ဘုရင္႔ေနာင္

အင္း၀
ထိုသို႕ျပည္ကိုသိမ္းပိုက္ျပီးလွ်င္ သာယာ၀တီစားႏွင့္ ဓႏုျဖဴစားတို႕လည္း ေနာက္ပါအင္အားမ်ားနွင့္တကြခို၀င္လာၾကသည္။၁၀ ရက္ၾကာျပီးလွ်င္ ျပည္မွ စေလ၊ပခန္းငယ္ ႏွင့္ ပုဂံထိ ခ်ီတက္ရာ ပခန္းငယ္စား၊စေလစားတို႕လည္းေၾကာက္ရြံသည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ တပ္မခ်ခင္တြင္ပင္ လာေရာက္ခစားၾကသည္။ပုဂံစားမွာမူတပ္ဦးေရာက္သည္ႏွင့္ လာေရာက္တိုက္ခိုက္ေလသည္။ဘုရင့္ေနာင္လည္း ၾကည္းေရ ႏွစ္ဖက္ အျပင္းတိုက္မွ ပုဂံစားက အသက္ခ်မ္းသာရန္ ေလွ်ာက္ထားအညံ့ခံလာသည္။သို႕ေသာ္ရာထူးမွ ႏုတ္ျပီး ဦးရီးေတာ္ မင္းစည္သူအားပုဂံကိုေပးသည္။ပုဂံမွ အင္း၀သို႕ ခ်ီတက္ကာျမိဳ႕ကို ၀န္းရံေနဆဲမွာပင္ ေတာင္ဖက္ရွိ ပိုင္နက္ျဖစ္သည့္ ဟင္းခေႏြ ကိုဟံသာ၀တီတပ္မ်ားလာေရာက္ေႏွာင့္ယွက္သည့္အတြက္ တပ္ရုတ္ကာ ေဖာင္မ်ားေလွမ်ားေပၚ ဆင္ျမင္း၊စစ္သည္တို႕ကိုတင္ျပီး အျမန္စုန္ေစသည္။က်န္ရွိသည္ၾကည္းတပ္မ်ားကိုလည္း ေန႕ည အျပင္းခ်ီေစသည္။ေျမထဲေရာက္လွ်င္ညီေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္ထင္အား ေတာင္ငူေစာင့္ရန္ႏွင့္ အင္အားစုရန္ေစလြတ္သည္။

ျပည္သို႕ေရာက္လွ်င္ ဟံသာ၀တီသို႕ခ်ီတက္ရန္ စစ္ျပင္ဆင္ေနခ်ိန္တြင္မွာပင္ အင္း၀မင္း မိုးျဗဲနရပတိစည္သူ သည္ စစ္ကိုင္းမင္း စည္သူေက်ာ္ထင္၏ ရန္ကိုမခံႏိုင္သျဖင့္ သားသမီးမ်ားႏွင့္တကြ ဆင္ျမင္းဆက္သလာကာ ကြၽန္ခံလာေတာ့သည္။ထိုသို႕ျဖင့္ အင္း၀သည္လည္း ဘုရင့္ေနာင္၏ အာဏာစက္ေအာက္ေရာက္ေလသည္။ဘုရင့္ေနာင္လည္း မိုးျဗဲနရပတိကို ရာထူးမွမခ်ပဲ စားျမဲစည္းစိမ္ကိုျပန္ေပးထားခဲ့သည္။
ဟံသာ၀တီ(၁၅၅၁)
ထုိေနာက္ ဟံသာ၀တီသို႕ခ်ီရာ ေရတပ္အင္အား ၆ တပ္တြင္ တိုက္ေလွ ၃၀၀၊တံစြတ္ေလွငယ္ ၁၀၀၊ရိကၡာေလွ ၁၀၀ ႏွင့္ စစ္သည္ ၄၀၀၀၀ ပါ၀င္ျပီး ညီေတာ္ ျပည္မင္း သတိုးဓမၼရာဇာမွာ တပ္မွဴးခ်ဳပ္ျဖစ္သည္။ဘုရင့္ေနာင္ ကိုယ္တိုင္မွာ ေတာင္ငူသို႕ျပန္ျပီး တပ္ ၂၂ တပ္၊ဆင္ ၄၀၀၊ျမင္း ၅၀၀၀ ႏွင့္ စစ္သည္ ၁၁၀၀၀၀ ပါ၀င္သည့္ ၾကည္းတပ္ၾကီးျဖင့္ ဟံသာ၀တီသို႕ ခ်ီသည္။ထိုသို႕ျဖင့္ ဟံသာ၀တီ ႏွင့္နီးေသာ္ မွဴးမတ္တို႕ကေလွ်ာက္တင္သျဖင့္ ျမင္း ၅၀၀၀ ကိုေရွ႕ေျပးေစရာ သမိန္ေထာရာမ၏ တပ္မၾကီးနွင့္ေတြ႕ဆံုျပီး ျမင္းတပ္မ်ား ျပန္ဆုတ္လာရသည္။

ထိုအခါ ဘုရင့္ေနာင္လည္း ဥေပါသထဆင္ကိုစီးကာ သမိန္ေထာရာမႏွင့္ စီးခ်င္းတိုက္ရန္ ျပင္ဆင္ရာ ကုန္းလယ္စီး စတုရဂၤသူက ျမင္းတပ္မ်ားကုိ လက္၀ဲလက္ယာ ႏွစ္ဖက္ေစလြတ္ျပီး ဟံသာ၀တီျမိဳ႕ကို မီးတိုက္လွ်င္ မြန္စစ္သည္တို႕ စိတ္ဓါတ္က်မည္။ထုိသို႕စိတ္ဓါတ္က်လွ်င္ စစ္ကို လြယ္ကူစြာႏိုင္မည္။ ဟုေလွ်ာက္တင္ရာ သေဘာက်သျဖင့္ ျမင္းတပ္မ်ားကို ႏွစ္ဖြဲ႕ခြဲကာ ဟံသာ၀တီကို မီးတုိက္ရန္ေစလြတ္သည္။ထိုသို႕ မီးတိုက္ရာ မြန္စစ္သည္တို႕လည္း မိမိတို႕အိမ္ကို စိုးရိမ္ကာစိတ္ဓါတ္က်ေလေတာ့သည္။

ထိုအခါ သမိန္ေထာရာမလည္း ခ်စ္ခ်င္း အမည္ရွိဆင္ကိုစီးကာ ဘုရင့္ေနာင္ႏွင့္ စီးခ်င္းတိုက္ရန္ လာေလသည္။ဘုရင့္ေနာင္လည္း ဆင္ေတာ္ ဥေပါသထ ေပၚမွအသင့္ေစာင့္ျပီး ေရႊျပားခတ္အင္းျပားကို ဆင္ဦးကင္းတြင္ တင္ကာ ေရခရားျဖင့္ ေျမကိုေလာင္းျပီး သစၥာဆိုေလသည္။ ညီေတာ္ မင္းရဲစည္သူက သမိန္ေထာရာမကို စီးၾကိဳတိုက္ေသာ္လည္း သမိန္ေထာရာမ က ဘုရင့္ေနာင္ထံသို႕သာ ဦးတည္ကာ တိုက္လာသည္။ဘုရင့္ေနာင္လည္းဆင္ကိုခြၽန္းဖြင့္ ျပီးသမိန္ေထာရာမ ဆင္ႏွင့္တိုက္သည္။အတန္ၾကာမွ်တိုက္ျပီးလွ်င္ ဥေပါသထဆင္၏ အစြယ္သည္ ခ်စ္ခ်င္းကိုယ္ထဲသို႕ စြယ္လံုးကြၽံေအာင္ထိုးမိသျဖင့္ ခ်စ္ခ်င္းျပိဳလဲျပီး ဘုရင့္ေနာင္၏ခြၽန္းျဖင့္ရုိက္ရာသမိန္ေထာရာမ လည္းေက်ာတြင္ ဒဏ္ရာၾကီးရသည္။ဥေပါသထဆင္လည္း အစြယ္က်ိဳးသည္။ ေနာက္သမိန္ေထာရာမ၏ အမတ္သမိန္ဇိပ္ျဗဲလည္း စြယ္လမန္ဆင္ျဖင့္ ဘုရင့္ေနာင္ကိုတိုက္သည္။ဥေပါသထ ျပန္လွည့္တိုက္သျဖင့္ စြယ္လမန္ လဲရျပန္သည္။ေနာက္ သမိန္အဲနရဲလည္းျဗတ္ၾကီးဟူသည့္ဆင္ကိုစီးကာ တုိက္ရန္လာသည္။ သို႕ေသာ္ ညီေတာ္မင္းရဲေက်ာ္ထင္က စီးၾကိဳတိုက္သျဖင့္ ျဗတ္ၾကီးလွည့္ေျပးရသည္။

သမိန္ေထာရာမလည္း အေျခအေနမဟန္သျဖင့္ ျမင္းျဖင့္ ဟံသာ၀တီသို႕ေျပးကာ ဟံသာ၀တီျမိဳ႕တြင္းမွ ခုခံရန္ ၾကံသည္။သို႕ေသာ္ ဘုရင့္ေနာင္၏ ျမင္းတပ္မ်ားက ဟံသာ၀တီတြင္ မီးတိုက္ျပီးျဖစ္သျဖင့္ ဟံသာ၀တီသို႕ မ၀င္ႏိုင္ေတာ့ပဲ ရသမွ်အင္အားကိုစုျပီး အေနာက္ဖက္သို႕ေျပးေလေတာ့သည္။သို႕ျဖင့္ ဟံသာ၀တီလည္း ဘုရင့္ေနာင္၏ လက္ေအာက္ေရာက္ေလသည္။ဟံသာ၀တီတြင္ ၁၀ ရက္မွ်ရန္ၾကြင္းရန္က်န္မ်ားကို ရွင္းလင္းျပီးလွ်င္ ထြက္ေျပးသည့္သမိန္ေထာရာမ ေနာက္သို႕လိုက္ရေလသည္။သမိန္ေထာရာမလည္း ဓႏုျဖဴ-ပုသိမ္ ဖက္သို႕ေျပးျပန္သျဖင့္ ပုသိမ္သို႕လိုက္ျပန္သည္။ပုသိမ္မေရာက္မွီတြင္ သမိန္ေထာရာမ ဒလ သို႕ေျပးျပန္သည္။ ပုသိမ္စားျဗပိုက္လည္း ဘုရင့္ေနာင္ထံအညံ့ခံရာ ဗညားေလာဘြဲ႕ေပးကာ ခ်ီးေျမာက္သည္။ဒလတြင္ သမိန္ေထာရာမ ႏွင့္တိုက္သျဖင့္ ဥဇနာ က်ဆံုးရသည္။ ပုသိမ္တြင္ ညီေတာ္ေတာင္ငူမင္းေခါင္အား အေစာင့္ ထားကာ ဘုရင့္ေနာင္ကိုယ္တိုင္ ဒလသို႕လိုက္ရာ တိုက္ပြဲၾကီးျဖစ္ျပန္သည္။ေနာက္ သမိန္ေထာရာ ရွံဳးျပီး စစ္သည္ဗိုလ္ပါ၊သားသမီး၊မိဖုရား ႏွင့္ေယာကၡမ ပါပစ္ကာကိုယ္လြတ္ရုန္းေျပးရျပန္သည္။ေနာက္ ရဟန္း၀တ္ျဖင့္ ေနာက္လိုက္ တစ္က်ိပ္ေက်ာ္ကိုေခၚကာ မုတၱမ သို႕ေလွျဖင့္ေျပးေလသည္။

သကၠရာဇ္ ၉၁၄၊၀ါဆိုလဆန္း ၁ ရက္တြင္ဟံသာ၀တီေနျပည္ေတာ္သို႕ျပန္ေရာက္သည္(၁၅၅၁)။ေနာက္ မုတၱမ ၃၂ ျမိဳ႕၊ပူသိမ္ ၃၂ ျမိဳ႕တို႕မွ ျမိဳ႕စားရြာစားမ်ားကို ေနသားက်ေစရန္ စီမံရေသးသည္။ညီေတာ္ မင္းတရားေရႊထီး က်ဆံုးသည့္အရပ္တြင္ ေစတီတစ္ဆူတည္သည္။၀ါဆိုလဆန္း ၁၀ ရက္ေရာက္လွ်င္ အိမ္ေတာ္ေဆာက္ေစျပီး ၁၄ ရက္ေန႕တြင္အိမ္သစ္တက္သည္။ ေနာက္ ညီေတာ္မ်ားကို မင္းေျမာက္တန္ဆာ ငါးပါးကိုေပးကာ ဘုရင္ခံအျဖစ္ အသီးသီးခ်ီးျမွင့္သည္။

