘရယ္၀ါဒီမ်ားကလဲ အသံုးျပဳထားၾကပါတယ္။ Karl Popper, J. Talmon နဲ႕Hannah Arendt ဆိုသူတို႕က အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီဆိုတာကို နာခံမွဳနဲ႕ လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္မွဳေတြျပဳလုပ္ရန္ ဖန္တီးထားတဲ့ လူမွဳထိန္းခ်ဳပ္ေရး ကိရိယာတခုအေနနဲ႕ ရွဳျမင္သံုးသပ္ ၾကပါတယ္။ Michael Oakeshott စတဲ့ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒီမ်ားကေတာ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြဟာ စိတ္ကူးယဥ္အေတြးအေခၚစနစ္ေတြျဖစ္ျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးလက္ေတြ႕(political reality) နဲ႕ ကင္းကြာေၾကာင္း ယူဆထားၾကျပီး၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒကို အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီအျဖစ္ မရွဳျမင္ပဲ disposition အေနနဲ႕ ရွဳျမင္ဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း ဆိုထားၾကပါတယ္။

လူမွဳသိပၸံပညာရပ္ကေတာ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္တဲ့ coherent set of ideas အေနနဲ႕ ရွဳျမင္ထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳဆိုရာမွာ လက္ရွိတည္ရွိေနတဲ့ စနစ္ကို ထိန္းသိမ္းမွဳ၊ ျပင္ဆင္မွဳ၊ ဖယ္ရွားမွဳဆိုင္ရာ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား ပါ၀င္ပါတယ္။ ေခတ္သစ္ လူမွဳသိပၸံပညာအရ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီကို ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳမ်ားျပဳလုပ္ႏိုင္သည့္ အေတြးအေခၚမ်ား စုစည္းထားေသာ လွဳပ္ရွားမွဳဦးတည္ေသာ ယံုၾကည္မွဳစနစ္ (action-oriented belief system) အျဖစ္ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆို ထားပါတယ္။   ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Seliger ဆိုသူက အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီအားလံုးမွာ existing order ကို ကမၻာ့ရွဳေထာင့္ကေန ရွဳျမင္သံုးသပ္မွဳ၊ အနာဂတ္ကမၻာမွာ အသံုးျပဳသင့္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးသ႑ာန္၊ ေကာင္းမြန္ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တည္ေဆာက္မွဳဆိုင္ရာအျမင္မ်ားနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမွဳကို မည္သို႕မည္ပံု လုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္း အၾကံျပဳခ်က္ေတြ ပါ၀င္ေၾကာင္း ဆိုထားပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Matthew Festenstein နဲ႕ Michael Kenny ဆိုသူတို႕က ႏိုင္ငံေရး အိုင္ဒီေရာ္ ေလာ္ဂ်ီဆိုတာ ဒီမိုကေရစီ၊ ႏိုင္ငံေတာ္၊ သဘာ၀၊ ယဥ္ေက်းမွဳ၊ တန္းတူညီမွ်မွဳ၊ လြတ္လပ္မွဳ စတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရား (political concept) ေတြကို ရွဴေထာင့္တခုခ်င္းစီကေန  ဖြင့္ဆိုထားတဲ့ framework ျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ အမ်ိဳးအစားမ်ားကို ပညာရွင္မ်ားက ခြဲျခားေဖာ္ျပၾကရာမွာ သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို အသံုးျပဳထားၾကပါတယ္။ Linear Spectrum သ႑ာန္က ႏိုင္ငံေရး အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြကို လက္၀ဲ၊ လက္ယာခြဲျခားျပီး ေဖာ္ျပထားျပီး၊ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ (Socialism)၊ လစ္ဘရယ္၀ါဒ (Liberalism)၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒ (Conservatism) နဲ႕ ဖက္ဆစ္၀ါဒ (Fascism) စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။  

