အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ (အပိုင္း -၅)
(၁) Civil Society ဆိုင္ရာ အခက္အခဲမ်ား
political liberalization အေတြးအေခၚကို ကိုင္စြဲ၍ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ သြားရန္ ၾကိဳးပမ္းမွဳတြင္ civil society ၏ အခန္းက႑မွာ အလြန္ အေရးပါလွသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ၾကိဳးကိုင္ျခယ္လွယ္မွဳ ကင္းရွင္းသည့္ အစုအဖြဲ႕မ်ား၊ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳမ်ားႏွင့္ ပညာတတ္လူပုဂၢိဳလ္မ်ား ပါ၀င္ေသာ active civil society ရွင္သန္လာေရးသည္ အေရးၾကီးလွေသာ လိုအပ္ခ်က္တရပ္ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွ ဒီမိုကေရစီ စံမ်ားကို နားလည္က်င့္သံုးလာေစေရး၊ ကြဲျပားျခားနားမွဳမ်ားအၾကားမွ ညီညြတ္မွဳကို နားလည္လက္ခံလာေစေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမွဳေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳမ်ား ရွိလာေစေရးတို႕ကို ေဆာင္ရြက္ရမည္ျဖစ္ျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္၏ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ ၾကိဳးကိုင္ ခ်ယ္လွယ္မွဳမ်ားႏွင့္ တတ္ႏိုင္သမွ် ကင္းရွင္းရမည္ ျဖစ္ေလသည္။ သို႕မွသာ ႏိုင္ငံေတာ္၏ ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လွ်ာကို တဘက္တလမ္းမွ ထိန္းေက်ာင္းႏိုင္မည္ျဖစ္ျပီး၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအား ႏိုင္ငံေတာ္မွ ထိန္းခ်ဳပ္ထားမွဳကို အားေပ်ာ့ေစမည္ ျဖစ္သည္။ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား (အန္ဂ်ီအို) မ်ားသည္ state ႏွင့္ society တို႕ အၾကားတြင္ buffer zone အျဖစ္ ရပ္တည္ၾကရမည္ျဖစ္သည္။
political liberalization ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့သည့္ ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ civil society အဖြဲ႕ အမ်ားစုကို အာဏာရွင္တို႕က ၾကိဳတင္ဖြဲ႕စည္း ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းတြင္ civil society အားေကာင္းလာေစရန္ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး၊ စီးပြားေရးက႑မ်ားမွ ထိုးေဖာက္ေနသည့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားအား ပံုမွန္ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့ရွိျပီး၊ အဆိုပါ အဖြဲ႕မ်ားႏွင့္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ အာဏာရွင္တို႕ႏွင့္ ၾကိဳးကိုင္အဖြဲ႕မ်ားအား ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္လာမည့္ အေျခအေနရွိမရွိကို အကဲျဖတ္ေလ့ရွိသည္။ အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပ၍ ႏိုင္ငံတကာေရးရာတြင္ international legitimacy ရေစရန္ ၾကိဳးပမ္းထားေသာ ၾကိဳးကိုင္အစိုးရမ်ား၏ ရပ္တည္မွဳကို ထိခိုက္လာႏိုင္သည္ဟု ယူဆပါက public space ကို ျပန္လည္ကန္႕သတ္သည္။ လိုအပ္လာပါက အမ်ိဳးသားလံုျခံဳေရး (national security concerns) ကို အေၾကာင္းျပ၍ civil society ကို ဖိႏွိပ္ရန္ႏွင့္ အာဏာျပန္သိမ္းႏိုင္ရန္ ဥပေဒမ်ား သတ္မွတ္ျပဌာန္းထားသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အာဏာရွင္တို႕၏ political liberalization ကို အခြင့္အေရးဟု သတ္မွတ္၍ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ အေရာက္သြားရန္ ၾကိဳးပမ္းလိုသူမ်ားသည္ အဆိုပါ obstacles မ်ားကို မည္သို႕ ေက်ာ္လႊားမည္နည္းဟူေသာ လမ္းစဥ္မ်ားကို စဥ္းစားထားၾကရန္ လိုအပ္သည္။
(၂) ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အခက္အခဲမ်ား
ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံတြင္ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အာဏာရွင္စနစ္ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေနရျခင္း အေၾကာင္းတရား မ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားလည္း ပါ၀င္ေလ့ရွိသည္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳသည္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္၏ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားႏွင့္ ကြဲျပားျခားနားျပီး၊ အာဏာရွင္ဆန္ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းသ႑ာန္ ျဖစ္တည္ေနပါက ဒီမိုကေရစီ စနစ္ ရွင္သန္ခိုင္မာေရးကို အတားအဆီး ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳကို ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ "patrimonialism" ဆိုေသာ သေဘာတရားက လႊမ္းမိုးထားပါသည္။