* ညီေတာ္မင္းရဲစည္သူအား မုတၱမ ဘုရင္ခံအျဖစ္လည္းေကာင္း
* ညီေတာ္သတိုးဓမၼရာဇာအား ျပည္ဘုရင္ခံအျဖစ္လည္းေကာင္း
* ညီေတာ္မင္းေခါင္(သီဟသူ)အား ေတာင္ငူဘုရင္ခံအျဖစ္လည္းေကာင္း အသီးသီးေပးသည္။ေနာက္ ဗမာ၊မြန္၊ရွမ္း အမတ္မ်ားကိုလည္း ရာထူးစည္းစိမ္မ်ားေပးသည္။
သမိန္ေထာရာမ၏ နိဂံုး
မုတၱမတြင္ပုန္းေအာင္းေနသည့္ သမိန္ေထာရာမ လည္းမုတၱမတြင္မေန၀ံ့သျဖင့္ ကေ၀ါဖက္သို႕ဗျပးသည္။ကေ၀ါစားႏွင့္ ဘြယ္တိုင္စားတုိ႕က လိုက္လံဖမ္းဆီးသျဖင့္ ဓါးဒဏ္ရာရကာေျပးရျပန္သည္။ေနာက္ဒဏ္ရာသက္သာလွ်င္ တိုက္ကုလားတြင္ လူသူစုရံုးျပီး စစ္ေတာင္းကိုတိုက္ရန္ ခ်ီတက္လာသည္။ ဘုရင့္ေနာင္လည္း နႏၵသၾကၤန္ကိုေစလြတ္ တိုက္ခိုက္ေစရာ သမိန္ေထာရာမ တပ္ပ်က္ေျပးရျပန္သည္။ေတာတြင္းတြင္ခိုလံုေနစဥ္ စတုရဂၤသူက စစ္သည္ ၃၀၀ ႏွင့္ဖမ္းရာ အ၀တ္ခြၽတ္ျဖင့္ ေျပးရျပန္သည္။ေနာက္ဆံုး သကၠရာဇ္ ၉၁၄၊တန္ခူးလဆန္း ၁၃ ရက္တြင္ ဇရြဲဘံုနယ္မွ ကရင္သူၾကီးက ဖမ္းမိကာ ဟံသာ၀တီသို႕ဆက္သလာသည္။အခ်ိဳ႕ရာဇ၀င္မ်ားတြင္ သမိန္ေထာရာမ တြင္နတ္တို႕ေပးသည့္ အစြမ္းထက္ေသာ ဂါထာရွိသည္။ထိုဂါထာကို ေရတြင္မန္းျပီးသံုးလွ်င္ အနာမွန္သမွ်ခ်က္ခ်င္းေပ်ာက္သည္ဟုဆိုသည္။ထိုေၾကာင့္ သမိန္ေထာရာမ သည္မိမိဒူးကို ခ်ိဳးကာ ကရင္သူၾကီးထံ အဖမ္းခံျခင္းျဖစ္သည္။ေနာက္ ဘုရင့္ေနာင္ေရွ႕ေရာက္လွ်င္ ပရိယာရ္ျဖင့္ ေရေသာက္ရန္ ေရေတာင္းျပီးမန္းကာ ဒူးကိုေလာင္းသည္။သို႕ေသာ္ဒူးျပန္မဆက္သျဖင့္ ငိုယိုေၾကာင္းဆိုၾကသည္။ဘုရင့္ေနာင္လည္း သမိန္ေထာရာမ ကို ကြပ္မ်က္အျပစ္ေပးသည္။
အင္း၀ႏွင့္ ရွမ္း
ဘုရင့္ေနာင္၏ လက္နက္ႏိုင္ငံမွာ ေတာင္ငူ၊ဟံသာ၀တီ မြန္သံုးရပ္ႏွင့္ ျပည္အပါအ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္းေဒသမ်ား ပါ၀င္လာေသာ္လည္း ျမန္မာတို႕၏ မူလဌာေနျဖစ္သည့္ အင္း၀မွာက်န္ရွိေနေသးသည့္အတြက္ ဘုရင့္ေနာင္ အေနျဖင့္ အင္း၀ကို တိုက္ယူရန္ အားထုတ္ေလေတာ့သည္။ထိုစဥ္က အင္း၀မွာ ယခင္စစ္ကိုင္းစား စည္သူေက်ာ္ထင္က အင္း၀ရွမ္းမင္း မိုးျဗဲနရပတိ ႏွင့္ စစ္ျပိဳင္အႏိုင္ရကာ နရပတိ ဘြဲ႔ခံကာ အုပ္စိုးလ်က္ရွိေနသည္။

အင္း၀ခ်ီရန္ ေလွတပ္ျပင္ဆင္ရာ အင္အားမွာ ၃၇ လံရွိေရႊဟသၤာေဖာင္ေတာ္၊ဇလာကပင္းတိုက္ေလွၾကီးႏွင့္ သားရဲေလွ အစင္း ၃၀၀ေက်ာ္၊ေလွာ္ကားေက်ာ့ေလွ ၂၀၀ေက်ာ္ ျဖစ္ကာ၊ျပည္မွ ေရတပ္အင္အားႏွင့္ေပါင္းလွ်င္ တိုက္ေလွ ၆၀၀၊ေလွာကားေၾကာ့ေလွ ၃၀၀ ၊ရိကၡာတင္ေလွ ၅၀၀ ႏွင့္ စစ္သည္ ၁၁၀၀၀၀ ျဖစ္ေလသည္။ေရတပ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွာ ညီေတာ္ ျပည္ဘုရင္ခံ သတိုးဓမၼရာဇာျဖစ္ျပီးတပ္ေပါင္း ၁၁ တပ္ပါ၀င္သည္။ဧရာ၀တီျဖစ္ေၾကာင္းအတိုင္းခ်ီသည္။

ၾကည္းတပ္တြင္ဘုရင့္ေနာင္ကိုယ္တိုင္ ဦးစီးကာတပ္ေပါင္း ၂၅ တပ္တြင္ ဆင္၈၀၀၊ျမင္း ၉၀၀၀ႏွင့္စစ္သည္၁၈၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ထိုထဲတြင္ ဘရင္ဂ်ီကုလား ၄၀၀ လည္း ေသနတ္ကိုင္တပ္သားမ်ားအျဖစ္လိုက္ပါအမႈထမ္းၾကသည္။ၾကည္းတပ္ကိုမူ အေရွ႕ဖက္ေတာင္ငူေၾကာင္းမွခ်ီသည္။

ေတာင္ငုူေရာက္လွ်င္ ေတာင္ငူမင္းေခါင္အၾကံေပးခ်က္အရ စစ္သံုးေၾကာင္းခြဲကာခ်ီတက္ေလသည္။

* အေရွ႕ေၾကာင္းခ်ီတပ္ကို ေတာင္ငူမင္းေခါင္ကဦးေဆာင္ကာ ျမင္းတပ္ ၂ တပ္အပါအ၀င္ တပ္ေပါင္း ၇တပ္ျဖစ္သည္။၀တီ၊ယင္း၀ေတာ္၊လိႈင္းတက္၊ေညာင္ရမ္း၊တို႕ကို အစဥ္အတိုင္းသိမ္းပိုက္ကာ ပင္းယေတာင္ဖက္ ရန္ေအာင္ျမင္တြင္ တပ္ခ်ကာ ဘုရင့္ေနာင္၏တပ္အေရာက္ကို ေစာင့္ေနသည္။
* အလယ္ေၾကာင္းခ်ီတပ္ကို ညီေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္ထင္ ဦးေဆာင္ကာ ျမင္းတပ္၂ တပ္အပါအ၀င္ တပ္ေပါင္း ၇တပ္ျဖစ္သည္။ပင္းတလဲ၊ျပင္စည္ တို႕ကို သိမ္းပိုက္ကာ ေတာင္ငူမင္းေခါင္တပ္ႏွင့္ ပင္းယ၊ရန္ေအာင္ျမင္တပ္တြင္ ပူးေပါင္းသည္။
* အေနာက္ေၾကာင္းခ်ီတပ္ကို ဘုရင့္ေနာင္ကိုယ္တိုင္ ဦးေဆာင္ျပီး ျမင္းတပ္ ၄ တပ္အပါအ၀င္ တပ္ေပါင္း ၁၀ တပ္သည္ ေတာင္တြင္းၾကီး၊ေက်ာက္ပန္းေတာင္း၊ပုဂံသို႕ခ်ီသည္။ပုဂံအေရာက္တြင္ ျပည္မွ သတိုးဓမၼရာဇာ၏ ေရတပ္ႏွင့္ဆံုသည္။ ေနာက္ သတိုးဓမၼရာဇာအား လက္ထုပ္၊ကြမ္းရြာ၊ပခန္းၾကီး တို႕ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ေစသည္။ပခန္းၾကီးျမိဳ႕စားလည္း မိုးညွင္း ေစာ္ဘြားထံ ထြက္ေျပးခိုလံုသြားသည္။ေနာက္ အျမင့္၊ဗဒံု၊ကမ္းနီ တို႕ကို ဆက္လက္တိုက္ခိုက္ေစရာ ေအာင္ျမင္သည္။ေနာက္ ပုဂံမွ ပခန္းၾကီး၊ၾကခတ္၀ရာ၊ပရိမၼတို႕မွ တဆင့္ခ်ီတက္ကာ ျမင္းမူႏွင့္ စစ္ကိုင္းတို႕ကို တိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္ျပီး စစ္ကိုင္းတြင္ ၾကည္းေရ ႏွစ္တပ္ေပါင္းကာ တပ္ခ်ေနသည္။

ဘုရင့္ေနာင္ စစ္ကိုင္းမေရာက္မွီ ပင္းယ၊ရန္ေအာင္ျမင္ ရွိ ညီေတာ္ ႏွစ္ေယာက္၏တပ္ကို အင္း၀မင္း နရပတိ ကဆင္ ၁၀၀၊ျမင္း ၂၀၀၀၊ စစ္သည္ ၄၀၀၀၀ျဖင့္ထြက္တိုက္သည္။ညီေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္ထင္က တပ္ ၇ တပ္ျဖင့္ဆီးၾကိဳတိုက္ရာအင္း၀တပ္ပ်က္ျပီး ျမင္း၃၀ ေက်ာ္ႏွင့္ မိုးညွင္းအမတ္ တပလံုကို အရွင္ရသည္။ေနာက္တစ္ၾကိမ္တိုက္ေသာ္လည္း မင္းရဲေက်ာ္ထင္ႏွင့္ မင္းေခါင္တပ္မ်ားက ျပန္တိုက္သျဖင့္အင္း၀တပ္မ်ားေျကပးသည္ကို တံတားဦးအထိလိုက္လံတိုက္ရသည္။ေနာက္ ဘုရင့္ေနာင္ စစ္ကိုင္းသို႕ေရာက္လွ်င္ ပင္းယရွိ ညီေတာ္ႏွစ္ေယာက္ကို အင္း၀ထိခ်ီတက္ကာ ျမိဳ႕ကို၀န္းရံ ေစသည္။

* ညီေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္ထင္တပ္မ်ား အေနာက္ေၾကာင္းမန္က်ဥ္းဆင္တဲမွခ်ီတက္ျပီး အင္း၀အေရာက္တြင္ အင္း၀နရပတိမွ ဆင္၁၀၀၊ျမင္း ၃၀၀၀ေက်ာ္ျဖင့္ထြက္တိုက္သည္။ဟံသာ၀တီမွ သမိန္ဗရမ္း က ပလႅင္စြယ္ဆင္ျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ဗညားက်န္းေထာ က ေဇယ်သတၱရုဆင္ ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ညီေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္စြာက သန္ျမန္စြာဆင္ ျဖင့္လည္းေကာင္း အသီးသီးတိုက္ ရာအင္း၀တပ္ ၂ ဖြဲ႕ကြဲေလသည္။ ေနာက္ ဟံသာ၀တီမွ သီရိေဇယ်ေနာ္ရထာ က ရတနာေျပာင္ေက်ာ္ ဆင္ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ရာဇသၾကၤန္က ရဲလုလင္ဆင္ျဖင့္လည္းေကာင္း ထပ္ကူျပီးတိုက္ရာ အင္း၀တပ္မ်ား ျမိဳ႕တြင္းသို႕ျပန္၀င္ရေလသည္။မ၀င္ႏိုင္ပဲ က်န္သည့္ ဆင္၇စီး၊ျမင္း ၃၀ ေက်ာ္ႏွင့္ စစ္သည္၄၀၀ ေက်ာ္တို႕ကို သံု႕ပန္းအျဖစ္ရေလသည္။ေနာက္ လံုးေတာ္ေပါက္ကို ပတ္ကာ တပ္တည္ေနသည္။