(၁) ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ

ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒရဲ႕ အေတြးအေခၚ အစအနေတြကို ဆယ့္ေျခာက္ရာစုေခတ္နဲ႕ ဆယ့္ခုနစ္ရာစု ေခတ္ေတြမွာ ေပၚထြက္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရး ေတြးေခၚပညာရွင္ Thomas More, Levellers နဲ႕ Diggers တို႕ရဲ႕  စာေတြထဲမွာ ေတြ႕ရွိရေပမယ့္၊ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒဟာ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတရပ္အျဖစ္ ဆယ့္ကိုးရာစု ကာလအထိ ေပၚထြက္လာခဲ့ျခင္း မရွိပါဘူး။ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒဟာ စက္မွဳေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ အရင္းရွင္ စနစ္ကို တုန္႕ျပန္တဲ့ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီအေနနဲ႕ ေပၚထြက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကနဦးအစမွာ စက္ရံုေတြနဲ႕ ထုတ္လုပ္မွဳေတြရဲ႕ ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳေၾကာင့္ ထိခိုက္မွဳတစံုတရာရွိလာတဲ့ အႏုပညာရွင္မ်ားနဲ႕ လက္မွဳပညာရွင္ရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စတာလာခဲ့ေပမယ့္၊ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ အလုပ္သမားလူတန္းစားေတြရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ ဆက္ႏြယ္လာပါတယ္။

ဆယ့္ကိုးရာစုေခတ္ဆိုရွယ္လစ္အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီမွာ ေတာ္လွန္ေရးသြင္ျပင္လကၡဏာေတြ ေရာစပ္ပါ၀င္ ေနပါတယ္။ အဓိက ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ ေစ်းကြက္ဖလွယ္မွဳေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ အရင္းရွင္စီးပြားေရး စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး၊ ဘံုပိုင္ဆိုင္မွဳသေဘာတရားအေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ ဆိုရွယ္လစ္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တည္ေဆာက္မွဳနဲ႕ အစားထိုးေရး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေတြးအေခၚ အယူအဆမ်ားကို အဓိက လႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရး ေတြးေခၚပညာရွင္ကေတာ့ ကားလ္မာ့က္စ္ ဆိုသူျဖစ္ျပီး၊ သူဟာ ႏွစ္ဆယ္ရာစုေခတ္ ကြန္ျမဴနစ္၀ါဒကို မ်ိဳးေစ့ခ်ခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။

ဆယ့္ကိုးရာစုေႏွာင္းပိုင္းကာလမွာေတာ့ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေရး ဆိုရွယ္လစ္အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ (Reformist Socialism) ေတြ ထပ္မံေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီအရ အလုပ္သမားလူတန္းစားေတြရဲ႕ လုပ္ခလစာ၊ အလုပ္ခြင္အေျခအေနတိုးတက္ေရးမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ျခင္းနဲ႕ အရင္းရွင္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အတြင္းသို႕ အလုပ္သမားလူတန္းစားမ်ားကို ေပါင္းစည္းေရး သေဘာတရားမ်ား ေပၚထြက္လာပါတယ္။ အလုပ္သမားသမဂၢမ်ားနဲ႕ ဆိုရွယ္လစ္ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားလဲ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေရး ဆိုရွယ္လစ္အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီက ပါလီမန္ႏိုင္ငံေရးကို အသံုးျပဳျပီး၊ ဆိုရွယ္လစ္စနစ္သို႕ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆင့္ကဲတိုးတက္ ေျပာင္းလဲျခင္းကို ေထာက္ခံအားေပးပါတယ္။ ဒီအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီက ႏိုင္ငံေရး ေတြးေခၚ ပညာရွင္ Robert Owen (၁၇၇၁-၁၈၅၈)၊ Charles Fourier (၁၇၇၂-၁၈၃၇) နဲ႕ William Morris (၁၈၅၄-၁၈၉၆) တို႕ရဲ႕ အေတြးအေခၚမ်ားနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ ethical socialism ဆိုင္ရာ သေဘာတရား မ်ားနဲ႕ Eduard Bernstein ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ revisionist Marxism သေဘာတရားမ်ားကေန ျမစ္ဖ်ားခံ စီးဆင္းလာတာျဖစ္ပါတယ္။

(၂၀) ရာစုကာလေရာက္ေတာ့ ဆိုရွယ္လစ္လွဳပ္ရွားမွဳမွာ အုပ္စုႏွစ္ခု ကြဲျပားလာပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေသာ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ (revolutionary socialism) ယံုၾကည္လက္ခံသူမ်ားျဖစ္တတဲ့ လီနင္နဲ႕ ေဘာ္ရွီဗစ္ေတြက ကြန္ျမဴနစ္ေတြလို႕ သူတို႕ကိုယ္သူတို႕ သတ္မွတ္ျပီး၊ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေရး သမားမ်ားကေတာ့ reformist socialists ေတြလို႕ သူတို႕ကိုယ္သူတို႕ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေရးသမားေတြက ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံေသာ ႏိုင္ငံေရးကို သက္၀င္ယံုၾကည္ၾကျပီး၊ အဲဒီကေနတဆင့္ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတခု ထပ္မံေပၚထြက္လာပါတယ္။

ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒဟာ လူတန္းစားႏိုင္ငံေရး (class politics) နဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ရွဳျမင္ရာမွာ ဆိုရွယ္လစ္ေတြက distribution of wealth ကို အေျခခံျပီး သံုးသပ္ပါတယ္။ အစဥ္ အလာအရ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒဟာ ဖိႏွိပ္ခံရတဲ့ အလုပ္သမားလူတန္းစားေတြ၊ ေက်ာမြဲအေျခခံ လူတန္းစားေတြရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ အလုပ္သမားလူတန္းစားကို လူမွဳေရး ေျပာင္းလဲမွဳကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္တဲ့ agents of social change အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒရဲ႕ အဓိကတန္ဖိုးက လူမွဳတန္းတူညီမွ်မွဳျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒက ျပိဳင္ဆိုင္ျခင္း ထက္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းကို ဦးစားေပးပါတယ္။ တကိုယ္ေကာင္းစိတ္ထက္ အမ်ားအက်ိဳး ေဆာင္ရြက္စိတ္ကို ပိုမို ဦးစားေပးပါတယ္။

(၂) လစ္ဘရယ္၀ါဒ

လစ္ဘရယ္၀ါဒဟာ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီတခုအျဖစ္ ဆယ့္ကိုးရာစုအေစာပိုင္း ကာလေရာက္မွ ေပၚထြက္လာခဲ့တာျဖစ္ေပမယ့္ လစ္ဘရယ္သီအိုရီနဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားေတြကေတာ့ ဥေရာပ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ဆယ့္ေျခာက္ရာစုကာလကတည္းက ေပၚထြက္ေနခဲ့ျပီးသား ျဖစ္ပါတယ္။ အေစာပိုင္းကာလေတြမွာ လစ္ဘရယ္၀ါဒဟာ absolutism ကို တိုက္ခိုက္ေရးဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရးအယူအဆ တခုအေနနဲ႕ ေပၚထြက္လာခဲ့တာျဖစ္ျပီး၊ ဆယ့္ကိုးရာစုအေစာပိုင္းကာလမွာေတာ့ အစိုးရ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္း လံုး၀ကင္းမဲ့ေသာ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားကို ေဖာ္ျပတဲ့ လစ္ဘရယ္ ေဘာဂေဗဒ ပညာရပ္ ေပၚထြက္လာပါတယ္။

ဒီအေတြးအေခၚေတြဟာ ဆယ့္ကိုးရာစု လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ ဗဟိုခ်က္မ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဆယ့္ကိုးရာစုေႏွာင္းပိုင္းမွာေတာ့ စီးပြားေရးရာ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳ (economic intervention) နဲ႕ လူမွဳဖူလံုေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ (social welfare reform) ကို ေထာက္ခံအားေပးတဲ့ ဆိုရွယ္လစ္ဘရယ္ ၀ါဒ ထပ္မံေပၚထြက္လာခဲ့ျပီး၊ ၂၀ရာစု လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ အေျခခံ သြင္ျပင္လကၡဏာ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းက တဦးခ်င္း၀ါဒျဖစ္ပါတယ္။ လူသားတဦးခ်င္းဟာ လူအုပ္စု ေတြထက္ ပိုမိုအေရးၾကီးျပီး၊ လူသားေတြဆီမွာ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ သြင္ျပင္လကၡေတြနဲ႕ စြမ္းရည္ေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ အဆံုးစြန္ရည္မွန္းခ်က္က လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြကို အေကာင္းဆံုးေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခြင့္ရွိေသာ လူအမ်ားပါ၀င္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို တည္ေထာင္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။