"patrimonialism" ဆိုသည္မွာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ အလုပ္အတူ တြဲလုပ္ရမည့္ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ငယ္မ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၀န္ထမ္းမ်ားကို သူတို႕ႏွင့္ နီးစပ္ေသာ အသိုင္းအ၀ိုင္းအတြင္းမွ မိသားစု၀င္မ်ားႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္ေရးအရ သစၥာရွိသူဟု ယူဆထားသူ မ်ားကိုသာ ေရြးခ်ယ္တာ၀န္ ေပးအပ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အာဏာရွင္ အသိုင္းအ၀ိုင္းတြင္သာမက အတိုက္အခံတို႕၏ ႏိုင္ငံေရး အ၀န္းအ၀ိုင္းတြင္ပါ ယင္းသို႕ ျပဳလုပ္ၾကသည့္အခါ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ အနီးတြင္ ရွိေနသူမ်ားသည္ လိုအပ္လွ်င္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ေ၀ဖန္အၾကံျပဳခ်က္မ်ား ေပးႏိုင္မည့္ အရည္အခ်င္းရွိ ပုဂၢိဳလ္မ်ား မဟုတ္ပဲ ေခါင္းေဆာင္မ်ား အလိုက် ေခါင္းညိမ့္လက္ခံျပီး ပုဂၢိဳလ္ေရး ကိုးကြယ္မွဳ လုပ္ေနသူမ်ားသာ ရွိလာသည္။
ႏိုင္ငံေရးရာမ်ားတြင္ အရည္အေသြးက အဓိကမက်ပဲ မည္သူ႕သားသမီး၊ မည္သူ႕ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း ဆိုသည္က အေရးပါလာသည္။ ပုဂၢိဳလ္ေရး ကိုးကြယ္သူမ်ားကသာ မ်ားျပီး၊ ေ၀ဖန္ ပိုင္းျခားဥာဏ္ျဖင့္ သတိေပးႏိုင္သူမ်ားက အနီးတြင္ မရွိသည့္အခါ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ငါတေကာ ေကာကာ လုပ္ေဆာင္မွဳမ်ား ေပၚထြက္လာတတ္သည္။ ဒီမိုကေရစီ အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္မ်ားပင္ျဖစ္ေစကာမူ ဤသေဘာတရား၏ လႊမ္းမိုးမွဳမ်ားကို ခံရပါက အာဏာရွင္ဆန္ဆန္ ျပဳမူမွဳမ်ား ရွိလာတတ္သည္။ "patrimonialism" သေဘာတရား လႊမ္းမိုးခံရသည့္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အလမ္းႏွင့္ စီးပြားေရး အခြင့္အလမ္းမွာ ယွဥ္တြဲေနတတ္သည္။
လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာလည္း ကိုယ္ပိုင္အရည္အခ်င္းႏွင့္ တက္လမ္းရွာေဖြျခင္းကို အားေပးေလ့မရွိ။ ႏိုင္ငံေရးအရ အခြင့္အလမ္း ရွိေနေသာ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား၏ အသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ားအား မွီခိုမွဳမ်ားကို အားေပးေလ့ရွိသည္။ ဥပမာ- စစ္အာဏာရွင္စနစ္ ျဖစ္လွ်င္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အာဏာရွိေနေသာ စစ္တပ္တြင္း၌ အေရးပါေသာ ရာထူးမ်ား ရရွိေစရန္ အားေပးခ်ီးေျမွာက္သည့္ လူအမ်ား ေပၚထြက္လာမည္။ ဒီမိုကေရစီ ဘက္ေတာ္သားမ်ားက ႏိုင္ငံေရးအာဏာ ရျပန္လွ်င္လည္း အဆိုပါ လူအမ်ားသည္ပင္ ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအား ေထာက္ခံအားေပးၾကမည္ျဖစ္သည္။ "patrimonialism" သေဘာတရား လႊမ္းမိုးခံရေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယင္းသို႕ေသာ လူမ်ား အမ်ားအျပား ပါ၀င္ေလ့ရွိသည္။
အဆိုပါ သေဘာတရားသည္ ႏိုင္ငံေရးအာဏာကို မွီတြယ္ျခင္း စိတ္သေဘာႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေလရာ ႏိုင္ငံေရးအာဏာကို ျပန္လည္ ထိန္းညွိမည့္ inherent logic of strong civil society ကို ေထာက္ခံ အားေပးျခင္း မရွိ။ သို႕ျဖစ္ရာ civil society အဖြဲ႕အစည္းမ်ား အမ်ားအျပား လိုအပ္သည့္ political liberalization ကို ေႏွာင့္ေႏွး ၾကန္႕ၾကာေစမွဳမ်ား ျဖစ္လာေစႏိုင္သည္။ အဆိုပါ သေဘာတရား၏ လႊမ္းမိုးမွဳ ေလ်ာ့နည္းလာေသာ လူ႕ေဘာင္သစ္ကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မွသာ political liberalization အေတြးအေခၚျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ အေရာက္သြားႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
(၃) စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ဆိုင္ရာ အခက္အခဲမ်ား
အာဏာရွင္မ်ားဘက္မွ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပေပးျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရး ပါ၀င္ပတ္သက္ခြင့္ အနည္းငယ္ ေပးလာျခင္း စသည္တို႕တြင္ ႏိုင္ငံစီးပြားေရး အေျခအေနႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေျခအေနမ်ား ပါ၀င္ေလ့ရွိသည္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံတြင္ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းမ်ားျပီး၊ အလုပ္လက္မဲ့ရာခိုင္ႏွဳန္း ျမင့္မားေနပါက အရပ္သားျပည္သူလူထုကို ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္ခြင့္ အနည္းငယ္ ေပး၍ စိတ္၀င္စားမွဳ အာရံုေျပာင္းေပးရသည္။ ယင္းသို႕ မဟုတ္လွ်င္ စီးပြားေရး ဆုပ္ယုတ္မွဳ အေျခအေနေပၚမူတည္၍ အာဏာရွင္ဆန္႕က်င္ေရး စနစ္ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား ေပၚထြက္လာႏိုင္သည္။