* ေတာင္ငူမင္းေခါင္တပ္မ်ား တံတားဦးအေရာက္တြင္ အင္း၀နရပတိ က ဆင္ ၈၀၊ျမင္း ၂၀၀၀ ျဖင့္ဆီးၾကိဳတိုက္ရာ ဟံသာ၀တီမွ သမိန္သံလိုက္က ငရက္ႏြယ္ဆင္၊စည္သူေက်ာ္ထင္က နာဂါ၀ရ ဆင္တို႕ျဖင့္တိုက္ရာ အင္း၀ျမင္းတပ္မ်ားပ်က္ကာဆင္တပ္လည္း တန္႕ေလသည္။ေနာက္ ဟံသာ၀တီမွ ေတာင္ငူမင္းေခါင္က ေစာရန္ႏွင္ ဆင္၊သမိန္ရဲသင္ရံက စြယ္လမန္ဆင္၊ဘယဂါမဏိက မာတင္ေျပာင္မြန္ဆင္တို႕ျဖင့္ တိုက္ရာ အင္း၀တပ္လံုးလံုးပ်က္ကာ ျမင္း ၅၀ေက်ာ္၊လူ ၂၀၀ ေက်ာ္ကိုသံု႕ပန္းအျဖစ္ရသည္။ေနာက္ ေတာင္ဘီလူး ပရကၠမတ္ ကိုပတ္ကာ တပ္တည္ေနသည္။

ထိုသို႕ ဘုရင့္ေနာင္ႏွင့္ သတိုးဓမၼရာဇာတို႕က စစ္ကိုင္းမွတစ္ဆင့္ ေရႊၾကက္ယက္မွအင္း၀၊ မင္းေခါင္က ေတာင္ဘီလူး ပရကၠမ မွအင္း၀၊ မင္းရဲေက်ာ္ထင္က လံုးေတာ္ေပါက္မွ အင္း၀အသီးသီး ၀န္္းရံမိလွ်င္ အင္း၀မွာ လြတ္ေပါက္မရွိေတာ့ ပဲဟံသာ၀တီတပ္မ်ား၏ တိုက္ခိုက္ျခင္းကို ခံရေလေတာ့သည္။သို႕ျဖင့္ သကၠရာဇ္ ၉၁၆ ၊တပို႕တြဲ လျပည့္ေက်ာ္ ၄ ရက္၊တနဂၤေႏြေန႕ ညေနအခ်ိန္တြင္ အင္း၀က်ေလသည္။အင္း၀မင္း နရပတိ လည္းကြၽန္ယံု ၅ ေယာက္ျဖင့္ အုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြား စစ္ကူလာမည့္ ဆင္ေခါင္းအရပ္သို႕မွန္းဆ လွ်က္ သြားရာ မကၡရာအေရာက္တြင္ ဟံသာ၀တီတပ္မ်ားက ဖမ္းမိေလသည္။ဘုရင့္ေနာင္လည္း နရပတိ ကိုသနားသည္ရွိသျဖင့္ မသတ္ေစပဲ အလုပ္အေကြၽး သံုးက်ိပ္ျဖင့္ ေကာင္းမြန္စြာေနေစသည္။ဟံသာ၀တီသို႕ျပန္ရာတြင္လည္း ေခၚေဆာင္သြားခဲ့သည္။(ထိုသို႕အသက္မွလြတ္ကာ ေက်းဇူးျပဳျခင္းသည္ အၾကီးအက်ယ္အက်ိဳးရွိသည္ကို ေနာင္တြင္ေတြ႕ရေပသည္။)

အင္း၀ကိုရလွ်င္ ညီေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္ထင္အား သတိုးမင္းေစာ ဘြဲ႕ျဖင့္ အင္း၀တြင္ ဘုရင္ခံတင္သည္။(ေနာင္တြင္ သမီးေတာ္ႏွင့္လည္းလက္ဆက္ေပးသည္။ဦးရီးႏွင့္တူမ ကိုလက္ဆက္ေပးျခင္းျဖစ္သည္။ထို႕ေၾကာင့္ သတိုးမင္းေစာ မွာ ညီလည္းျဖစ္၊သားမက္လည္းျဖစ္သည္။)
ရွမ္းေစာ္ဘြားမ်ားကို ေအာင္ႏိုင္ျခင္း
* အင္း၀ကိုရျပီးလွ်င္ အုန္ေဘာင္ခံုမိႈင္း၏ သားစားသည့္ စဥ့္ကူးကိုတိုက္ျပီးေအာင္လွ်င္ သက္ေတာ္ရွည္ ကိုျမိဳ႕စားခန္႕သည္။
* အင္း၀သို႕စစ္ကူလာသည့္ မိုးေကာင္း၊မိုးညွင္း ႏွင့္ ကေလးေစာ္ဘြားတို႕၏ တပ္မ်ားသာ၀တိၱတြင္ တပ္ခ်ေနသည္ကို တိုက္ျပီးပ်က္လွ်င္ ပခန္းၾကီးစား၊ဒီပဲယင္းစား (မိုးညွင္းေစာ္ဘြား၏ေယာက္ဖ) ႏွင့္စည္ပုတၱရာ စားတို႕ ကြၽန္ခံလာၾကသည္။
* မိုးညွင္းေစာ္ဘြား၏တူ ၀န္းသိုစား တပ္ခ်ေနသည့္ တဆယ္ရြာကို ညီေတာ္ အင္း၀ဘုရင္ခံ သတိုးမင္းေစာတိုက္ခိုက္ အႏိုင္ယူသည္။

ေနာက္သာ၀တီၱတြင္တပ္ပ်က္ျပီးေျမဒူးတြင္ တပ္ခ်ေနသည့္ေစာ္ဘြားတပ္သံုးတပ္ကိုတဆက္တည္းတိုက္သည္။ေစာ္ဘြားတပ္မ်ား ပ်က္ျပန္သည္။

* ညီေတာ္ ျပည္ဘုရင္ခံ သတိုးဓမၼရာဇာ၏ေရတပ္မ်ားက ဓပၸါယ္နဂိုရ္၊ၾကံညွပ္၊တေကာင္း၊ခြၽန္ေတာင္၊ျမေတာင္ ႏွင့္ထီးက်ိဳင္း အစရွိသည့္ ျမိဳ႕မ်ားကို တိုက္ခိုက္သိမ္းသြင္းသည္။

ထိုေနာက္ ဘုရင့္ေနာင္သည္ ေျမဒူးအထိခ်ီတက္ကာ အထက္တစ္လႊားတည္ျငိမ္ေရးအတြက္ လက္ရျမိဳ႕မ်ားတြင္ မိမိသစၥာခံ အမတ္မ်ားကိုျမိဳ႕စားခန္႕ေလသည္။

* သက္ရွည္ေက်ာ္ထင္ အား ေျမဒူး
* လက္နက္ခ် ဒီပဲယင္းစားအား သီဟပေသ့ဘြဲ႕ျဖင့္ ပခန္းၾကီး
* လက္နက္ခ် ပခန္းၾကိးစားအား ေဇယ်သၾကၤန္ဘြဲကျဖင့္ ေျမထဲ
* လက္နက္ခ် စည္ပုတၱရာစားကို သခၤယာဘြဲ႕ျဖင့္ ဗဒံု
* ေဇယ်ထီးလိႈင္အား စည္ပုတၱရာ
* ကမ္းနီစား ႏွင့္ အျမင့္စားတို႕ကို စားျမဲအတိုင္း

အသီးသီးသစၥာေပးကာ ခန္႕ထားေလသည္။ျပီးလွ်င္ ေျမဒူးမွ အင္း၀သို႕ျပန္ရာ ၉၁၇၊ကဆုန္လဆန္း ၂ ရက္၊စေနေန႕တြင္ ေရာက္ကာ ဟံသာ၀တီသို႕ နယုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္၊ေသာၾကာေန႕တြင္ေရာက္ရွိသည
သာႆနာေရးေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ႏိုင္ငံေတာ္အားျပဳျပင္ျခင္း
ဟံသာ၀တီသို႕ျပန္ေရာက္ျပီးလွ်င္သာႆနာေရး ႏွင့္ ပတ္သတ္ျပီး ေဆာင္ရြက္ေလေတာ့သည္။

* ေတာင္ငူရွိ ခမည္းေတာ္ မင္းရဲသီဟသူ၏ေကာင္းမႈျဖစ္သည့္ ျမစည္းခံုေစတီကို ထီးေတာ္တင္ရန္ ေရႊ ၅ ပိႆာ ၃၅ က်ပ္သားကို ညီေတာ္ ေတာင္ငူမင္းေခါင္အားေပးသည္။
* ခမည္းေတာ္၏ဆရာေတာ္ ရွင္သဒၵမၼပါလ အားေဇတ၀န္ေက်ာင္းႏွင့္ အရံေက်ာင္း ၃၀ ေဆာက္ကာလႈဒန္းသည္။
* သီရိလကၤာရွိ ဓမၼပါလ မင္း၏ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ သီရိလကၤာရွိ စြယ္ေတာ္ျမတ္ေစတီအား လုပ္ေကြၽးရန္ ေျမ ေငြ ၁၀၀ ဖိုး၀ယ္ကာလႈဒန္းသည္။ ေရႊ၊ေငြ၊ေက်ာက္သံပတၱျမား အမ်ားအျပားပင္ သေဘၤာျဖင့္ ေစလြတ္ပူေဇာ္ေစေသးသည္။
* သကၠရာဇ္ ၉၁၇ ၊တေပါင္းလျပည့္ေက်ာ္ ၃ ရက္တြင္ က်ဳက္ထီးရိုးဘုရားသို႕ စစ္အဂၤါေလးပါးျဖင့္ခ်ီတက္ျပီး ထီးတင္သည္။မိမိေဆာင္းသည့္ ဦးေဗာင္းေတာ္ကိုဖ်က္ကာ ေရႊခ်ိန္ ၇၅ ကိုထီးစေလာင္းျပဳျပီးလႈျပန္သည္။
* သမိန္ေထာရာမကို ဦးဦးဖ်ားဖ်ားေအာင္ႏိုင္ရာအရပ္တြင္ျမိဳ႕သစ္တည္ျပီး မဟာသံဃရာဇာ ကိုေက်ာင္းေဆာက္လႈသည္။
* ျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကားသည့္ တရားေတာ္မ်ားကို မြန္၊ျမန္မာ၊ယြန္း ဆရာေတာ္မ်ားထံအပ္ကာ သင္ၾကားပို႕ခ်ေစသည္။
နတ္ေတာ္လွန္ေရး
ဘုရင့္ေနာင္ နန္းတက္စက လူအမ်ားသည္ လႊဲြမွားသည့္ အယူမ်ားျဖင့္ နတ္ပူေဇာ္ပသျခင္းအေလ့တြင္ တည္ၾကသည္။အထူးအျဖင့္ အတက္တစ္လႊားရွိ ပုဂံႏွင့္ အနီးအပါးေဒသမ်ားတြင္ ႏွစ္စဥ္ နတ္မ်ားအား ကြၽဲ၊ႏြား၊၀က္၊ၾကက္မ်ား သတ္ကာအိမ္ေရွ႕တြင္ ထိုတိရိစာၦန္တို႕၏ ဦးေခါင္းမ်ားကို ၾကိဳးျဖင့္သီကာ ခ်ိတ္ဆြဲထားျဖင္းျဖင့္ပူေဇာ္ေလ့ရွိသည္။ထိုသို႕ရိုင္းစိုင္းလွသည့္ အယူ၀ါဒကို တားျမစ္ကာ ပေပ်ာက္သည္အထိႏွိမ္ႏွင္းခဲ့သည္။ထို႕အျပင္ ပသိကုလားတို႕၏ ဘကၠရီအစ္ အထိမ္းအမွတ္တြင္ ကြၽဲႏြားသတ္သည့္ ဓေလ့ကိုလည္းတားျမစ္ေသးသည္။
ရွမ္းေစာ္ဘြားတို႕၏အယူမွားမ်ားကိုျပဳျပင္ေစျခင္း
အထက္ရွမ္းနယ္တစ္လႊားတြင္လည္း ေစာ္ဘြားတို႕ေသလြန္လွ်င္ ၄င္း၏ ဆင္ျမင္း၊ကြၽန္၊အေျခြအရံ တို႕ကိုပါသတ္ျပီး အတူျမဳပ္ႏွံသည့္ အယူမွားကို ပယ္ေစျပီးသာႆနာေတာ္တည္တံ့ျပန္႕ပြားေရးအတြက္ မိုးမိတ္ႏွင့္အုန္းေပါင္တို႕တြင္ ေစတီတစ္ဆူက်စီတည္သည္။မိုးမိတ္တြင္ ေက်ာင္းၾကီးတစ္ေဆာင္ႏွင့္ အရံေက်ာင္း ၁၀ ေဆာက္ကာ က်မ္းဂန္တတ္ဆရာေတာ္မ်ားကို ေက်ာင္းထိုင္သီတင္းသံုးေစျပီး ေစာ္ဘြားႏွင့္ မွဴးမတ္မ်ားကို တစ္လ ၄ သီတင္း ဥပုပ္ေဆာက္တည္ေစသည္။ျမိဳ႕ရြာမ်ားတြင္လည္း စစ္ကဲမ်ားကိုေစာ္ဖန္ေစလ်က္ ျပည္သူမ်ားကို တရားနာေစသည္။
အတိုင္းအတာ တို႕ကိုတစ္ေျပးညီျဖစ္ေစျခင္း
ပည္နယ္ႏွင့္ ဟံသာ၀တီျမိဳ႕ေတာ္တို႕ကို အေလးတင္းေတာင္း ခ်ိန္ခြင္တို႕ကို တညီတည္းျဖစ္ေစရန္ တင္း၊ခြဲ၊စိတ္၊ျပည္ အစရွိသျဖင့္၄င္း၊ ေငြေၾကး စနစ္တြင္လည္း မူး၊ပဲ၊က်ပ္၊ဆယ္၊ရာ တို႕ကို တညီတည္းရွိေစရန္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။
ရွမ္းျပည္(၁၅၅၇)
သကၠရာဇ္ ၉၁၈ တြင္အုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြား(ေစာ္ဘြားေပၚ)လြန္၍ ညီေတာ္စဆိုင္းလံု ဆက္ခံသည္တြင္ မိုးနဲေစာ္ဘြားမေက်နပ္ေလသျဖင့္အုန္းေဘာင္ကို တိုက္ခိုက္လာသည္။အုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြားသစ္ကလည္း မင္းတရားၾကီးထံ လက္ေဆာင္မ်ားဆက္သျပီး အကူေတာင္းလာသည္။သို႔ေသာ္ မည္သို႔မွအေရးမဆိုရေသးခင္ပင္ မိုးနဲေစာ္ဘြားအတင္းတိုက္သျဖင့္ အုန္းေဘာင္က်ကာ ေစာ္ဘြား စဆိုင္းလံု လည္းေသျပန္သည္။