လူတဦးခ်င္းလြတ္လပ္ခြင့္ဟာ လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ အေျခခံတန္ဖိုးျဖစ္ျပီး၊ ဒီတန္ဖိုးဟာ တန္းတူညီမွ်မွဳနဲ႕ တရားမွ်တမွဳေတြထက္ ပိုျပီးတန္ဖိုးရွိတယ္လို႕ လစ္ဘရယ္၀ါဒီမ်ားက ယူဆၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လြတ္လပ္ခြင့္ဟာ တရားဥပေဒေဘာင္အတြင္းက လြတ္လပ္ခြင့္ျဖစ္ျပီး၊ လူတဦးရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ဟာ အျခားလူတဦးရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို အေႏွာင့္အယွက္ မျဖစ္ေစရန္ ေစာင့္ထိန္းဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း လစ္ဘရယ္၀ါဒီေတြးေခၚပညာရွင္မ်ားက သတိေပးေျပာဆိုထားၾကပါတယ္။ လူအမ်ားရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို အေႏွာင့္အယွက္မျဖစ္ေစေသာ လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ အျမင့္မားဆံုးလြတ္လပ္ခြင့္ဟာ လစ္ဘရယ္၀ါဒရဲ႕ တန္ဖိုးလို႕ ဆိုၾကပါတယ္။

လစ္ဘရယ္၀ါဒေတြးေခၚပညာရွင္ေတြက အစိုးရဆိုတာကို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးနဲ႕ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးရွိဖို႕အတြက္ အေရးအၾကီးဆံုး အစုအဖြဲ႕လို႕ ရွဳျမင္ထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အစိုးရေတြဟာ လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ အာဏာရွင္အစိုးရေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ရွိေၾကာင္းကိုလဲ တြက္ဆထားၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကန္႕သတ္အစိုးရ (limited government) ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားအေပၚမွာ အေျခခံျပီး အစိုးရရဲ႕ အာဏာပိုင္းျခားသတ္မွတ္မွဳ (separation of powers)၊ ထိန္းေက်ာင္းမွဳႏွင့္ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ (Checks and Balances)၊ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ျပည္သူအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွုမ်ားအား ေဖာ္ျပထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ (constitution) ေရးဆြဲအတည္ျပဳ ျပဌာန္းေရး စတဲ့ သေဘာတရားေတြ ထပ္မံ ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၃) ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒ

ဆယ့္ရွစ္ရာစုေႏွာင္းပိုင္းနဲ႕ ဆယ့္ကိုးရာစုအေစာပိုင္းကာလေတြမွာ ကြန္ဆာေဗးတစ္အေတြးအေခၚနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအယူအဆေတြ စတင္ေပၚထြက္လာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးက စတင္ ေဖာ္က်ဴးလိုက္တဲ့ စီးပြားေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေျပာင္းလဲမွဳေတြကို တုန္႕ျပန္ခ်က္အေနနဲ႕ ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥေရာပတိုက္မွာ ေပၚထြက္လာခဲ့တဲ့ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒမွာ ႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚပညာရွင္ Joseph de Maistre (၁၇၅၃-၁၈၂၁)  သ႑ာန္ေဖာ္ခဲ့တဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြ အမ်ားအျပား ပါ၀င္လာပါတယ္။ ဒီသ႑ာန္မွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကို ဆန္႕က်င္ျပီး၊ အစဥ္အလာဓေလ့ထံုးစံေတြကို တရားေသဆုပ္ကိုင္ထားမွဳေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

သို႕ေပမယ့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႕ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံတို႕မွာ ေပၚထြက္လာတဲ့ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ၀ါဒကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚပညာရွင္ Edmund Burke (၁၇၂၉- ၉၇) ရဲ႕ ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ ေျပာင္းလဲေရး ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို အေျခခံထားခဲ့တာေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္တဲ့ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ၀ါဒတရပ္အျဖစ္ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၅၀) ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာေတာ့ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံက ကြန္ဆာေဗးတစ္ပါတီဟာ စစ္ပြဲျပီးကာလ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးနဲ႕ လူမွဳျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြကို စတင္လက္ခံလာခဲ့ျပီး၊ ဆိုရွယ္ဒီမိုကေရတစ္၀ါဒထဲက သေဘာတရားအခ်ိဳ႕ကိုလဲ လက္ခံလာၾကပါတယ္။ (၁၉၇၀) ကာလေတြေရာက္ေတာ့ ဒီအေတြးအေခၚေတြကို အသစ္ထပ္မံေပၚထြက္လာတဲ့ လက္ယာသစ္ (New Right) ၀ါဒက ဖိအားေပးမွုေတြ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။

ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒရဲ႕ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းကေတာ့ အစဥ္အလာ၊ ဓေလ့ထံုးတမ္းေတြကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။ အစဥ္အလာေတြဟာ ေခတ္သမိုင္းအဆက္ဆက္မွာ ျဖတ္သန္းေပၚထြက္ လာခဲ့တဲ့ ဥာဏ္ပညာေတြကို ေပါင္းစုထားတာျဖစ္ျပီး၊ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေလ့လာစမ္းသပ္ထားျပီး ျဖစ္တာေၾကာင့္ ေနာင္မ်ိဳးဆက္ေတြရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားေတြအတြက္ လက္ဆင့္ကမ္းထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ သင့္ေၾကာင္း ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒီေတြက ယူဆၾကပါတယ္။ ကြန္ဆာေဗးတစ္ေတြက သူတို႕ရဲ႕ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြဟာ လက္ေတြ႕က်ေသာ အေျခအေန၊ လက္ေတြ႕က်ေသာ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ားနဲ႕ အညီေပးထြက္လာတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒကို ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီအျဖစ္ မသတ္မွတ္ပဲ ဘ၀ခ်ဥ္းကပ္မွုတခုအေနနဲ႕ ရွဳျမင္ဖို႕ ျငင္းဆိုခ်က္ေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။

ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒအရ လူသားေတြဟာ မွီခိုတတ္တဲ့ သေဘာသဘာ၀ရွိတဲ့အတြက္ တည္ျငိမ္ ေအးခ်မ္းေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လူသားေတြကို တကိုယ္ေကာင္းစိတ္ေတြ၊ ေလာဘေတြနဲ႕ အာဏာရူးသြပ္စိတ္ေတြက လႊမ္းမိုးထားတဲ့အတြက္ လူသားေတြဟာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာအရ ပ်က္ယြင္းေနသူမ်ားလဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ား၊ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရး ပ်က္စီးမွဳမ်ား ေပၚထြက္လာရျခင္း ျဖစ္တဲ့အတြက္ အင္အားၾကီးမားေသာ ႏိုင္ငံေတာ္၊ တင္းၾကပ္တဲ့ ဥပေဒ၊ ျပင္းထန္ေသာ ျပစ္ဒဏ္ေပးမွဳမ်ားနဲ႕ ျငိမ္၀ပ္ပိျပားေရးကို တည္ေဆာက္ဖို႕လိုတယ္လို႕ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ၀ါဒီ မ်ားက ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။

ဒါတင္မကပဲ အခ်ိဳ႕လူေတြဟာ ကိုယ္ပိုင္အက်ိဳးစီးပြားကို ရယူခံစားဖို႕အတြက္ ဗဟုသုတ၊ အေတြ႕ အၾကံဳနဲ႕ ပညာေရးေတြမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနတာေၾကာင့္ ဦးေဆာင္မွဳ၊ လမ္းညြန္မွဳနဲ႕ ပံ့ပိုးမွုေတြကို မိဘက သားသမီးေတြကို ေပးအပ္သလိုပံုစံမ်ိဳးနဲ႕ လုပ္ေဆာင္ေပးဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္းနဲ႕ အထက္မွ အာဏာက်င့္သံုးမွဳ ရွိရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ကြန္ဆာေဗးတစ္မ်ားက ယံုၾကည္လက္ခံၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ authority ဟာ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒရဲ႕ အဓိက တန္ဖိုးျဖစ္ျပီး၊ လြတ္လပ္မွဳဟာလဲ တာ၀န္၀တၱရားနဲ႕ ပူးတြဲတည္ရွိေၾကာင္း အဆိုျပဳထားၾကပါတယ္။

ဒီလို ႏိုင္ငံေတာ္မွ ျပည္သူအား မိဘမွ သားသမီးကို ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းကဲ့သို႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာသ႑ာန္၊ တာ၀န္၀တၱရား၊ hierarchy စတဲ့ သေဘာတရားမ်ားအေပၚ အေျခခံထားတဲ့ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒကို paternalistic conservatism လို႕ သတ္မွတ္ေခၚတြင္ၾကပါတယ္။