အခ်ိဳ႕က ဆိုတတ္ၾကသည္။ အာဏာရွင္မ်ားက ေရြးေကာက္ပြဲ မလုပ္ေပးပဲ အာဏာဆက္သိမ္းလွ်င္လဲ ရပါလ်က္ ေရြးေကာက္ပြဲျပဳလုပ္ေပးသည္မွာ အာဏာရွင္ဘက္က သေဘာထား ေပ်ာ့ေပ်ာင္းလာျခင္းျဖစ္သည္ ဟု ဆိုတတ္ၾကသည္။ အာဏာရွင္တို႕ဘက္မွ စတင္သည့္ political liberalization ျဖစ္ရပ္အခ်ိဳ႕အတြက္ ဤအဆိုမွာ မွန္ေကာင္းမွန္မည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ျဖစ္ရပ္တိုင္း တြင္ကား မဟုတ္ေခ်။ ေခြးတေကာင္ကို အျပင္သို႕ ေခၚ၍ လမ္းေလွ်ာက္ထြက္ပါက လက္ထဲတြင္ အတင္းဆုပ္ျပီး ကိုင္ထား၍ မရ။ မထင္မွတ္ခ်ိန္တြင္ လြတ္ထြက္သြားႏိုင္သည္။ လမ္းေလွ်ာက္ခြင့္၊ ေျပးခြင့္ အနည္းငယ္ကိုေတာ့ ေပးရသည္။ ကိုင္ထားေသာ ၾကိဳးကို လိုသလို အဆြဲအဆန္႕ လုပ္ႏိုင္ဖို႕သာ လိုသည္။ political liberalization ဆိုသည္မွာလည္း ဤနည္းႏွယ္ႏွယ္ပင္။ လြတ္ထြက္သြားမည္စိုး၍ ၾကိဳးတန္းလန္းျဖင့္ လြတ္လပ္ခြင့္ ေပးလိုက္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္။
၁၉၇၃ ခုႏွစ္က အီဂ်စ္ႏိုင္ငံတြင္ Sadet က တံခါးဖြင့္ စီးပြားေရး မူ၀ါဒကို က်င့္သံုးခဲ့သည္။ တံခါးဖြင့္ စီးပြားေရး မူ၀ါဒ က်င့္သံုးခ်ိန္တြင္ ျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္သည့္ အျခားေသာ macro-economic arrangements မ်ားကို မျပဳလုပ္ေသာေၾကာင့္ လက္တဆုပ္စာ လုပ္ငန္းရွင္ တစုသာ ေပၚထြက္လာျပီး၊ တိုင္းျပည္တြင္ ဆင္းရဲခ်မ္းသာ ကြာဟႏွဳန္းက မတရား ထိုးတက္သြားခဲ့သည္။ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္တြင္ အေျခခံစားေသာက္ကုန္ ေစ်းႏွဳန္းမ်ားက တရေဟာ ထိုးတက္သြားျပန္ရာ ႏိုင္ငံႏွင့္ အ၀ွမ္း ဆႏၵျပပြဲမ်ား ေပၚလာေတာ့သည္။ အဆိုပါ အေျခအေနမ်ား ထပ္မံ ေပၚေပါက္လာျခင္း မရွိေစရန္ အီဂ်စ္အစိုးရက အတိုက္အခံပါတီမ်ားကို ပါတီေထာင္ခြင့္ ေပးလိုက္သည္။ လူအမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ စုေ၀းခြင့္၊ ေျပာဆိုခြင့္ အနည္းငယ္ ေပးလိုက္သည္။
စိတ္ပညာသေဘာအရ လူတေယာက္၏ စိတ္ထဲတြင္ ပိတ္ေလွာင္မြန္းၾကပ္ေနမွဳကို လြတ္လပ္စြာ ေဖာ္ထုတ္ခြင့္ ေပးလိုက္သည့္အခါ ထိုလူ၏ စိတ္ထဲတြင္ ေပါ့ပါးသြားေလ့ရိွရာ အာဏာရွင္အစိုးရသို႕ စုျပံဳလာေသာ မေက်နပ္မွဳမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ခြင့္ျပဳ လိုက္ျခင္းျဖင့္ မေက်နပ္မွဳမ်ား ေပါက္ကြဲထြက္သြားျပီး ဆန္႕က်င္သည့္ အဆင့္သို႕ မတက္လွမ္းေတာ့ပဲ ျပီးသြားတတ္သည္။ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံအပါအ၀င္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ တတိယလွိဳင္း ဒီမိုကေရစီ လွိဳင္းလံုးၾကီးႏွင့္ ေမ်ာမပါပဲ အာဏာရွင္အစိုးရမ်ား ရပ္တည္ေနႏိုင္သည့္ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားတြင္ ဤအခ်က္ကလဲ တခ်က္ အပါအ၀င္ပင္ျဖစ္သည္။ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမွ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ political liberalization အေတြးအေခၚ လႊမ္းမိုးခဲ့သည္မွာ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိခဲ့ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ တက္လွမ္းျခင္း မရွိပဲ ရပ္တန္႕ေနခဲ့သည္မွာလဲ ကာလအတန္ၾကာျမင့္ခဲ့ျပီျဖစ္သည္။ မည္သို႕ဆိုေစ political liberalization အေတြးအေခၚသည္ အာဏာရွင္ အစိုးရမ်ားမွ အာဏာကို အသြင္သ႑ာန္တမ်ိဳးျဖင့္ ဆက္လက္ခ်ဳပ္ကိုင္ထားႏိုင္ေစေရးအတြက္ ေဆးေကာင္းတခြက္ပင္ ျဖစ္သည္။ စီးပြားေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ားကို ႏိုင္ငံေရးနည္းလမ္းျဖင့္ အာရံုေျပာင္းေပးႏိုင္သည့္ မ်က္လွည့္ ဆရာ တပါး ဟုလည္း ဆိုႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
သို႕ရာတြင္ political liberalization ႏွင့္ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳတို႕သည္ လံုး၀ ဆက္စပ္ျခင္း မရွိသည္ကား မဟုတ္။ political liberalization လုပ္ခ်ိန္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္တည္းတြင္ economic liberalization ကိုပါ ပူးတြဲလုပ္ေဆာင္ရန္ လိုအပ္သည္။ အသြင္ေျပာင္းကာလ စီးပြားေရး အေျခအေနကို မွန္ကန္ေသာ မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္၍ ရလဒ္ေကာင္းမ်ား ေပၚထြက္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သည္။ Transition-induced contraction ေၾကာင့္ ျဖစ္လာႏိုင္ေသာ ထုတ္လုပ္မွဳႏွဳန္း က်ဆင္းျခင္းကို ၾကိဳတင္ကာကြယ္ထားႏိုင္မည့္ မူမ်ား ခ်ရမည္။ supplier-buyer relationship ကို ဖရိုမရဲ မျဖစ္ေစရန္ ထိန္းေက်ာင္းေပးရမည္။