ထိုသို႔ရွမ္းျပည္ တလႊားတြင္ မျငိမ္မသက္ရွိစဥ္ မင္းတရားၾကီးလည္း ရွမ္းျပည္ကိုလက္နက္ႏိုင္ငံအတြင္းသြပ္သြင္းရန္အတြက္ စစ္တပ္ၾကီးဖြဲ႔ကာ စစ္ေၾကာင္းသံုးေၾကာင္းခြဲျပီးခ်ီေလသည္။

* "ကင္းတားရြာငံေၾကာင္း"ခ်ီတပ္တြင္ ညီေတာ္ေတာင္ငူမင္းေခါင္ ႏွင့္ သားေတာ္မဟာဥပရာဇာတို႔ကိုဦးစီးေစစည္။ ျမင္း ၅ တပ္ ႏွင့္ ဆင္ ၁၁ တပ္ပါ၀င္ျပီး စုစုေပါင္းအင္အားမွာ ဆင္ ၃၀၀၊ျမင္း ၆၀၀၀ ႏွင့္သူရဲ၁၂၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ဟံသာ၀တီမွ ေကတုမတီ(ေတာင္ငူ)၊ ထိုမွတစ္ဆင့္ လိႈင္းတက္ကိုတိုက္ကာ ကင္းတားရြာငံေၾကာင္းခ်ီသည္။
* "အင္း၀-ဆင္ေခါင္းေၾကာင္း"ခ်ီတပ္ကိုအင္း၀ဘုရင္ခံသတိုးမင္းေစာ ဦးေဆာင္သည္။ျမင္း ၅ တပ္ ႏွင့္ ဆင္ ၁၁ တပ္ပါ၀င္ျပီး စုစုေပါင္းအင္အားမွာ ဆင္ ၃၀၀၊ျမင္း ၆၀၀၀ ႏွင့္သူရဲ၁၂၀၀၀၀ ျဖစ္ကာ "ကင္းတားရြာငံေၾကာင္း"ခ်ီတပ္ႏွင့္ အတူတူပင္ျဖစ္သည္။ အင္း၀မွဆင္ေခါင္း၊ထိုမွ အုန္းေဘာင္သို႔ခ်ီတက္သည္။
* "ေရေၾကာင္းခ်ီတပ္ေတာ္"တြင္ မင္းတရားၾကီးကိုယ္တိုင္ဦးစီးကာခ်ီသည္။ေရွ႕ခ်ီတပ္ ၁၅ တပ္ထားကာ အလယ္တြင္ မင္းတရားၾကီး၏ တပ္မၾကီး လိုက္သည္။ ေနာက္တြင္ ျပည္ဘုရင္ခံ သတိုးဓမၼရာဇာဦးစီးသည့္ ၆ တပ္လိုက္ရသည္။တပ္ ၂၂ ေပါင္းအင္အားမွာ ရဲေလွေပါင္း ၁၅၀၀၊ေလွာ္ကားသံေလွ ၃၀၀၊ရိကၡာတင္ေလွ ၁၀၀၀ ႏွင့္ စစ္သူရဲ ၁၂၀၀၀ ပါ၀င္သည္။

* ေရေၾကာင္းခ်ီတပ္မၾကီး ပုဂံ အေရာက္တြင္ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈျပဳျပီး တလုပ္ျမိဳ႕သို႕ဆက္လက္ခ်ီတက္သည္။ တလုပ္အေရာက္တြင္ မိုးညွင္းစားေယာက္ဖျဖစ္သူ ပခန္းၾကီးစားႏွင့္ ဗဒံုစားတို႕လာေရာက္ခစားျပီး မိုးညွင္းစားအားအရဖမ္းကာဆက္သမည့္အေၾကာင္းေလွ်ာက္တင္သည္။ထိုမွဆက္လက္ထြက္ခြာလာျပီး အင္း၀ေတာင္ဘက္ ေတာင္ဘီလူး အေရာက္တြင္ တပ္ခ်ကာေနစဥ္ သံုးဆယ္ေစာ္ဘြားက ဆင္ႏွစ္စီး ႏွင့္သမီးေတာ္ ကိုလည္းေကာင္း၊မိႈင္းလံုေစာ္ဘြား(အုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြားၾကီး၏ေျမး)ကလက္ေဆာင္မ်ား ႏွင့္ သမီးေတာ္ကို လည္းေကာင္းအသီးသီးဆက္သလာသည္။
* ကင္းတားရြာငံေၾကာင္းခ်ီတပ္မကို ေရွ႔သို႔တိုးကာ သံုးဆယ္မွ မိုးညွင္း၊မိုးမိတ္ တို႕ကိုတိုက္ရန္အမိန္႔ေပးကာ သံုးဆယ္ေစာ္ဘြားႏွင့္

မိႈင္းလံုေစာ္ဘြား တို႔ကိုပါ ထိုတပ္ႏွင့္အတူလိုက္ပါခ်ီတက္ေစသည္။

* ေနာက္ မင္းတရားၾကီးသည္ အင္း၀မွ ေဖာင္ေတာ္ျဖင့္ အညာသီဟေတာ တိုင္ခ်ီသည္။ ဘယနန္သူ ႏွင့္ ေဒ၀ကူမၼာ တို႔ကိုမူ ဆင္၁၅၀၊ျမင္း ၁၀၀၀ ပါၾကည္းတပ္ျဖင့္ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း စမၸါယ္နဂိုရ္ သို႔ခ်ီတက္ေစသည္။မင္းတရားၾကီး သီဟေတာ အေရာက္တြင္ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈျပဳအျပီး စမၸါယ္နဂိုရ္ တစ္ဖက္ကမ္းရွိ မလည္အရပ္တြင္ တပ္ခ်ရပ္နားကာေနသည္။ ေနာက္တပ္ကို ၾကည္း၊ေရ ျပန္ဖြဲ႔စည္းျပီးမွ မိုးမိတ္သို႔ခ်ီတက္သည္။

မိုးမိတ္သို႔မေရာက္မွီ တစ္စခန္းအလိုတြင္ မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားလည္း တိုက္ဆင္ ၅၀၊ျမင္း ၂၀၀၀ ရဲမက္ ၄၀၀၀၀ ျဖင့္ သား၊သားမက္ ႏွင့္ ညီ တို႕ကိုေစလႊတ္ျပီးစီးၾကိဳတိုက္ေစသည္။သို႕ေသာ္ မင္းတရားၾကီးတပ္ မွာအင္အားၾကီးလွသည့္အတြက္ မခံႏိုင္ပဲ ေျပးရေလရာ ဆင္ ၆ စီး၊ျမင္း ၇၀ ေက်ာ္ ႏွင့္ လူ ၈၀၀ ေက်ာ္ကို ဖမ္းရေလသည္။မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားလည္း ျမိဳ႕တြင္းမွ မခံ၀ံ့သျဖင့္ အုန္းေဘာင္သို႔ ကူးကာေပါင္းရန္ေျပးေလသည္။ညီေတာ္ ျပည္ဘုရင္ခံ သတိုးဓမၼရာဇာ တပ္ ၉တပ္ျဖင့္ေနာက္မွ အျပင္းလိုက္သည္။

အုန္းေဘာင္မေရာက္မွီတြင္ ညီေတာ္ ေတာင္ငူမင္းေခါင္၊သားေတာ္ မဟာဥပရာဇာတပ္ ႏွင့္ အင္း၀ သတိုးမင္းေစာတပ္တို႔ ေပါင္းမိကာ ခ်ီတက္ၾကသည္။ေတာင္ငူမင္းေခါင္အား တပ္၈တပ္ျဖင့္ လက္ယာေၾကာင္း၊အင္း၀ သတိုးသတိုးမင္းေစာ ၉တပ္ျဖင့္ လက္၀ဲေၾကာင္း၊သားေတာ္ မဟာဥပရာဇာက တပ္ ၈တပ္ျဖင့္ အလယ္ေၾကာင္းအသီးသီးခ်ီတက္ကာ အုန္းေဘာင္မေရာက္မွီတြင္ အုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြားက ဆင္ ၁၅၀၊ျမင္း ၃၀၀၀၊သူရဲ ၇၀၀၀၀ျဖင့္သားေတာ္မဟာဥပရာဇာတပ္ကိုတိုက္လာသည္။ ေတာင္ငူမင္းေခါင္တပ္က ကူညီတိုက္ေပးကာ အင္း၀ သတိုးမင္းေစာတပ္က အုန္းေဘာင္ျမိဳ႕ကို ၀င္တိုက္သည္။ထိုသို႔ျဖင့္ အုန္းေဘာင္လည္း လက္ေအာက္ခံျဖစ္ရျပန္သည္။မိုးမိတ္တြင္ မင္းတရားၾကီး စံေနစဥ္ မိုးညွင္းလက္ေအာက္ခံျဖစ္သည့္ မိုးလ၊မိုး၀န္း၊စကားေတာင္ အစရွိသည္ ျမိဳ႕ရြာမ်ားမွ ျမိဳ႕စားမ်ားလည္း လာေရာက္ လက္နက္ခ်ခိုလံႈၾကသည္။ထြက္ေျပးသည့္ မိုးညွင္းစားကို ျပည္သတိုးဓမၼရာဇာ ဖမ္းမိျပီး လက္ေရာက္ဆက္သသည္။ထိုေနာက္ မိုင္းလံုစား ႏွင့္ သံုးဆယ္စားတို႕ကို သစၥာေပးကာ အေဆာင္အေယာင္မ်ားခ်ီးျမွင့္သည္။ အုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြားႏွင့္ မိုးညွင္းေစာ္ဘြားတို႔ကိုမူ သားမယားႏွင့္တကြ ဟံသာ၀တီသို႔ပို႔ေစသည္။

ေနာက္ သားေတာ္ညီေတာ္မ်ား၊အမႈးအမတ္မ်ားႏွင့္တိုင္ပင္ျပီး မိုးညွင္းႏွင့္ မိုးေကာင္း သို႔ခ်ီတက္ရန္အတြက္ စစ္ျပင္သည္။

* သားေတာ္ မဟာဥပရာဇာကို တပ္၇တပ္ျဖင့္ လက္ယာေၾကာင္း
* ျပည္သတိုးဓမၼရာဇာကို တပ္၇တပ္ျဖင့္ အလယ္ေၾကာင္း
* အင္း၀သတိုးမင္းေစာကို တပ္၁၀တပ္ျဖင့္ လက္၀ဲေၾကာင္း
* ထိုတပ္မ်ားေနာက္တြင္မွ မင္းတရားၾကီး၏ တပ္ ၁၆ တပ္ပါတပ္မၾကီး
* ေနာက္ဆံုးတြင္မွ ေတာင္ငူမင္းေခါင္ကို တပ္၁၀တပ္ျဖင့္ ေနာက္ခ်န္တပ္အျဖစ္ အသီးသီးခ်ီတက္ေစသည္။