ဥေရာပကြန္ဆာေဗးတစ္မ်ားက ေနာက္ထပ္ေဖာ္ထုတ္ထားတဲ့ အေျခခံသေဘာတရားတရပ္ကေတာ့ ခရစ္ယန္ဒီမိုကေရစီ သေဘာတရားျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို ဂ်ာမန္ ခရစ္ယန္ ဒီမိုကရက္မ်ားရဲ႕ လူမွဳေစ်းကြက္ ဒႆနိကေဗဒ (social market philosophy) မွာ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီဒႆနိကေဗဒရဲ႕ အေျခခံတန္ဖိုးကေတာ့ ကိုယ္ပိုင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားနဲ႕ ျပိဳင္ဆိုင္မ်ားျပဳလုပ္ရာမွာ ေစ်းကြက္မဟာဗ်ဴဟာ မ်ားကို အသံုးျပဳရာက ရရွိလာတဲ့ အျမတ္အစြန္းမ်ားကို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ျပန္လည္အသံုးျပဳမွုျဖစ္ပါတယ္။ ခရစ္ယန္ဒီမိုကေရစီ သေဘာတရားက ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းမ်ား၊ သမဂၢမ်ားနဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား အၾကားမွာ လူမွဳေရးေပါင္းစည္းမွဳ (social partnership) ကို အေရးၾကီးတန္ဖိုး တခုအေနနဲ႕ သတ္္မွတ္ထားပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေတြးေခၚပညာရွင္ မ်ားကေတာ့ ဒါကို compassionate conservatism လို႕ ဖြင့္ဆိုေဖာ္ျပၾကပါတယ္။

(၄) ဖက္ဆစ္၀ါဒ

ဖက္ဆစ္၀ါဒရဲ႕ အေတြးအေခၚ အစအနေတြကို ဆယ့္ကိုးရာစုေႏွာင္းပိုင္းမွာ ေလ့လာေတြ႕ရွိႏိုင္ေပမယ့္၊ ဖက္ဆစ္၀ါဒေပၚထြက္လာေအာင္ အစပ်ိဳးေပးလိုက္တာကေတာ့ ၂၀ရာစုအေစာပိုင္းကာလ၊ ပထမ ကမၻာစစ္ ျဖစ္ေၾကာင္း ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္မ်ားက ေဖာ္ျပထားၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဖက္ဆစ္၀ါဒကို ၂၀ရာစု ကမၻာစစ္က ေမြးဖြားေပးလိုက္တဲ့ ကေလးငယ္အျဖစ္လဲ တင္စားေခၚဆိုၾကပါတယ္။ ဖက္ဆစ္၀ါဒရဲ႕ manifestation ေတြကို အီတလီဖက္ဆစ္ေခါင္းေဆာင္ မူဆိုလီနီနဲ႕ ဂ်ာမဏီ နာဇီဖက္ဆစ္ေခါင္းေဆာင္ ဟစ္တလာတို႕ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳစနစ္ေတြမွာ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ဆိုဗီယက္ ယူနီယံၾကီး ျပိဳက်သြားျပီးေနာက္ပိုင္းမွာလဲ နီယိုဖက္ဆစ္၀ါဒနဲ႕ နီယိုနာဇီ၀ါဒေတြ ျပန္လည္ေခါင္းေထာင္ လာမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။

ဖက္ဆစ္၀ါဒဟာ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးေႏွာင္းပိုင္းကာလမွာ အေနာက္ကမၻာရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးကို လႊမ္းမိုး လာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚမ်ားကို ဆန္႕က်င္တဲ့အေနနဲ႕ ေပၚထြက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အီတလီ ဖက္ဆစ္၀ါဒီမ်ားက "  ၁၇၈၉ ဟာ ေသဆံုးသြားျပီ “ ဆိုတဲ့ ေၾကြးေၾကာ္သံကို ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးေႏွာင္းပိုင္းကာလ ႏိုင္ငံေရးတန္ဖိုးေတြျဖစ္တဲ့ တိုးတက္မွဳ၊ လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႕ တန္းတူညီမွ်မွဳ စတဲ့ သေဘာတရားေတြကို ဖက္ဆစ္၀ါဒီေတြက ေခါင္းေဆာင္၊ အာဏာ၊ ဟီးရိုး၀ါဒ၊ စစ္ပြဲ၊ အာဏာ စတာေတြနဲ႕ အစားထိုးခဲ့ပါတယ္။ ဖက္ဆစ္၀ါဒကို အရင္းရွင္၀ါဒ၊ ကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ၀ါဒနဲ႕ လစ္ဘရယ္၀ါဒ စတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီမ်ား အားလံုးကို ဆန္႕က်င္ေသာ ၀ါဒတခုအျဖစ္ ပံုေဖာ္ထားၾကပါတယ္။