အသြင္ကူးကာလ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳတြင္ အေရးၾကီးေသာ ဧရိယာ သံုးမ်ိဳးျဖစ္ေသာ liberalization of internal markets, liberalization of external markets, privatization and restructuring စသည္တို႕တြင္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ရန္ လိုအပ္သည္။ အသြင္ကူးကာလ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ ဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာ ႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္သည့္ shock therapy ႏွင့္ gradual reform strategy တို႕အနက္ အခ်ိန္ကာလႏွင့္ ကိုင္ညီသည့္ မဟာဗ်ဴဟာကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္မွဳကလည္း အေရးၾကီးေလသည္။
စီးပြားေရးအေျခအေနဆိုးရြားမွဳေၾကာင့္ political liberalization စတင္လာျခင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ တက္လာသည့္ အစိုးရသစ္မွ အေျခအေနႏွင့္ ကိုက္ညီမည့္ စီးပြားေရးမူ၀ါဒမ်ားကို မွန္မွန္ကန္ကန္ အသံုးခ်ႏိုင္လွ်င္ liberalization ႏွင့္ economic growth တို႕အၾကားတြင္ positive relationship ျဖစ္လာႏိုင္သည္ျဖစ္ရာ economic reform မ်ား၏ adverse effects မ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ နည္းလမ္းမ်ားကို ရွာေဖြၾကရမည္ျဖစ္သည္။ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ economic growth တို႕အၾကားမွ ဆက္စပ္မွဳမွာ positive တခုတည္း မဟုတ္ေၾကာင္းကိုလည္း သတိျပဳၾကရန္ လိုအပ္သည္။ political liberalization ႏွင့္ economic liberalization တို႕ တျပိဳင္တည္း ျဖစ္မလာပါက negative marginal effects မ်ား ေပၚထြက္လာတတ္ပါသည္။
အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္မွာ ဒီမိုကေရစီသည္ ႏိုင္ငံေရး မေသခ်ာမွဳႏွင့္ ဆက္စပ္ေနျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရမ်ားသည္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားျဖင့္ မူ၀ါဒ ခ်မွတ္ႏိုင္ေရးကို ၾကိဳးပမ္းၾကရသည္ျဖစ္ရာ စီးပြားေရး မူ၀ါဒ သက္တမ္းမ်ားသည္ ေရြးေကာက္ပြဲသက္တမ္းျဖင့္ အခ်ိန္မတူညီပဲ economic reform ၏ ေရတို adverse effects မ်ား ေနာက္တၾကိမ္ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီ ေပၚထြက္လာျပီး၊ ေရြးေကာက္ပြဲသစ္တြင္ ႏိုင္ငံေရးအရ backlash ျဖစ္မည္ကို အာဏာရပါတီမ်ားက စိုးရိမ္ေလ့ရွိၾကပါသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ ေရတိုတြင္ ေႏွာင့္ေႏွးေသာ္လည္း ေရရွည္ အက်ိဳးစီးပြားကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည့္ မူ၀ါဒမ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္၍ ေရတိုအက်ိဳးစီးပြားကိုသာ ၾကည့္တတ္ၾကေလရာ ဒီမိုကေရစီ အေျခခံသေဘာတရားျဖစ္သည့္ ေရြးေကာက္ပြဲျပဳလုပ္ျခင္းကပင္လွ်င္ ေရရွည္စီးပြားေရး တိုးတက္မွဳကို ျပန္လည္ ထိခိုက္လာသည္မ်ားလည္း ရွိတတ္ပါသည္။
အထက္ပါ အခ်က္မ်ားအျပင္ political liberalization အေတြးအေခၚျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ အေရာက္သြားေရးတြင္ အခက္အခဲျဖစ္ေစႏိုင္မည့္ ပထ၀ီ၀င္ ႏိုင္ငံေရး အေျခအေနမ်ား၊ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရး၊ ႏိုင္ငံျခားေရး အေျခအေနမ်ားႏွင့္ လူမွဳေရး အေျခအေနမ်ားစြာလဲ ရွိပါေသးသည္။ Political liberalization ဆိုင္ရာ က်မ္းတေစာင္ မဟုတ္၍ အက်ယ္မခ်ဲ႕လိုေတာ့ပါ။ Political liberalization အေတြးအေခၚကို ကိုင္စြဲ၍ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္ကို အေရာက္ခ်ီရန္ ရည္ရြယ္သူမ်ားအေနျဖင့္ အဆိုပါ အေျခအေနမ်ားကို နားလည္သိရွိထားၾကရန္ လိုအပ္ေပလိမ့္မည္။
အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ (အပိုင္း - ၆)
နိဂံုး
နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရေသာ္ ယေန႕ လက္ရွိ ကာလသည္ အေတြးအေခၚမ်ား အလြန္ ရွဳပ္ေထြးေနသည့္ ကာလတခု ဟု ဆိုရေပမည္။ အာဏာရွင္မ်ားဘက္မွ political liberalization ကို အေကာင္အထည္ စတင္ေဖာ္လိုက္သည္ျဖစ္ရာ အဆိုပါ political liberalization ကို လက္ခံမည္လား၊ လက္မခံဘူးလား၊ အဆိုပါ အေတြးအေခၚျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ ရႏိုင္သည္လား၊ မရႏိုင္ဘူးလား၊ အစဥ္အဆက္ က်င့္သံုးခဲ့ၾကေသာ အာဏာရွင္စနစ္ျဖိဳခ်ေရး အေတြးအေခၚကို ဆုပ္ကိုင္ထားမည္လား၊ မဆုပ္ကိုင္ထား ဘူးလား၊ ဆုပ္ကိုင္ထားလွ်င္ေကာ ေအာင္ျမင္မည္လား၊ မေအာင္ျမင္ဖူးလား စသည္တို႕ကို ေတြးေတာ ျငင္းခုန္ေနၾကရံုသာမက အေတြးအေခၚ ႏွစ္ခုကို ေရာသမေမႊထားသည့္ အေတြးအေခၚသစ္မ်ားပင္ ထြန္းကားလာသည့္ ကာလတခုျဖစ္ပါသည္။ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးကို လႊမ္းမိုးထားသည့္ အေတြးအေခၚမ်ားႏွင့္ အုပ္စုမ်ားကို ခြဲျခားလိုက္ပါက အုပ္စုၾကီး ေျခာက္ခု ထြက္ေပၚလာပါသည္။
(၁) Initial Transition အေတြးအေခၚကို လက္ခံ၍၊ အဆိုပါ အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းစဥ္မ်ားျဖစ္ေသာ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳမ်ား၊ လူထုတိုက္ပြဲမ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ကာ ေရတိုပန္းတိုင္အေနျဖင့္ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (၀ါ) ျပည္သူ႕အစိုးရ အသြင္သ႑ာန္ တမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚထြက္ရမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား
(၂) Political Liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံ၍၊ အာဏာရွင္တို႕ဘက္မွ ဖြင့္ေပးလိုက္ေသာ political space မ်ားကို အသံုးခ်ကာ ႏိုင္ငံေရးစည္း၀ိုင္းအတြင္းသို႕ ၀င္ေရာက္ျပီး၊ တစတစ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳမ်ားမွတဆင့္ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ ေလွ်ာက္လွမ္းမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား
(၃) Political Liberalization မွ democratic consolidation ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲတည္ေဆာက္ရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ initial transition မွ democratic consolidation ျဖစ္ေအာင္ တည္ေဆာက္ရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ civil society မွာ အဓိကက်သျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးရာမ်ားတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္း မရွိပဲ civil society အားေကာင္းလာေစရန္ ၾကိဳးပမ္းမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား
(၄) ဘယ္သူေသေသ၊ ငေတမာရင္ ျပီးေရာ ဆိုသည့္ သေဘာပိုက္ကာ ျဖစ္လာသည့္ အေျခအေနတြင္ အာဏာ၊ ရာထူး၊ ေနရာ၊ အမည္ေကာင္း၊ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား စသည့္ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားအား မည္သို႕ ရွာမည္နည္း ဆိုသည္ကို စဥ္းစားသူမ်ား
(၅) Initial transition အေတြးအေခၚကိုလည္း အျပည့္အ၀ လက္ခံျခင္းမရွိ၊ political liberalization အေတြးအေခၚကိုလည္း အျပည့္အ၀ လက္ခံျခင္း မရွိေသာ ေရာသမေမႊမ်ား
(၆) political liberalization အေတြးအေခၚကို အသံုးျပဳ၍ အာဏာကို တတ္ႏိုင္သမွ် ဆြဲဆန္႕ထားရန္ ၾကိဳးပမ္းေနေသာ အာဏာရွင္မ်ားႏွင့္ အေပါင္းအပါမ်ား
အဆိုပါ အုပ္စုေျခာက္မ်ိဳးတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အနာဂတ္ကံၾကမၼာအတြက္ အာဏာရွင္ႏွင့္ အေပါင္းအပါမ်ား နည္းတူ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ အုပ္စုမွာ ေရာသမေမႊမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ political liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံျပီး၊ political space ကို အသံုးျပဳလိုသူမ်ားမွာ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္ကို ေရာက္ေလမည္လားဟု စမ္းလိုေသာ ေစတနာပါသျဖင့္ ေရာသမေမႊမ်ားေလာက္ ေၾကာက္ဖို႕မေကာင္းလွပါ။ အာဏာရူးအခြင့္အေရးသမားမ်ားမွာလဲ ၄င္းတို႕ ရူးေၾကာင္းကို လူထုက သိေနျပီး ျဖစ္သျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ကံၾကမၼာအတြက္ အႏၱရာယ္ မရွိလွပါ။
ေရာသမေမႊမ်ားမွာကား Initial transition အေတြးအေခၚကို ဆုပ္ကိုင္ထားသူမ်ားဟု လူအမ်ားက ျမင္ထားေလ့ရွိေသာ္လည္း ထိုသူမ်ားသည္ initial transition ၏ ေရတိုပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚထြက္ေရးကို လက္ခံျခင္းမရွိၾက။ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ လမ္းစဥ္မ်ား၊ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းစဥ္မ်ားကိုလဲ လက္ခံယံုၾကည္ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း မရွိၾက။ political liberalization အေတြးအေခၚအရ ေပၚထြက္လာေသာ political space တြင္လည္း ပါ၀င္ျခင္း မရွိၾက။ သို႕ရာတြင္ political liberalization အရ ခ်ဲ႕ထြင္လာေသာ public space အခြင့္အေရးကို ယူရန္ ၾကိဳးပမ္းၾကသည္။ ယင္းသို႕ ၾကိဳးပမ္း၍ ေတာ္လွန္ေရးေပၚေပါက္လာေစျပီး initial transition အေတြးအေခၚ၏ ေရတိုပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚထြက္ေရးကို ဆက္လက္ၾကိဳးပမ္းမည္လားဆိုေတာ့လဲ မဟုတ္ျပန္။ civil society အားေကာင္းလာေရးကိုပဲ ဦးစားေပး လုပ္ေတာ့မည္ ျဖစ္လာျပန္သည္။
ယင္းသို႕ဆိုလွ်င္ မည္သို႕ေသာ Civil Society ကို တည္ေဆာက္ရမည္လဲဆိုသည္က ေမးစရာရွိလာသည္။ အင္အားစုတိုင္း အင္အားျဖစ္သည္ မဟုတ္ပါ။ တိုက္ခိုက္ေရးအင္အားႏွင့္ ထူေထာင္ေရး အင္အားအတြက္ တည္ေဆာက္မွဳသ႑ာန္၊ ျပင္ဆင္မွဳ သ႑ာန္ မတူညီႏိုင္ပါ။ evolution အေတြးအေခၚအရ ေပၚထြက္လာေသာ အစိုးရႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ (collaboration) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ အစိုးရႏွင့္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအၾကားတြင္ ေစ့စပ္ညွိႏွိဳင္းေပးမွဳ (Mediation) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ အစိုးရႏွင့္ ပတ္သက္ျခင္း မရွိေသာ autonomous model ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ သို႕တည္းမဟုတ္ ေနာင္ခ်ိန္ခါ revolution တရပ္အတြက္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ ဆန္႕က်င္မွဳ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳ (confrontational model) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား ဆိုသည္ကို ကြဲျပားစြာ သိဖို႕ လိုအပ္လာပါသည္။
သို႕မဟုတ္လွ်င္ အေတြးအေခၚရွဳပ္ေထြးမွဳမ်ားျဖစ္၍ အင္အားစုေသာ္လည္း အင္အား မျဖစ္ထြန္းပဲ ျဖစ္သြားတတ္သည္။ အေျခအေနအရ လိုသလို ေျပာင္းယူလို႕ရသည့္ အင္အားဆိုသည္မွာ အေျပာလြယ္သေလာက္ အလုပ္ခက္ပါသည္။ ေဖာင္တိန္ကိုင္သူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း ေသနတ္ကိုင္ခိုင္းလို႕ မရ။ ေသနတ္ကိုင္ေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း ေဖာင္တိန္ကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ တူကိုင္ေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္းဓားကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ ဓားေရး ကၽြမ္းေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း တူကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေလ့က်င့္ယူရျပန္သည္။ ေလ့က်င့္ေနဆဲမွာပဲ အင္အားက ျပန္ကြဲထြက္သြားျပီး၊ အေျခအေနႏွင့္ သဟဇာတ မတည့္ပဲ ျပန္ျဖစ္သြားတတ္ျပန္သည္။
အလုပ္ႏွင့္ အေတြးအေခၚမ်ားကို ေရာသမေမႊလိုက္လွ်င္ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း လမ္းေပ်ာက္သြားတတ္ပါသည္။ ပမာဆိုရလွ်င္ ျမစ္ကမ္းတဘက္ဆီတြင္ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း၊ ေရွ႕ဆက္မသြားပဲ ဟိုဘက္ကမ္းသို႕ ေလွႏွင့္ ကူးလိုက္၊ ဒီဘက္ကမ္းသို႕ ေလွႏွင့္ ကူးလိုက္ လုပ္ေနသည္ႏွင့္ တူလွသည္။ ေလွရွိသူမ်ားက ကူးခ်ည္သန္းခ်ည္ လုပ္ရန္ မခက္ခဲေသာ္လည္း ေနာက္က တေကာက္ေကာက္ လိုက္သူမ်ားမွာကား ေရထဲ က်လိုက်၊ ေမာျပီး ကမ္းပါးမွာ ငုတ္တုပ္ထိုင္သူက ထိုင္ႏွင့္ ဘာလုပ္ရမည္မွန္းလဲ မသိ၊ ခရီးမတြင္ပဲ ျဖစ္ၾကရေတာ့သည္။ ပိုဆိုးသည္က revolution ႏွင့္ evolution အေတြးအေခၚ ႏွစ္ရပ္လံုးကို ေရာသမေမႊထားလိုက္လွ်င္ Initial Transition အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းမ်ားမွာလဲ ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္းမရွိ၊ political liberalization အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းမ်ားေပၚတြင္လည္း ကန္႕လန္႕ကန္႕လန္႕သ႑ာန္ ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။
အိမ္ကို ျဖိဳခ်ျပီး ျပန္ေဆာက္ရမည္လား၊ ျဖိဳမခ်ပဲ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္မွဳ လုပ္ရမည္လား ဆိုသည္ကို ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ၾကရာတြင္ တခုတည္းကိုပဲ ေရြးခ်ယ္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ျဖိဳခ်ျပီး ျပန္ေဆာက္ရမည္ ဆိုလွ်င္ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္ျခင္းသည္ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္းျပီး အက်ိဳး မရွိသည့္လုပ္ရပ္မ်ား ျဖစ္သကဲ့သို႕၊ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္မည္ဆိုလွ်င္လဲ ျဖိဳခ်ရန္ အားထုတ္ျခင္းသည္ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္းျပီး အက်ိဳး မရွိသည့္လုပ္ရပ္မ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ေဆာက္လုပ္ေရးပေရာဂ်က္တခုတြင္ ေခါင္းေဆာင္ တေယာက္က ျဖိဳခ်ရမည္ ေျပာလိုက္၊ ေနာက္ေခါင္းေဆာင္တေယာက္က ျပင္ဆင္ရမည္ ေျပာလိုက္ လုပ္ေနၾကလွ်င္ ေနာက္မွ အလုပ္သမားမ်ားက ဘယ္လို ကိရိယာတန္ဆာပလာကို ေကာက္ကိုင္ၾကရမည္နည္း။