မိုးေကာင္း၊မိုးညွင္းစားတို႕လည္းမင္းတရားၾကီးခ်ီတက္လာသည္ကိုၾကားလွ်င္ ျမိဳ႕မွထြက္ကာ ႏြယ္ပတ္ပုေတာ တြင္ တပ္ခ်ကာအခိုင္အလံုေနသည္။ထိုအေၾကာင္းကို ေရွ႕မွခ်ီသည့္တပ္ ၃ တပ္ၾကားလွ်င္ ေအာင္ပြဲယူရန္ အျပိဳင္အဆိုင္ခ်ီတက္ရာ အင္း၀သတိုးမင္းေစာ ဦးစြာေရာက္ျပီးတိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္သည္။သားေတာ္မဟာဥပရာဇာတပ္ေနာက္မွေရာက္ျပီး လူသူသံု႔ပန္းမ်ားဖမ္းဆီးသည္။

ထိုအခါ မိုးေကာင္းစားလည္း လက္နက္ခ် အညံ့ခံသည့္အေနျဖင့္အ သက္မွလြတ္ရန္မိုးညွင္းစားကို ဖမ္းျပီးဆက္သလာကာ ေတာင္းပန္သျဖင့္ သစၥာေပးကာ စားျမဲအတိုင္း မိုးေကာင္းကို ဆက္စားေစသည္။မိုးညွင္းကိုမူ သစၥာခံသူ ဒီပဲယင္းစားအား ေပးစားျပီး "ဇလံု" ဟူေသာဘြဲ႔ႏွင့္ ေစာ္ဘြားၾကီးအရာကိုလည္းေပးသည္။မိုးညွင္းေစာ္ဘြား၏သားကိုမူ "မိုးလံု"ဘြဲ႔ျဖင့္ ဒီပဲယင္းကိုစားေစသည္။သို႔ျဖင့္ ရန္အေပါင္းကုန္စင္လွ်င္ မင္းတရားၾကီးသည္သကၠရာဇ္ ၉၁၉၊ကဆုန္လဆန္း ၂ ရက္ တြင္ မိုးေကာင္းမွ အင္း၀သို႔ျပန္ျပီးကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ ေရာက္သည္။အင္း၀တြင္ ေအာင္ပြဲရမႈးမတ္မ်ားအား ဘြဲ႔ထူး၊ဂုဏ္ထူးမ်ားခ်ီးျမင့္ျပီး၀ါဆိုလဆန္း ၆ ရက္တြင္ အင္း၀မွထြက္ျပီး ဟံသာ၀တီသို႔ ၀ါေခါင္လဆန္း ၁၃ ရက္တြင္ေရာက္ေလသည္။

အထက္ရွမ္းျပည္တလႊားကို လက္နက္ႏိုင္ငံအျဖစ္သိမ္းသြင္းအျပီးတြင္ ယခင္ကတည္းက သစၥာခံျဖစ္ခဲ့သည့္ မိုးနဲစားမွာေထာင္ထားျခားနားကာ သီေပါကိုတိုက္ခိုက္ျပီး သီေပါေစာ္ဘြားကိုသတ္ေလသည္။ေနာက္ သံုးဆယ္ေစာ္ဘြားပိုင္နက္တိုင္ က်ဴးေက်ာ္ေလသည္။

ထိုအခါ မင္းတရားၾကီးလည္း ရွမ္းျပည္သို႔တဖန္ခ်ီတက္ရန္ စစ္ျပင္ဆင္ေလသည္။

* သားေတာ္ပဟာဥပရာဇာကို ဆင္၃၀၀၊ျမင္း ၃၀၀၀၊ရဲမက္ ၈၀၀၀၀ ပါတပ္၁၀ တပ္ျဖင့္လက္ယာေၾကာင္း၊
* ေတာင္ငူမင္းေခါင္ကို ဆင္၃၀၀၊ျမင္း ၃၀၀၀၊ရဲမက္ ၈၀၀၀၀ ပါတပ္၁၀ တပ္ျဖင့္လက္၀ဲေၾကာင္း၊
* ျပည္သတိုးဓမၼရာဇာကို ဆင္၃၀၀၊ျမင္း ၃၀၀၀၊ရဲမက္ ၈၀၀၀၀ ပါတပ္၁၀ တပ္ျဖင့္ အလယ္ေၾကာင္း၊
* အင္း၀သတိုးမင္းေစာကို မိုးညွင္း၊မိုးေကာင္း၊မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားတပ္မ်ားအားဦးစီးေစျပီး ဆင္၃၀၀၊ျမင္း ၃၀၀၀၊ရဲမက္ ၈၀၀၀၀ ပါ တပ္၈ တပ္ျဖင့္ ဆင္ေခါင္း၊သံုးဆယ္၊သီေပါ အထိ သီးသန္႔ခ်ီေစသည္။
* မင္းတရားၾကီးကိုယ္တိုင္ တပ္ပါင္း ၁၂ တပ္တြင္ ဆင္၅၀၀၊ျမင္း၆၀၀၀၊သူရဲ ၁၀၀၀၀ျဖင့္ ေနာက္တပ္အျဖစ္ခ်ီတက္သည္။

ဟံသာ၀တီ မွ မိုးနဲသို႔ ၉၁၉၊တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္း ၉ ရက္တြင္ စတင္ခ်ီေလသည္။

ဟံသာ၀တီမွ ေကတုမတီ(ေတာင္ငူ) ထိုမွစစ္ေၾကာင္းျဖန္႕ကာ အသီးသီးခ်ီေလသည္။အလယ္ေၾကာင္းခ်ီသည့္ျပည္သတိုးဓမၼရာဇာ တပ္ကို မိုးနဲသစၥာခံမ်ားျဖစ္သည့္ မိုးျဗဲ၊ေနာင္မြန္၊ေယာက္ေစာက္၊စကား စားမ်ားက အသီးသီးဆီးၾကိဳတိုက္ခိုက္ရာ ေယာက္ေစာက္စားတပ္ကို တိုက္ျပီးေအာင္ျမင္ကာ နာစံုေတာင္ရွိ မင္းတရားၾကီးတပ္သို႔ ျပန္ပူးေပါင္းျပီးေနသည္။ထိုမွ တပ္ မ်ားကို စစ္ေၾကာင္း ၅ ေၾကာင္းျဖန္႔ကာ ခ်ီေစသည္။

မိုးနဲစားလည္း ညီေတာ္ ျပည္သတိုးဓမၼရာဇာတပ္ကို ေတာင္ၾကားတစ္ခုအေရာက္တြင္ ထပ္မံတိုက္ရာ ျပည္မင္းလည္း မတိုက္သာသျဖင့္ လြင္ျပင္သို႔ဆုတ္သည္။ လြင္ျပင္က်ယ္ရာအရပ္ေရာက္မွ ေနာက္မွ လိုက္လာၾကသည့္ မိုးနဲေစာ္ဘြားတပ္ကို ျပန္လွည့္ျပီးအျပင္းတိုက္လွ်င္ မိုးနဲတပ္ပ်က္ေလသည္။ေနာက္ မိုးနဲသို႔ဆက္လက္ခ်ီတက္သည္။

ထိုအခါမိုးနဲေစာ္ဘြားလည္း ေၾကာက္ရြံေလသျဖင့္ ျမိဳ႕ကိုစြန္႔ေျပးေလသည္။သို႔ေသာ္ တပ္မ်ားျဖန္႔ကာ ရွာေစသျဖင့္ မိုးနဲစားလည္း သားေတာ္ မိုင္းကိုင္စားကို လက္ေဆာင္မ်ားႏွင့္ တကြဆက္သေစျပီး အသက္မွလြတ္ရန္ ေလွ်ာက္ထားေတာင္းပန္သည္။မင္းတရားၾကီးလည္း သနားစိတ္ျဖစ္ကာ အသက္မွခ်မ္းသာေပးသည့္အျပင္ စားျမဲအတိုင္း မိုးနဲကိုဆက္စားေစသည္။ ေနာက္ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ေနေသာမိုးနဲသစၥာခံမ်ားျဖစ္ၾကသည့္ေညာင္ေရႊ၊ေယာက္ေစာက္၊မိုးျဗဲ၊ ေနာင္မြန္၊စကား ေစာ္ဘြားမ်ားကိုလည္း ျပန္လည္သစၥာေပးကာ စားျမဲအတိုင္းစားေစသည္။



ဇင္းမယ္(၁၅၅၈)
ေအဒီ ၁၅၅၇ အေရာက္တြင္ဘုရင့္ေနာင္မင္းၾကီးသည္ ဇင္းမယ္ကိုခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ရန္ စီစဥ္ေလသည္။အေၾကာင္းမွာ ဗညားပရံ အမည္ရွိအမတ္က"ဇင္းမယ္မွာ ျမိဳ႕ရံ ၅၇ ျမိဳ႕ရွိျပီး တစ္ၾကိမ္မွ မပ်က္စီးဖူးဟုေက်ာ္ၾကားသည္။ထို႔ေၾကာင့္ဇင္းမယ္ကို ခ်ီတက္သိမ္းပိုက္ကာ လက္နက္ႏိုင္ငံထူေထာင္သင့္သည္ "ဟုေလွ်ာက္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ဇင္းမယ္ခ်ီစစ္ၾကီးတြင္

* သားေတာ္မဟာဥပရာဇာကို တပ္ ၁၀ တပ္ျဖင့္ေရွ႕ဖ်ားခ်ီတပ္၊
* ထိုေနာက္မွ အင္း၀သတိုးမင္းေစာ အား တပ္ ၈ တပ္ျဖင့္၊
* ထိုေနာက္မွ ျပည္သတိုးဓမၼရာဇာ အား တပ္ ၁၀ တပ္ျဖင့္၊
* ထိုေနာက္မွ မင္းတရားၾကီးက တပ္ ၁၂ တပ္ပါတပ္မၾကီးျဖင့္၊
* ေနာက္ဆံုးမွ ေတာင္ငူမင္းေခါင္က တပ္ ၁၀ ျဖင့္ ေနာက္ ခ်န္တပ္အျဖစ္ အစဥ္အတိုင္းခ်ီေလသည္။

စစ္ခ်ီလမ္းေၾကာင္းမွာမိုးနဲမွ သံလြင္ ဓါး၀င္ဆိပ္၊ဓါး၀င္ဆိပ္မွ ေဖာင္မ်ားျဖင့္ သံလြင္ျမစ္ကို ျဖတ္ျပီးတစ္ဖက္ကမ္းအေရာက္တြင္ တပ္မ်ားျဖန္႔ကာခ်ီေစသည္။

* သားေတာ္မဟာဥပရာဇာတပ္ကို လက္ယာေၾကာင္း၊
* ျပည္သတိုးဓမၼရာဇာတပ္ကို အလယ္ေၾကာင္း၊
* အင္း၀သတိုးမင္းေစာတပ္ကို လက္၀ဲေၾကာင္း၊
* ထိုေနာက္မွ မင္းတရားၾကီး ႏွင့္ ေတာင္ငူမင္းေခါင္တပ္မ်ား လိုက္သည္။

ဇင္းမယ္မင္း ျဗစဲစစ္ သည္ဟံသာ၀တီတပ္မ်ားခ်ီတက္လာသည္ကို ၾကားလွ်င္ ျမိဳ႕ကို အခိုင္အလံုျဖစ္ေစရန္ က်ံဳး၊ေျမာင္း၊ကတုတ္၊ ရင္တားတို႔ကို ျပင္ဆင္ကာအေျမာက္၊လက္နက္မ်ားကိုလည္း ျမိဳ႕ရိုးေပၚတင္ကာေစာင့္ေလသည္။မင္းတရားၾကီးလည္း ဇင္းမယ္ေရာက္လွ်င္ ျမိဳ႔ေျမာက္ဖက္တြင္ "ရတနာေအာင္ထင္"ဟုသမုတ္ကာ တပ္ခ်ေနသည္။

ဇင္းမယ္သို႔တပ္မ်ားအလံုးစံုေရာက္လွ်င္ တပ္မႈးမ်ားကို ေခၚကာ ညီညီညာညာတိုက္ရန္အခ်ိန္းအခ်က္ေပးျပီး၊ အမိန္႔မလိုက္နာလွ်င္ သတ္ေစဟုမိန္႔သည္။သတ္မွတ္သည့္အခ်ိန္ေရာက္သည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ တပ္မ်ားက ရြတ္ရြတ္ခၽြံခၽြံ တျပိဳင္နက္တိုက္သျဖင့္ ခဏတြင္းႏွင့္ ဇင္းမယ္ျမိဳ႔တစ္ျခမ္းပ်က္ေတာ့သည္။ထိုအခါမွ ဇင္းမယ္မင္းျဗစဲစစ္လည္း ေၾကာက္ရႊံသျဖင့္ လက္ေဆာင္မ်ားႏွင့္ အညံ့ခံလာေလသည္။မင္းတရားၾကီးလည္း အသက္မွလြတ္သည့္အျပင္ ရာထူးမွလဲမခ်ပဲ သစၥာေပးျပီးဇင္းမယ္ျမိဳ႔ကိုသာ မင္းအျဖစ္ ဆက္လက္အုပ္ခ်ဳပ္ေစသည္။ထို႔ျပင္ ဇင္းမယ္ျမိဳ႔ရံ ၅၇ ျမိဳ႕မွ ျမိဳ႕စားမ်ားကို ေခၚယူေစျပီး အသီးသီး သစၥာေပးကာ စားျမဲအတိုင္း ဆက္လက္စားေစသည္။