ဖက္ဆစ္၀ါဒရဲ႕ အဓိကယံုၾကည္ခ်က္ကေတာ့ ညီညြတ္ျခင္းအင္အား (strength through unity) ျဖစ္ပါတယ္။ ဖက္ဆစ္ႏို္င္ငံေတာ္ရဲ႕ သားေကာင္းဆိုတာကို တာ၀န္၊ သစၥာရွိမွဳနဲ႕ ကိုယ္က်ိဳးစြန္႕မွဳ ဆိုတာ ေတြနဲ႕ ပံုေဖာ္ထားျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ သားေကာင္းဟာ သူ႕ႏိုင္ငံနဲ႕ လူမ်ိဳးအတြက္ အထက္က ေပးအပ္ လာတဲ့ တာ၀န္ကို ျပန္လွန္ေမးခြန္းထုတ္ျခင္း၊ စဥ္းစားသံုးသပ္ျခင္းမရွိပဲ အသက္ေပး ထမ္းေဆာင္ျခင္း ဆိုတာက ဖက္ဆစ္၀ါဒရဲ႕ ideal ျဖစ္ပါတယ္။

ဖက္ဆစ္၀ါဒီေတြရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြ အားလံုးကေတာ့ တထပ္တည္း မတူညီပါဘူး။ အီတလီ ဖက္ဆစ္၀ါဒက အစြန္းေရာက္ ႏိုင္ငံေတာ္၀ါဒ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ အေပၚမွာ ျပန္လွန္ေမးခြန္းမထုတ္တဲ့ အလံုးစံုေလးစားမွဳနဲ႕ သစၥာရွိမွဳ ရွိရပါတယ္။ ဖက္ဆစ္ေတြးေခၚ ပညာရွင္ Gentile (၁၈၇၅-၁၉၄၄) က "အစစအရာရာဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ပဲ ျဖစ္ရမယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ကို မဆန္႕က်င္ရဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ျပင္ပမွာ မဟုတ္ရဘူး" ဆိုျပီး ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ဂ်ာမန္ဖက္ဆစ္၀ါဒ ကက်ေတာ့ လူမ်ိဳးေရး ခြဲျခားမွဳအေပၚမွာ အေျခတည္တဲ့ ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသားေရး ဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ အေပၚမွာ အေျခခံထားပါတယ္။ ဂ်ာမန္ဖက္ဆစ္၀ါဒဟာ သီအိုရီႏွစ္ခုအေပၚမွာ အေျခခံ ထားပါတယ္။ ပထမသီအိုရီကေတာ့ ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသားေတြဟာ သခင္လူမ်ိဳျးဖစ္ျပီး၊ ကမၻာကို စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ ရမယ္လို႕ ယံုၾကည္တဲ့ Aryanism သီအိုရီျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယသီအိုရီကေတာ့ ဂ်ဴးေတြဟာ ဂ်ာမန္လူမ်ိဳးေတြကို ဖ်က္ဆီးဖို႕ ေပၚထြက္လာတဲ့ မေကာင္းဆိုး၀ါးေတြျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့  anti-Semitism သီအိုရီ အမ်ိဳးအစား တမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးအိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီ အမ်ိဳးအစားမ်ားကို အထက္မွာေဖာ္ျပထားတဲ့  linear spectrum၊ သ႑ာန္နဲ႕ ခြဲျခားဆန္းစစ္ေလ့လာျခင္းမ်ားသာမကပဲ ဆိုရွယ္ဒီမိုကေရစီ၊ လက္ယာသစ္၊ လက္၀ဲသစ္နဲ႕ မင္းမဲ့၀ါဒ  စတာေတြ ပါ၀င္တဲ့ alternative spectrum၊ အမ်ိဳးသားကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံတကာကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံတကာ ဆိုရွယ္လစ္ ၀ါဒ၊ ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ ဆိုရွယ္ရီပတ္ပလီကန္ ၀ါဒ၊ အရင္းရွင္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ အရင္းရွင္ ရီပတ္ပလီကန္၀ါဒ၊ တိုးတက္ေသာနီရိုလီဘရယ္၀ါဒ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ နီရိုလစ္ဘရယ္၀ါဒ၊ နီရိုလစ္ဘရယ္ ၀ါဒ၊ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ စတာေတြ ပါ၀င္တဲ့ Moral Matrix သ႑ာန္ စသည္မ်ားျဖင့္လဲ ေလ့လာသံုးသပ္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး