ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတြင္ အေျခခံဥပေဒေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိေပသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာဥပေဒမ်ားသည္ ျပင္းထန္၍ျပည္သူမ်ား သေဘာတူရန္ခက္ခဲသျဖင့္ လက္မခံႏိုင္သကဲ့သို႔ အခ်ိဳ႕ေသာဥပေဒမ်ားသည္ ျပည္သူအမ်ားလက္ခံက်င့္သံုးသျဖင့္ ေရွးကာလမွ ယေန႔အထိ တိုင္အသံုးျပဳေနဆဲျဖစ္သည္ကုိ ေတြ႔ရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာ- အေရးေပၚစီမံမႈ အက္ဥပေဒသည္ ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒတြင္ ျပဌာန္းထားျခင္းမဟုတ္ဘဲ ယခင္ကျပဌာန္းထားျခင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း ၎ဥပေဒအား ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ျဖည့္စြက္ျခင္း၊ ဖ်က္သိမ္းျခင္းမရွိေသးသျဖင့္ ယေန႔အထိတိုင္ အာဏာတည္ေနသည္ကို ေတြ႕ရွိႏိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ၎ဥပေဒအား ဖ်က္သိမ္းရင္ လြတ္ေတာ္တြင္ အဆိုတင္သြင္းေနၾကေသာ္လည္း ေအာင္ျမင္ျခင္းမရွိေသးသည္ကုိ ေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။
၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ စာအုပ္မ်က္ႏွာဖုံး။ (ဓါတ္ပုံ- အင္တာနက္)၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ စာအုပ္မ်က္ႏွာဖုံး။ (ဓါတ္ပုံ- အင္တာနက္)
အခုျဖစ္ေနတဲ့ ဘဂၤါလီကိစၥမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လူ႔အခြင့္အေရးမရွိဘူး ဘာျဖစ္တယ္ညာ ျဖစ္တယ္ဆုိေတာ့ ကၽြန္ေတာ္လည္း ျပန္လွန္ေလ့လာၾကည့္ေလေတာ့ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္တြင္ ျပဌာန္းသည့္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ဥပေဒအမွတ္(၄)ဆိုတာကို ေတြ႕တယ္။ အဲဒီဥပေဒရဲ႕ အပို္ဒ္(၁)တြင္ ၎ဥပေဒအား ျမန္မာႏိုင္ငံသား ဥပေဒဟုေခၚတြင္သည္လို႔ ေရးထားတာေတြ႔ရပါတယ္။ အထဲမွာပါတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြဟာျမန္မာႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္၊ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္ေလွ်ာက္ထားပိုင္ခြင့္၊ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္မွရပ္စဲျခင္းတို႔ပါဝင္တဲ့အတြက္အခုျဖစ္ေနတဲ့ဘဂၤါလီအေရးအခင္း မွာအမ်ားႀကီး အေထာက္အကူျဖစ္မယ္လို႔ ယူဆလို႔ ေလာ့လာၾကည့္ပါတယ္။ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္က ျပဌာန္းထားတဲ့အတြက္ အေျခခံဥပေဒတြင္ ဖ်က္သိမ္းျခင္း မရွိခဲ့သလို၊ ယခုလႊတ္ေတာ္မွာလည္း ဖ်က္သိမ္းျခင္း၊ ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ျဖည့္စြက္ျခင္းမရွိတဲ့အတြက္ အဲဒီဥပေဒဟာ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံု ဥပေဒအခန္း(၁၄) ကူးေျပာင္းေရးကာလ ျပဌာန္းခ်က္မ်ား ပုဒ္မ ၄၄၆၊ ၄၄၇ အရ ဆက္လက္ အာဏာတည္ေနပါတယ္။ အကယ္၍ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို လက္မခံသူမ်ား အတြက္လည္း ၎ဥပေဒဟာ ပင္ကိုပကတိအတုိင္းကို အာဏာတည္ေနဆဲပါပဲ။
စၿပီးေတာ့ ရွင္းလင္းမယ္ဆိုရင္ အဲဒီဥပေဒရဲ႕ ေနာက္ဆံုးအပိုဒ္ကိုပဲ အရင္ထုတ္ႏႈတ္တင္ျပပါရေစ။ မလုိလားအပ္တဲ့ အျငင္းပြားမႈေတြ မျဖစ္ေစခ်င္တဲ့အတြက္လည္း ပါပါတယ္။ ၎ဥပေဒ၏ အခန္း(၈) အေထြေထြ၏အပိုဒ္ခြဲ(က)ႏွင့္(ခ) ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ျပဌာန္းခဲ့သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္(ေရြးခ်ယ္ေရး) အက္ဥပေဒ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈ အက္ဥပေဒမ်ားအား ယခုဥပေဒျဖင့္ ႐ုတ္သိမ္းလိုက္သည္ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။ သို႔ျဖစ္သည့္အတြက္ ယခင္ရွိခဲ့သည့္ ဥပေဒမ်ားအစား ယခုအာဏာ သက္ဝင္ေနသည့္ ဥပေဒျဖင့္သာ ဆက္လက္ေျဖရွင္း ေဖာ္ျပသြားမည္ျဖစ္ပါသည္။