ေနာက္ဇင္းမယ္ရွိ ပ်က္စီးေနေသာ ဘုရားေက်ာင္းကန္မ်ားကို ျပဳျပင္ျခင္း၊ပိဋိကပ္ ေတာ္မ်ားကို ပို႔ခ်ျပန္႔ပြားေစျခင္းတို႔ကုိ ျပဳသည္။ေနာက္ ဇင္းမယ္မွ လက္မႈအႏုပညာရွင္မ်ား၊ေဆး၊ဆင္၊ျမင္း ကၽြမ္းက်င္သူမ်ား ကိုဟံသာ၀တီသို႔ ေခၚေဆာင္ကာ အကြက္ခ်ေနထိုင္ေစသည္။ထိုေနာက္ ဗညားဒလ ႏွင့္ ဗညားစက္တို႔ကို ဆင္ ၁၀၀၊ျမင္း ၁၀၀၀ ႏွင့္ သူရဲစစ္သည္ ၁၀၀၀၀ ျဖင့္ ဇင္းမယ္တြင္ ျမိဳ႕ေစာင့္ အျဖစ္ထားခဲ့သည္။ယိုးဒယား နယ္စပ္တြင္လည္း ကင္းတို၊ကင္းရွည္မ်ားကို စီရင္ေစသည္။ေနာက္ မိုးနဲမွ အင္း၀သို႕ျပန္မည္ဟုမိန္႔ကာ မိုးနဲသို႔ျပန္ေလသည္။

ဇင္းမယ္ခ်ီတပ္တြင္ မက်န္းမာဟုဆိုကာ လိုက္ပါအမႈထမ္းျခင္းမရွိသည့္မိုးနဲစားႏွင့္ ေညာင္ေရႊေစာ္ဘြား၊ ေယာက္ေစာက္ ေစာ္ဘြား တို႔သည္ သံလြင္ ဓါး၀င္ဆိပ္ တံတားကိုဖ်က္ျခင္း၊အေစာင့္ရဲမက္ ၃၀၀ ေက်ာ္ကိုသတ္ျခင္းတို႔ကို ျပဳလုပ္ကာ ပုန္ကန္ေတာ့သည္။ သို႔ေသာ္ သံလြင္ျမစ္ကို ရေအာင္ ျဖတ္ကူးမိသည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ထိုေစာ္ဘြားမ်ားက အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျပကာ ခြင့္လြတ္ရန္ ေတာင္းပန္ၾကသျဖင့္ အသက္မွလြတ္ေသာ္လည္း အရာမွ ႏုတ္ေလသည္။

* မိုးနဲကို ေစာ္ဘြား၏သားျဖစ္သူ သိုခဲ၊
* ေညာင္ေရႊကို ေစာ္ဘြား၏သားျဖစ္သူ စေမာ္ခန္ တို႔အား အသီးသီး လႊဲအပ္ေစျပီးအရာခန္႔ေလသည္။
* ထိုေနာက္ သိႏၷီေစာ္ဘြား လည္းလာေရာက္ သစၥာခံသည္။
ဇင္းမယ္သို႔ျပန္ခ်ီေစျခင္း
ထိုအခ်ိန္တြင္ ဇင္းမယ္မင္းလက္ေအာက္ရွိ ျဗဲ၊အနန္း၊လကြန္း၊တုရိုင္း စသည့္ျမိဳ႔ရံမ်ားမွ ျမိဳ႔စားမ်ားသည္ လင္ဇင္းမင္းထံ ကူးေျပာင္းသစၥာခံျပီး ပုန္ကန္သည့္အတြက္ ဇင္းမယ္မင္း ျဗစဲစစ္(ျဗစံစစ္)သည္ မင္းတရားၾကီးထံေလွ်ာက္တင္ကာ စစ္ကူရန္ေတာင္းေလသည္။ထိုစစ္ကိုမူ အင္း၀သတိုးမင္းေစာကို ဦးေဆာင္ကာခ်ီတက္ေစသည္။စစ္အင္အားမွာ တပ္ေပါင္း ၁၇ တပ္တြင္ ဆင္၅၀၀၊ျမင္း ၆၀၀၀ ႏွင့္ စစ္သည္သူရဲ ၁၄၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ရြာငံေၾကာင္းခ်ီကာ ေညာင္ေရႊ၊မိုးနဲ၊ဓါး၀င္ဆိပ္မွ ဇင္းမယ္ ျဖစ္သည္။ဇင္းမယ္သို႔ေရာက္လွ်င္ သတိုးမင္းေစာသည္ ျမိဳ႔ေစာင့္ခ်န္ခဲ့သည့္ ဗညားဒလ၊ဗညားစက္တို႔ႏွင့္တိုင္ပင္ကာ အင္အားအလံုးအရင္းရွိသည့္တုရိုင္းသို႔ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ေလသည္။ တုရိုင္းတြင္ ရွိၾကသည့္ တုရိုင္းစား၊လင္ဇင္းမင္း၏ စစ္သူၾကီးဗညားကင္ ႏွင့္ စစ္ကဲငသဥ္စုတ္၊ငသဥ္၀င္ တို႔ကို အရွင္မိသည္။ထိုအခါ ဇဥ္းငသဥ္တြင္ လာေရာက္တပ္စြဲထားသည့္ လင္ဇင္းမင္းလည္း ဆုတ္ခြာသြားေလသည္။ပုန္ကန္ၾကသည့္ ျဗဲ၊အနန္း၊ဇဥ္းငသဥ္ စားမ်ားလည္း လင္ဇင္းသို႔လိုက္ေျပးၾကသည္။သတိုးမင္းေစာလည္း တိုင္းျပည္ျငိမ္သက္ေအာင္ စီမံျပီး အင္း၀သို႔ျပန္သည္။
တရုတ္ေစာ္ဘြားမ်ားခို၀င္လာျခင္း
ထိုသို႔ဇင္းမယ္ကို အလံုးစံုေအာင္ႏိုူင္ျပီးလွ်င္ မိုး၀န္း၊ကိုင္းမား၊လသာ၊စႏၵား တို႔မွာ တရုတ္ေစာ္ဘြားမ်ားလည္း အင္း၀သို႔ ကိုယ္တိုင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ညီေတာ္မ်ားကိုေသာ္လည္းေကာင္း အသီးသီးေစလႊတ္ကာ သစၥာခံၾကသည္။

အင္း၀မွ ဟံသာ၀တီသို႔ျပန္ေရာက္လွ်င္ မင္းတရားၾကီးသည္ နဂိုၾကံရြယ္ရင္းရွိသည့္အတိုင္းေကာင္းမႈေတာ္ မဟာေစတီ ကိုတည္ရန္စိုင္းျပင္းေလသည္။အလ်င္အျမန္ပင္ တည္ေစသည့္အတြက္ ၆ လအၾကာတြင္ သံေတာင္ ၁၀၀၊အရပ္ေတာ္ ၁၅၀ ရွိသည့္ မဟာေစတီၾကီး တည္ထားကိုးကြယ္ျခင္းမွာ ျပီးေျမာက္ေအာင္ျမင္ေလသည္။

၉၂၂ ၊ျပာသိုလျပည့္ေက်ာ္ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ထီးေတာ္တင္ပြဲက်င္းပသည္။မိမိကိုယ္တိုင္ေဆာင္းသည့္ မင္းေဆာင္း မကိုဋ္ေတာ္ကို လည္းလႈသည္။ေစတီေတာ္ၾကီးအေရွ႔တြင္ ဥယ်ာဥ္ေတာ္ၾကီးေဆာက္ကာ တာ၀တိ ံသာ ဟုအမည္ေပးသည္။ေရႊနန္းေတာ္ကိုလည္းဖ်က္ကာ မဟာေစတီတြင္ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းၾကီး ၄ ေက်ာင္းႏွင့္တကြ ေက်ာင္းရံ ၁၀၀ ကိုလည္းလႈသည္။ ေရႊေက်ာင္းၾကီး ၄ ေက်ာင္းတြင္ ၅၅၀ ဇာတ္နိပါတ္မ်ားကိုေရးွဆြဲပူေဇာ္ေစသည္။မဟာေစတီ တံတိုင္းအတြင္း သုဓမၼာဇရပ္မ်ားေဆာက္ကာ ေရႊခ်ရန္ ေရႊခ်ိန္ ၅၃ ပိႆာ၊၅က်ပ္ႏွင့္ တစ္မတ္သား တိတိ လႈသည္။ေစတီေတာ္ တည္စဥ္က စံျမန္းသည့္ ျပာသာဒ္ သံုးေဆာင္ကိုလည္း ဖ်က္ကာ ေက်ာင္းေဆာက္လႈသည္။
မဏိပူရနွင့္ေျမာက္ဖက္တစ္လႊား
၁၅၅၉မဟာေစတီကိုတည္ေနစဥ္အတြင္း မဏိပူရ ကသည္းေစာ္ဘြားသည္ အင္း၀ပိုင္ျဖစ္သည့္ ေျမာက္ဖက္ မင္းခင္းေအာက္ ေက်းလက္မ်ားကို တိုက္ခို္က္ထိပါးသည္ကိုသိရသည့္အတြက္ စစ္ျပင္သည္။ယခုတစ္ၾကိမ္တြင္မူ မင္းညီမင္းသားမ်ားကိုေစလြတ္ တိုက္ခိုက္ေစျခင္းမရွိပဲ ျမိဳ႔စား၊ရြာစားမ်ားကိုသာ ေစလြတ္ေတာ့သည္။မဏိပူရခ်ီတပ္မွာ

* ဗညားဒလကို အၾကီးအမႈးခန္႔ျပီး တပ္ ၅ တပ္တြင္ တိုက္ဆင္ ၃၀၀၊ျမင္း ၃၀၀၀၊ စစ္သည္ ၅၀၀၀၀ ျဖင့္ ၾကည္းေၾကာင္း၊
* ကႏၷီစားကို အၾကီးအမႈးခန္႔ျပီး တပ္ ၈ တပ္တြင္ ေလွ ၅၀၀၊ စစ္သည္ ၅၀၀၀၀ ျဖင့္ေရေၾကာင္း၊
* မိုးေကာင္းေစာ္ဘြား၊မိုးညွင္းေစာ္ဘြား၊မိုးမိတ္ေစာ္ဘြား မ်ားကိုလည္း မိမိတို႔ေနာက္ပါတပ္မ်ားျဖင့္ စႏၵားေၾကာင္းမွ ခ်ီတက္ေစသည္။