အဆိုပါ အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးမွဳ အေျခအေနမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေတာ္အနာဂတ္ ကံၾကမၼာအတြက္ အႏၱရာယ္ၾကီးပါသည္။ မည္သည့္ အေတြးအေခၚကို က်င့္သံုးသင့္သည္ ဆိုသည္မွာ လူတေယာက္၊ အဖြဲ႕အစည္းတခု၏ ကိုယ္ပိုင္ ေရြးခ်ယ္မွဳ ျဖစ္ပါသည္။ လူ႕သဘာ၀အရ အျမင္မတူလွ်င္ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲမွဳကေတာ့ ေပၚထြက္ေနမည္သာ ျဖစ္သည္။ initial transitionအေတြးအေခၚ ရွဳေထာင့္မွ ၾကည့္လွ်င္ political liberalization အေတြးအေခၚကို ကိုင္စြဲကာ political space တြင္းသို႕ ၀င္သြားသူမ်ားသည္ အရွံဳးေပး၊ အညံ႕ခံသူမ်ား ျဖစ္ျပီး၊ political liberalization အေတြးအေခၚမွ ၾကည့္လွ်င္ initial transition ကို လက္ခံသူမ်ားသည္ compromise မလုပ္လိုေသာ ႏိုင္ငံေရးအစြန္းေရာက္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းသို႕ အျပန္အလွန္ရွဳျမင္ျပီး၊ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲပိုင္ခြင့္ ရွိေသာ္ျငား ထိုသို႕ စြပ္စြဲရင္းျဖင့္ အခ်ိန္မကုန္ၾကေစလိုပါ။ initial transition လက္ခံသူမ်ားကလဲ ပါးစပ္ျဖင့္ အာေနျခင္းမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်၍ ၾကားျဖတ္အစိုးရ အသြင္သ႑ာန္တမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚလာေရးကို ၾကိဳးပမ္းသင့္ၾကပါသည္။ political liberalization လက္ခံသူမ်ားကလဲ ခ်ဲ႕ထားသည့္ political space ေလးတြင္းသို႕ ဘယ္လိုနည္းျဖင့္ ၀င္ရ၀င္ရ၊ ရေအာင္၀င္ျပီး ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္ကို အေျပာမဟုတ္ပဲ လက္ေတြ႕ခ်ီတက္ႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းသင့္ၾကေပသည္။
ပန္းတိုင္မေရာက္ခင္ တက္မေထာင္ခ်င္ေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႕၏ အစဥ္အလာဆိုးၾကီးကို အလုပ္ျဖင့္ သက္ေသျပ၍ ေဖ်ာက္ဖ်က္ၾကဖို႕ အခ်ိန္တန္ေနျပီ ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ initial transition က ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည္လား၊ political liberalization က ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည္လား ဆိုသည္မွာကား မူအရဆိုလွ်င္ အေျဖထြက္ေသာ္လည္း လူအရဆိုလွ်င္ အေျဖမရွိပါ။ မည္သူမွ် တပ္အပ္ေသခ်ာ ေျပာႏိုင္မည္လည္း မဟုတ္သျဖင့္ ျငင္းခုန္ရင္း အခ်ိန္မျဖဳန္းသင့္ၾကေတာ့ပါ။ ပုဂၢိဳလ္စြဲ၊ အဖြဲ႕စြဲမ်ားကို ဖယ္ရွား၍ အေတြးအေခၚ တခုကို ေရြးၾကရမည့္ အခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။
ယင္းသို႕ ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ အေျခအေနႏွင့္ လားရာကို သေဘာေပါက္ျပီးမွ၊ ပန္းတိုင္ကို သိျပီးမွသာ ေရြးခ်ယ္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္သင့္ပါသည္။ ေရြးခ်ယ္ျပီးလွ်င္လည္း ရွင္းလင္းသည့္ အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္ေသာ ျပတ္သားသည့္ လမ္းစဥ္မ်ားကို ခ်မွတ္ရပါမည္။ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ေလွ်ာက္လွမ္းရပါမည္။ အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးေနလွ်င္ လမ္းစဥ္မ်ား ေ၀၀ါးေနတတ္သျဖင့္ ပန္းတိုင္ႏွင့္လဲ အစဥ္အျမဲ ေ၀းေနဦးမည္သာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါသည္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၇၊ ၁၀၊ ၂၀၁၀)
(စာၾကြင္း (၁)- ဤစာကို ေရးသားရာတြင္ ေကာ္ဖီႏွင့္ လက္ဖရည္ ဘယ္အရာက ပိုေကာင္းသလဲ ဆိုေသာ ေမးခြန္းသ႑ာန္ကို ေျဖရာ၌ ေကာ္ဖီ၏ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးႏွင့္ လက္ဖရည္၏ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို ယွဥ္တြဲေျဖဆိုေသာ ရွဳေထာင့္ မွ ေရးသားထားသည္။ ေကာ္ဖီႏွင့္ လက္ဖရည္ ဘယ္အရာကို ပိုၾကိဳက္သလဲ ဆိုေသာ ပုဂိၢိဳလ္ေရး ေမးခြန္းသ႑ာန္ကို စာဖတ္သူတဦးဦးမွ ေမးလာပါလွ်င္ကား initial transition ႏွင့္ political liberalization အေတြးအေခၚ ႏွစ္ရပ္တြင္ စာေရးသူ ယေန႕အခ်ိန္အထိ လက္ခံက်င့္သံုးေနေသာ အေတြးအေခၚမွာ initial transition အေတြးအေခၚ ျဖစ္ျပီး၊ လမ္းစဥ္မွာ လူထုတိုက္ပြဲလမ္းစဥ္ျဖစ္သည္။ ေရတိုပန္းတိုင္မွာ အတိုက္အခံမ်ားက ဦးေဆာင္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (သို႕မဟုတ္) လူထုတိုက္ပြဲတြင္ ျပည္သူမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလာေသာ မ်ိဳးခ်စ္ တပ္မွဴးမ်ားႏွင့္ အတိုက္အခံမ်ား ပူးတြဲဖြဲ႕စည္းေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရျဖစ္ပါသည္။