ဟံသာ၀တီမွ ခ်ီတက္လာသည့္ ၾကည္း၊ေရတပ္မ်ား ႏွင့္ေစာဘြားတပ္မ်ားေပါင္းစံုမိလွ်င္ ေရတပ္ကိုဖ်က္ကာ ၾကည္းတပ္ဖြဲ႔သည္။ထိုေနာက္ ကေလးေစာ္ဘြားကို ကေလးေၾကာင္း၊ေၾသာ္စားကို ေရွ႕တပ္ခ်ီေစျပီး ယူးေၾကာင္း၊ေစာ္ဘြားတို႕၏ တပ္ေပါင္းကို စႏၵားေၾကာင္း စစ္ေၾကာင္း သံုးရပ္ခြဲကာခ်ီတက္ေလသည္။ယူးေၾကာင္းမွ ခ်ီသည့္ ဗညားဒလသည္ မဏိပူရေစာ္ဘြား ထံ စည္းစိမ္မပ်က္ အသက္ခ်မ္းသာရလိုလွ်င္ လက္နက္ခ်ရန္ ရာဇသံေစကာအေၾကာင္းၾကားေလသည္။မဏိပူရေစာ္ဘြားလည္း ေျပးရန္ၾကံေနစဥ္ပင္ သံမ်ားေရာက္လာသည္ေၾကာင့္ မေျပးေတာ့ပဲ လက္နက္ခ်အညံ့ခံပါေၾကာင္း ေယာက္ဖျဖစ္သူ ခံုစဲၾကမၼာ အားေစလြတ္ေလွ်ာက္ထားသည္။ ဗညားဒလ လည္းအညံ့ခံသည္ကို လက္ခံျပီး ျမိဳ႔တြင္းသို႔၀င္ျပီး ေစာ္ဘြားအား သစၥာေပးသည္။ေနာက္ တစ္ျမိဳ႔လံုးထိပ္လန္႔ေစရန္ ေသနတ္၊အေျမာက္တို႔ကို မနားတမ္းပစ္ေဖာက္ေစသည္။ေနာက္ ေစာ္ဘြားအား မိစာၦအယူကိုပယ္ေစျပီး ဗုဒၵဘာသာတြင္သက္၀င္ေစသည္။ ေစာ္ဘြားသမီးေတာ္ကို အမတ္ေလးပါး၊အခန္းအနားျဖင့္ ဟံသာ၀တီသို႔အပ္ေစသည္။ေနာက္ မဏိပူရမွ ျပန္သည္။၁၅၆၁တြင္ မင္းတရားၾကီး ဟံသာ၀တီတြင္ရွိေနစဥ္မိုင္းေမာ၊ မုိင္းနား၊စည္ခြင္၊ဟိုသာ၊လသာ၊စႏၵား ေစာ္ဘြားမ်ားက လာေရာက္ကာ နယ္ပယ္မ်ားကိုထိပါးသည့္အတြက္သားေတာ္ မဟာဥပရာဇာ အားတက္ေရာက္ႏွိမ္ႏွင္းျပန္သည္။သို႔ျဖင့္ စစ္ေၾကာင္းေလးေၾကာင္းခြဲခ်ီတက္ၾကသည္။မုိင္းေမာေရာက္လွ်င္ ေစာ္ဘြားတို႕လည္း ေၾကာက္ရြံ႕ျပီး သစၥာခံၾကသည္။
ယိုးဒယား-၁(၁၅၆၄)
သကၠရာဇ္ ၉၂၅ (ေအဒီ ၁၅၆၃)တြင္ ဆင္ျဖဴေတာ္ ေလးစီးရွိသည့္ ယိုးဒယားမင္း မဟာခ်ကၠရာဖတ္(ျဗသာဓိရာဇာ)အား ဆင္ျဖဳတစ္စီး ဆက္သရန္ ဗညားဒလကို ရာဇသံေစသည္။“ဆင္ျဖဴေလးစီး ရွိသည္အနက္ တစ္စီးဆက္လွ်င္ ယိုးဒယားႏွင့္ ျမန္မာသည္ ေရႏွင့္ေျမကဲ့သို႔ ျဖစ္ေစမည္” ဟုဆိုလိုက္သည္။ထိုသို၊႔ ဘုရင့္ေနာင္၏ ရာဇသံကို ရလွ်င္ ယိုးဒယားနန္းတြင္းတြင္ စဥ္းစားရန္အေတြးတို႔ျဖစ္လာသည္။ ဘုရင့္ေနာင္၏ လက္နက္ႏိုင္ငံမွာ အေနာက္ဖက္ မဏိပူရ မွ အေရွ႕ဖက္ ဇင္းမယ္ အထိ၊ေျမာက္ဖက္ တရုတ္ေစာ္ဘြားမ်ား၏ စႏၵားမွ ေတာင္ဖက္ တနသာၤရီ တိုင္ေအာင္က်ယ္ျပန္႔သည့္အတြက္ဆင္ျဖဴဆက္ကာ လက္ေအာက္ခံရႏိုးႏိုး၊စစ္ျပိဳင္ျပဳႏိုးႏိုးျဖင့္ အမႈးအမတ္၊မင္းညီမင္းသားတို႔ ႏွစ္ဖက္ကြဲကာ အုပ္စုႏွစ္စုအေခ်တင္ျဖစ္ေလသည္။ သားေတာ္ မင္းသား ျဗရာမသြန္ ႏွင့္ အမတ္ၾကီး ေၾသာက္ျဗစကၠိ တို႔က “ဆင္ျဖဴေပးသည့္တုိင္ ဘုရင့္ေနာင္၏ နယ္ခ်ဲ႕မႈကိုရပ္တန္႕ႏိုင္မည္မဟုတ္။ေပးေသာ္လည္း လက္ေအာက္ခံျပဳမည္သာျဖစ္သည္။ထို႔ေၾကာင့္ စစ္သာျပိဳင္မည္”ဟု ဆိုျပီးဆင္ျဖဴမဆက္ရန္ေလွ်ာက္တင္သည္။ေနာက္ဆံုးတြင္ ဆင္ျဖဴမဆက္လိုသည့္ဖက္က အႏိုင္ရကာယိုးဒယားတို႔က ဗညားဒလမွ အေၾကာင္းျပန္သည္မွာ...“ဆင္ျဖဳရတနာဆိုသည္မွာ ဘုန္းကံပါရမီႏွင့္ ျပည့္စံုသူ ျပည္သနင္းမင္းတို႔ႏွင့္သာ ထိုက္တန္သည္။ဟံသာ၀တီမင္းတရား သာ တရားႏွင့္ အညီအုပ္ခ်ဳပ္လွ်င္ ဟံသာ၀တီမင္း၏ ႏိုင္ငံအတြင္း၌ ဆင္ျဖဴမ်ားအလႊဲမေသြ ေပၚထြက္လာမည္အမွန္ျဖစ္သည့္အတြက္ ဆင္ျဖဴမပိုင္ဆိုင္မည့္အေရးအတြက္ စိုးရံြဖြယ္မရွိ”ဟူ၍ျဖစ္သည္။

ထိုအေၾကာင္းျပန္မႈကို ရလွ်င္ဘုရင့္ေနာင္က တပင္ေရႊထီးလက္ထက္က ရံရုံသာ ရံခဲ့ရသည့္ အယုဒၶယအား အျပီးသိမ္းရန္ စစ္ခ်ီေလသည္။စစ္အင္အားမွာ တပ္ေပါင္း ၅၆ တပ္တြင္ စစ္သည္၅၈၀၀၀၀၊ဆင္၁၆၀၀၊ျမင္း ၂၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ဟံသာ၀တီမွ ကမန္ပိုက္၊ေသာကၠတဲ၊ပိႆေလာက္၊သု၀ဏၰေလာက္ ႏွင့္ အယုဒၶယ တိုင္ခ်ီသည္။ပထမ ဆံုး တပ္အင္အားမ်ားစြာခ်ထားသည့္ ကမန္ပိုက္ကို တိုက္သည္။ကမန္ပိုက္စားကို သားမယားႏွင့္မိသည္။ညီေတာ္ ျပည္သတိုးဓမၼရာဇာကို ႏွင့္ အင္း၀ သတိုးမင္းေစာ အား တပ္ ၂၈ တပ္ႏွင့္ ပိႆေလာက္၊ညီေတာ္ေတာင္ငူမင္းေခါင္ ႏွင့္ သားေတာ္ မဟာဥပရာဇာ အားတပ္ ၂၈ တပ္ႏွင့္ ေသာကၠတဲ ၊မင္းတရားၾကီး ကိုယ္တုိင္ကမူ တပ္ ၁၀ တပ္ျဖင့္ သု၀ဏၰေလာက္သို႔ခ်ီတက္သည္။သု၀ဏၰေလာက္ သာမက ပိတ္စဲစား ၾသယာပိတ္စဲ လည္းကၽြန္ခံလာသည္။

* ေနာက္ တပ္မ်ားျပန္စုစည္းကာ အယုဒၶယ သို႔ခ်ီသည္။လမ္းတြင္ ယိုးဒယားမင္း သားမက္ျဖစ္သူ ၾသယာဓမၼရာဇာ(ျဗဓမၼရာဇာ) အညံ့ခံသည္။ယိုးဒယားမင္း သားေတာ္အိမ္ေရွ႕မင္း မဟာျဗရာမသြန္ေရေၾကာင္းမွ တိုက္သည္။ေရွ႕ေျပးျမန္မာတပ္ ၁၂ တပ္တို႔အထိနာျပီး အကူအညီေပးလာသည့္ ေနာက္တပ္မ်ားေရာက္လာသည့္အတြက္ ယိုးဒယားတပ္ပ်က္သည္။အိမ္ေရွ႕မင္းလည္းေျပးရသည္။

* လက္မေလွ်ာ့လိုသည့္ယိုးဒယားမင္းလည္း သားေတာ္ျဗမဟိန္ ႏွင့္ ဦးရီးေတာ္ တို႔ႏွစ္ဦးေပါင္းျပီး အင္အားအလံုးအရင္းျဖင့္ လမ္းမွ

တိုက္ေစသည္။သူကိုယ္တိုင္လည္း အင္အားမ်ားစြာျဖင့္ ေနာက္မွလိုက္သည္။ လံုကလီ အေရာက္တြင္ ျမန္မာေရွ႕ေျပးတပ္ႏွင့္ ယိုးဒယားတို႔ ထိပ္တိုက္ေတြ႕ျပီး တိုက္ပြဲျဖစ္ရာ ေနာက္မွ ျမန္မာ စစ္ကူတို႔ေရာက္လာျပီး ဖိတိုက္သျဖင့္ယိုးဒယားတို႔ တပ္ပ်က္ရျပန္သည္။ထိုတိုက္ပြဲမွာ အဆံုးအျဖတ္ပင္ျဖစ္သည္။

* ေနာက္မွ ပါလာသည့္ ယိုးဒယားဘုရင္လည္း သားေတာ္၊ညီေတာ္ တပ္မ်ားပ်က္၍ျပန္အလာတြင္ ဖယိုဖရဲျဖစ္ေနသည့္ တပ္မ်ားကို ျပန္စုစည္းကာ အခိုင္အမာျပဳျပီး လံုကလီတပ္မွ ခုခံသည္။မခံႏိုင္သျဖင့္ ဘုရင္၊သားေတာ္၊ညီေတာ္မ်ား ျမင္းျဖင့္ ေျပးရသည္။

မင္းတရားၾကီးလည္း လံုကလီတြင္ပင္စံေနျပီး ညီေတာ္၊သားေတာ္မ်ားကို အယုဒၶယျမိဳ႕ကို ခ်ီတက္၀န္းရံေစသည္။တပ္မ်ားမွ ျမိဳ႕တြင္းသို႔ အေျမာက္မ်ား၊မီးေပါက္မ်ား ျဖင့္ အဆက္မပ်က္ပစ္ခတ္သြင္းေစသည္။ယိုးဒယားမင္းလည္းေနာက္ဆံုးတြင္ မခုခံႏိုင္ေတာ့သျဖင့္ ဆင္ျဖဴေတာ္ တစ္စီးဆက္သကာ အညံ့ခံမည့္အေၾကာင္း ေလွ်ာက္တင္လာေတာ့သည္။ေနာက္ဆံုးတြင္ ယိုးဒယားမင္း ျဗသာဓိရာဇာသည္ ဆင္ျဖဴ၏ေပါက္ ၂ စီး၊ဆင္ျဖဴမ ၁ စီးႏွင့္တကြ အခစား၀င္လာသည္။မင္းတရားၾကီးလည္း ျဗသာဓိရာဇာ အားအရာမွႏုတ္ကာဟံသာ၀တီသို႔လိုက္ပါေစျပီး သားျဖစ္သူ ျဗမဟိန္ အားအယုဒၶယ မင္းအျဖစ္တင္သည္။အျခားျမိဳ႕စားမ်ားကိုလည္း အသီးသီး သစၥာေပးကာ စားျမဲအတုိင္းစားေစသည္။ထိုေနာက္ ယိုးဒယား မင္း ျဗသာဓိရာဇာ၊သားအငယ္ ျဗရာမသြန္ ႏွင့္ အမတ္ၾကီး ေၾသာက္ျဗစကၠိ၊ဆင္ျဖဴ ၄ စီး၊ယိုးဒယား အႏုပညာသည္မ်ား၊အတတ္ပညာရွင္မ်ားကို ဟံသာ၀တီသို႔ေခၚေဆာင္ကာ ျပန္ေလသည္။
ဇင္းမယ္၊မိုင္းစ
မင္းတရားၾကီး ဟံသာ၀တီ သို႔ေရာက္လွ်င္ သစၥာခံ ယိုးဒယားမင္း ျဗစဲစစ္ပုန္ကန္ေလသည္။ထို႔ေၾကာင့္ တပ္ၾကီးဖြဲ႔ကာ ခ်ီတက္သြားရာ လပု သို႔ေရာက္လွ်င္ ျဗစဲစစ္ေတာင္းပန္ကာ အညံ့ခံသည္။သို႔ေသာ္ ဇင္းမယ္မင္း၏ လက္ေအာက္ရွိ ျမိဳ႕စားအခ်ိဳ႕ လင္းဇင္းမင္းထံခိုလံႈရန္ေျပးေသာေၾကာင့္ ေနာက္မွလိုက္ေစသည္။ေနာက္ ျပည္ရြာအေရးကို စီမံျပီး ဟံသာ၀တီတြင္ ရွမ္းတို႔ပုန္ကန္သည့္အေရးကို ေျဖရွင္းရန္ ေနျပည္ေတာ္သို႔ျပန္ေလသည္။သားေတာ္ညီေတာ္မ်ားကို မိုင္းစံအားဆက္လိုက္တိုက္ေစသည္။
ဟံသာ၀တီ ရွမ္းသူပုန္တို႔ကို ႏွိမ္ႏွင္းျခင္း
မင္းတရားၾကီး ဇင္းမယ္သို႔ခ်ီစဥ္ ဟံသာ၀တီေနျပည္ေတာ္၀န္းက်င္တြင္ အကြက္ခ်ကာေနထိုင္ေစသည့္ ရွမ္းတို႔သည္ အၾကီးအကဲတစ္ဦးကိုတင္ေျမွာက္ကာ "ဗညားက်န္းေထာ" ဘြဲ႔ေပးျပီး ပုန္ကန္ေတာ့သည္။အငအားစုစုေပါင္း ၃၀၀၀၀ ေက်ာ္မွ်ရွိသည္ဟုဆိုသည္။ ဟံသာ၀တီျမိဳ႕ေစာင့္မ်ားျဖစ္ၾကသည့္ ဗညားအိႏၷ၊ဗညားပရံ၊တရဖ်ား၊တာေနာ၊ဘယသၾကၤန္တို႔လည္း မည္သို႔စီမံရမည္ကို မသိသျဖင့္ အင္း၀မွ ဖမ္းဆီးလာကာ အက်ယ္ခ်ဳပ္ျဖင့္ထားသည့္ နန္းက်ဘုရင္ နရပတိစည္သူကိုတိုင္ပင္ၾကသည္။နရပတိစည္သူလည္း သစၥာခံကာ ဦးစီး၍တုိက္ရန္သေဘာတူေလျပီးတိုက္ရာ ရွမ္းတို႔တပ္ပ်က္ကာ ဒလသို႔ ဆုတ္ေျပးသည္။ မင္းတရားၾကီးထိုသတင္းကိုၾကားလွ်င္ ဟံသာ၀တီသို႔ အျမန္ျပန္လာျပီး ျမိဳ႕တြင္းသို႔ျပင္မ၀င္ပဲ သူပုန္တို႔ရွိရာ ဒလသို႔သြားေရာက္ႏွိမ္ႏွင္းေတာ့သည္။ ႏိုင္လွ်င္ ရွိရွိသမွ်ေသာသူပုန္ ၇၀၀၀ ေက်ာ္အား ဖမ္းေခၚလာျပီး ေနျပည္ေတာ္ေရာက္ေသာ္ စပ္ၾကီးမ်ားျဖင့္ေလွာင္ထားျပီး မီးတိုက္သတ္ေစေသာ္လည္း သံဃာေတာ္မ်ားေတာင္းပန္သျဖင့္ အၾကီးအမႈး ၇၀ေက်ာ္ကိုသာ သတ္ေစသည္။ ထိုကိစၥေပၚေပါက္ျပီးေနာက္တြင္ မင္းတရားၾကီးသည္ လံုျခံဳေရးအတြက္ လက္ရွိ ေနျပည္ေတာ္ကို စြန္႔ျပီး နန္းသစ္တည္ရန္ ဆံုးျဖတ္ေလသည္။
ယိုးဒယား-၂(၁၅၆၉)
ယိုးဒယားအား ပမထအၾကိမ္ ေအာင္ျမင္ျပီး ၅ ႏွစ္အၾကာ သကၠရာဇ္ ၉၃၀(ေအဒီ၁၉၆၈)တြင္ ဒုတိယအၾကိမ္ခ်ီတက္ရန္ အေၾကာင္းဖန္လာသည္။နန္းက် ယိုးဒယားမင္းသည္ ရဟန္းခံျပီးေနာက္ ဘုရားဖူးရန္ဟုအေၾကာင္းျပျပီး ယိုးဒယားသို႔ျပန္သြားကာ သားျဖစ္သူ ျဗမဟိန္ ႏွင့္ပူးေပါင္းျပီး ပုန္ကန္ေတာ့သည္။ထိုသတင္းကို ပိႆေလာက္စားၾသယားပိႆေလာက္ (ယိုးဒယားဘုရင္၏ ေယာက္ဖ)ကလာေရာက္ သတင္းပို႕လာေသာေၾကာင့္ ဗညားေလာ၊ဗညားက်န္း၊ဗညားပရံတို႔အား စစ္တပ္ၾကီးဖြဲ႔ကာ ယိုးဒယားသို႔ခ်ီေစသည္။ပိႆေလာက္မွေရာက္လာေသာ ၾသယားအား ေစာ္ဘြားေသာင္က်ည္ဘြဲ႔ျဖင့္ ထီးျဖဴမကိုဋ္ကိုပါေပးသည္။ပိႆေလာက္ကို တပ္မ်ားေခၚျပီး အခိုင္အလံုေနေစသည္။ထိုအခါ ယိုးဒယားမင္း သည္ လင္ဇင္းမင္းကို ပါေခၚျပီး ပိႆေလာက္ကိုလာေရာက္တိုက္ခိုက္သည္။သို႔ေသာ္ အခုအခံေကာင္းလွသျဖင့္ ျမိဳ႔ကို က်ေအာင္မတိုက္ႏိုင္ပဲရံေနရသည္။

မိုးကာလလြန္လွ်င္ မင္းတရားၾကီကိုယ္တိုင္ စစ္တပ္ၾကီးျဖင့္ခ်ီလာေတာ့သည္။အင္အားစုစုေပါင္းမွာတပ္ေပါင္း၅၉ တပ္၊စစ္သည္ ၉၀၂၈၀၀ရွိသည္။ပိႆေလာက္ေရာက္ေအာင္အလ်င္သြားျပီးမွ အယုဒၶယသို႔ခ်ီသည္။ေရာက္လွ်င္ ျမိဳ႕ကိုေလးဖက္ေလးတန္မွတိုက္သည္။စစ္ပြဲမွာျပင္းထန္လွသျဖင့္ ျမန္မာစစ္သည္တို႔မွာ အေလာင္းကိုပင္အကာအကြယ္ယူ၍တိုက္ရသည္ဟုဆိုသည္။ တာ၀န္ေပါ့ေလ်ာ့သျဖင့္ တပ္တြင္းကို မီးတိုက္ခံရေသာေၾကာင့္ စစ္ေဆးျပီးအျပစ္ရွိသည့္ ဗညားစက္နွင့္ေစာတိုင္ခံတို႔ကို ကြပ္မ်က္သည္။ထိုသို႔ ျမိဳ႕ကိုရံစဥ္အတြင္းတါင္ နန္းက်ရဟန္းလူထြက္ ယိုးဒယားဘုရင္ ျဗသာဓိရာဇာ္ လြန္သည္။မသၤျဂိဳလ္ႏိုင္သျဖင့္ ျပဒါးသြပ္ကာ အေလာင္းကိုထားရသည္။ယိုးဒယားဘုရင္ငယ္ ကအညံ့ခံမည့္အေၾကာင္း အေရးဆိုလာေသာ္လည္း မင္းတရားၾကီးက လက္မခံေပ။အယုဒၶယျမိဳ႕တိုက္ပြဲတြင္ အေသခံတပ္သားမ်ားျဖင့္တိုက္သည့္တိုင္ ရဲမက္ ၁၀၀၀၀ ေက်ာ္က်သည္။ေနာက္ဆံုးတြင္ မင္းတရားၾကီးလည္း အၾကံျဖင့္ ပထမအၾကိမ္ ယိုးဒယားတိုက္စဥ္က ဖမ္းေခၚလာသည့္ ယိုးဒယားအမတ္ၾကီး ေၾသာက္ျဗစကၠိ ကိုသစၥာေပးျပီး ျမိဳ႕တြင္းသို႔၀င္ေစကာ အခ်ိန္းအခ်က္ေပး၍ ျမိဳ႕တံခါးကိုဖြင့္ေစသည္။သို႔ျဖင့္ တိုက္၍မက်ႏိုင္ေသာျမိဳ႕ ဟုေၾကာ္ၾကားလွသည့္ အယုဒၶယပူရ သည္ ဘုရင့္ေနာင္လက္သို႔က်ဆင္းရေတာ့သည္။အမတ္ၾကီး ေၾသာက္ျဗစကၠိကို ဂတိအတိုင္း ပိႆေလာက္ကိုစားရန္ေပးေသာ္လည္း အမတ္ၾကီးက ျငင္းဆန္သျဖင့္ ဗညား ဘြဲ႔ေပးကာ ဒဂံုကိုစားေစသည္။ ယိုးဒယားဘုရင္အျဖစ္ သစၥာခံ ပိႆေလာက္စားအား ၾသယားဓမၼရာဇာ(မဟာဓမၼရာဇာ)ဘြဲ႕ျဖင့္ တင္ေျမွာက္သည္။ ၾသယားဓမၼရာဇာ၏ သား နာေရစြမ္(ေနာင္တြင္ ျဗနရာဇ္) အား ဟံသာ၀တီသုိ႔ေခၚကာ မိမိေသြးသားရင္းခ်ာကဲ့သို႔ ေျမွာက္စားသည္။
လင္ဇင္း (၁၅၇၀)

လင္းဇင္းမင္း ျဗစဲစစ္ မျငိမ္မသက္ရွိျပန္သျဖင့္ တပ္အခ်ိဳ႕ကိုေစလႊတ္ျပီး ႏွိမ္ႏွင္းရာ လင္းဇင္းမင္းေျပးေလသည္။
သီရိလကၤာ
ထူးျခားမႈတစ္ရပ္မွာ ၁၅၇၅တြင္ ဟံသာ၀တီရွိ ဘုရင့္ေနာင္အား သီရိလကၤာမွ ဓမၼပါလမင္းက မိမိတိုင္းျပည္၊လူမ်ိဳးႏွင့္ ဘာသာသာသနာကို ကုလားေက်းမင္းတို႔က ေႏွာင့္ယွက္ဖ်က္ဆီးသျဖင့္ အကူအညီေတာင္းခံလာျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မင္းတရားၾကီးလည္း မိမိတပ္မ်ားမွ လူမ်ိဳးအစုအလိုက္ လက္ေရြးစင္စစ္သားမ်ားကို ေရြးခ်ယ္ျပီး မခုတ္မရွ၊ ေသြးမထြက္ေအာင္ပင္စြမ္းသည့္ စစ္သည္တို႔ကို သေဘၤာျဖင့္တင္ကာ အကူအညီေပးေစသည္။ထိုစစ္သည္တို႔လည္း သီရိလကၤာ ေရာက္လွ်င္ လူအမ်ားေရွ႕၌ အရက္ေသာက္လွ်င္ သားငါးအရွင္ျဖင့္ စားေသာက္ျခင္း၊မိမိတို႔အခ်င္းခ်င္း ထိုးခုတ္ျပျခင္း (ထိုသို႕ထိုးခုတ္ရာတြင္ ဓါးျပီး၊လွံျပီးသူအခ်င္းခ်င္းျဖစ္သျဖင့္ ရွနာၾကျခင္းမရွိေပ)တို႔ကို ျပဳလုပ္ျပေလသည္။ထိုအခါ သီရိလကၤာမင္း ၏ရန္သူမ်ားလညးေၾကာက္ရြံသျဖင့္ အညံ့ခံၾကသည္။သို႔ျဖင့္ သီရိလကၤာတြင္ သာသနာေတာ္ ဆက္လက္ထြန္းလင္းေစရန္ ကူညီေပးခဲ့ေလသည္။
နန္းသစ္၊ျမိဳ႕သစ္မ်ား
၁၅၇၆ တြင္စီစဥ္သည့္အတိုင္း နန္းသစ္တည္ျပီး ကေမာၻဇသာဒီ နန္းေတာ္ဟု သမုတ္သည္။ထိုေနာက္ ျမ၀တီ၊ကေလးျမိဳ႕မ်ားကိုလည္းတည္သည္။ထိုျမိဳ႕မ်ားမွာ စစ္ေရး၊လံုျခံဳေရးအတြက္ တည္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ သကၠရာဇ္ ၉၄၃၊တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေန့ သက္ေတာ္ ၆၆ နွစ္ နန္းသက္ ၃၂ ႏွစ္တြင္ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားၾကီးနတ္ရြာစံေလသည္။
ရည္ညႊန္းကိုးကား

* တပင္ေရႊထီး-ဘုရင့္ေနာင္ ေတာင္ငူရာဇ၀င္စဆံုး
* ျမန္မာမင္းမ်ားအေရးေတာ္ပံုက်မ္း (၆ေစာင္တြဲ)