စာၾကြင္း (၂)- မူရင္းေဆာင္းပါး၏ နိဂံုးအား စာႏွစ္ပိုဒ္ ထပ္မံ ျဖည့္စြက္ထားျပီး (၂၅၊ ၇၊ ၂၀၁၁) တြင္ ျပန္လည္ျဖန္႕ေ၀ပါသည္)
ရည္ညႊန္းကိုးကား
ABDELNASSER, Gamal. (2004): “Egypt: Succession Politics,” Volker Perthes (ed.), Arab Elites: Negotiating the Politics of Change, (ed.), Boulder: Lynne Rienner Publishers.
Alesina, Alberto, and Allan Drazen (1991), “Why Are Stabilizations Delayed?” American Economic Review 81 (5), 1170-1188.
Anderson, Lisa. (1999). Transitions to Democracy. New York: Columbia University Press.
Avant, Deborah. (1994) Political Institutions and Military Change: Lessons from Peripheral Wars. Ithaca, NY: Cornell University Press
Brownlee, Jason. (2007). Authoritarianism in an Age of Democratization. New York, NY:
Cambridge University Press.
Barro, Robert J. (1996), “Democracy and Growth,” Journal of Economic Growth 1 (1), 1-27.
Campos, Nauro (1999), Back to the Future: The Growth Prospects of Transition Economies
Reconsidered, William Davidson Institute Working Paper No. 229, Ann Arbor, MI.
Denizer, Cevdet (1997), Stabilization, Adjustment and Growth Prospects in Transition Economies, Policy Research Working Paper No. 1855, The World Bank, Washington, DC.
CHASE, Robert S.; HILL, Emily B. ve KENNEDY, Paul (1996): “Pivotal States and U.S. Strategy,” Foreign Affairs, 75: 33-51.
Finer, Samuel. (1962). The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics. New York, NY: Penguin Books.
Fitch, J. Samuel. (1998). The Armed Forces and Democracy in Latin America. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
GALA, Amin A. (1995): Egypt's Economic Predicament: A Study in the Interaction of External Pressure, Political Folly and Social Tension in Egypt. 1960-1990. New York, E. J. Brill.
Heybey, Berta, and Peter Murrel (1999), “The Relationship between Economic Growth and the Speed of Liberalization During Transition,” Journal of Policy Reform 3 (2), 121-137.
Halpern, Manfred. 1963. The Politics of Social Change in the Middle East and North Africa. Princeton: Princeton University Press.
KRAMER, Gudrun (1996): “The Integration of the Integrists,” Ghassan Salame (ed.), Democracy without Democrats, London, New York, I.B. Tauris.
LINZ, Juan J. ve STEPAN, Alfred (1996): Problems of Democratic Transition and Consolidation, Southern Europe, South America, and Post-Communist Europe, Baltimore, The Johns Hopkins University Press.
Lipset, S.M. (1959), “Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy,” American Political Science Review 53, 69-105.
Monshipouri, Mahmood. (1995) Democratization, Liberalization and Human Rights in the Third World. London: Lynne Rienner Publishers
Parry, Geraint and Moran, Micheal, eds. (1994) Democracy and Democratization. New York: Routledge
Przeworski, Adam, and Fernando Limongi (1993), “Political Regimes and Economic Growth,” Journal of Economic Perspectives 7 (3), 51-69.
Rodrik, Dani (1995), “The Dynamics of Political Support for Reforms in Economies in Transition,” Journal of the Japanese and International Economies 9 (4), 403-425.
Shleifer, Andrei (1998), “Government in Transition,” European Economic Review 41 (3-5),
385-410.
Wolff, Holger C. (1999), Transition Strategies: Choices and Outcomes, Princeton Studies in International Finance No. 85 (June), Department of Economics, Princeton University, Princeton, NJ.