၎ဥပေဒအခန္း(၂) ႏိုင္ငံသားျဖစ္ျခင္း၏ အပိုဒ္(၃)တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္တြင္ ပါဝင္ေသာနယ္ ေျမတစ္ခုခု၌ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၈၅ ခုႏွစ္၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၈၂၃ ခုႏွစ္မတိုင္မီ ကာလမွစ၍ ပင္ရင္းႏိုင္ငံအျဖစ္ အၿမဲေနထိုင္ခဲ့ေသာ ကခ်င္၊ကယား၊ ကရင္၊ ခ်င္း၊ ဗမာ၊ မြန္၊ ရခိုင္၊ ရွမ္းစသည့္ တိုင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ား ျဖစ္သည္ဟု ျပဌာန္းထားပါသည္။ သို႔ျဖစ္သည့္အတြက္ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားအား ေရွးယခင္ ၁၈၂၃ ခုႏွစ္ကပင္ရွိခဲ့သည့္ တိုင္းရင္းသား မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားဟု သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားသည့္အတြက္ ေဒါက္တာဇာနည္၏ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္မတိုင္မီက ျမန္မာျပည္တြင္ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားမရွိဟု ရမ္းတုတ္ထားသည္ကို ေခ်ဖ်က္ၿပီးသားျဖစ္ပါသည္။ အပုိဒ္ခြဲ(၄)တြင္ မည္သည့္မ်ိဳးႏြယ္စုသည္ တုိင္းရင္းသား ျဖစ္သည္မျဖစ္သည္ကုိ ႏိုင္ငံေတာ္က ဆံုးျဖတ္ႏိုင္သည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္အတြက္ လက္ရွိႏိုင္ငံေတာ္ အာဏာပိုင္မ်ားကသာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္အား ဆံုးျဖတ္ႏိုင္သည့္အတြက္ လဝကညႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ ဦးေမာင္ေမာင္သန္းမွ ဘဂၤါလီရုိဟင္ဂ်ာမ်ားသည္ ျမန္မာတိုင္းရင္းသားမ်ား မဟုတ္ဟုေျပာၾကားျခင္းမွာ ဤအေျခခံ ဥပေဒအရ အစိုးရမွတရားဝင္ ေျဖရွင္းသည္ဟု မွတ္ယူႏုိင္ပါတယ္။ ထုိ႔အတူ ၂၀၀၉ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၉ ရက္ေန႔မွာ ေဟာင္ေကာင္ရွိ ျမန္မာေကာင္းစစ္ဝန္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ရဲျမင့္ေအာင္၏ စာႏွင့္ ၂၀၀၉ ဧၿပီလ ၁၅ ရက္ေန႔မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရဲခ်ဳပ္(ယခုျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီး) ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ခင္ရီ၏ ဘာလီအစည္းအေဝးမွာ ေျပာၾကားခ်က္မ်ားအရလည္း ဘဂၤါလီရိုဟင္ဂ်ာမ်ားသည္ ျမန္မာတုိင္းရင္းသား မဟုတ္တာကို အထင္အရွားသိရွိႏိုင္ပါတယ္။
ထို႔အတူပင္အပုိဒ္(၁၅)၊ အပိုဒ္ခြဲ (ခ)မွာ ႏိုင္ငံျခားသားတစ္ဦးသည္ ႏိုင္ငံသားႏွင့္ အိမ္ေထာင္ျပဳကာမွ်ျဖင့္ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ အလိုအေလ်ာက္ မရရွိေစရလို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသူ/သားအား ယူရံုမွ်နဲ႔ႏိုင္ငံသားျဖစ္ပီဆိုၿပီးေတာ့ ေအာ္ဟစ္ေနလို႔ မရတာကိုနားလည္မွာပါ။ မည္သည့္ႏိုင္ငံမဆို အဲဒီႏိုင္ငံသား ေဒသရင္းလူမ်ိဳးကို ယူရံုမွ်ျဖင့္ ႏိုင္ငံသားအလုိေလွ်ာက္ ျဖစ္သည္ဟူ၍ မရွိသည္ကိုလည္း သတိထားသင့္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္မွ ရပ္စဲမႈအေနနဲ႔ကေတာ့ အပုိဒ္(၁၆)တြင္ ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးသည္ ႏိုင္ငံေတာ္မွ အၿပီးအပုိင္ထြက္ခြာလ်င္ျဖစ္ေစ၊ အျခားႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ သို႔မဟုတ္ အလားတူလက္မွတ္ကို ထုတ္ယူလ်င္ျဖစ္ေစ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္မွ ရပ္စဲသည္ဟုေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ တိုင္းတပါးမွ ႏွစ္ေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာ အေျခခ်ေနထုိင္ေနတဲ့ Exile ေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ဆက္လက္ရွိေသးလားဆိုတာ သံသယရွိစရာ ျဖစ္လာပါတယ္။
အပိုဒ္(၁၈)တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးသည္ မဟုတ္မမွန္ေဖာ္ျပျခင္း သို႔မဟုတ္ ဖံုးကြယ္ျခင္းျဖင့္ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ကုိ ရရွိပါက ႏိုင္ငံသားအျဖစ္မွ ရုတ္သိမ္းျခင္းခံရမည့္အျပင္ ေထာင္ဒဏ္ တဆယ္ႏွစ္ႏွင့္ ေငြဒဏ္က်ပ္ငါးေသာင္းကုိလည္း ေကာင္းက်ခံေစရမည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္ကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ေျပာစရာရွိလာသည္ကေတာ့ ၂၀၁၁ ေအာက္တိုဘာ ၂၈ ရက္ေန႔ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ ေၾကာ္ျငာခ်က္ (၅၈/၂၀၁၁)တြင္ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္(၁)ႏွင့္(၂) လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို ဆက္လက္ရပ္တည္ပိုင္ခြင့္ မရွိလို႔ ေၾကျငာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမတုိင္ခင္မွာ ရခုိင္အမတ္မ်ားက၎လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ႏွစ္ဦးဟာျမန္မာႏိုင္ငံသားမဟုတ္ပဲေရြးေကာက္ပြဲကုိေငြလမ္းခင္းၿပီးဝင္ခဲ့တယ္လို႔ဆုိပါတယ္။သို႔ေသာ္အဆုိပါရခုိင္အမတ္မ်ား၏စကားသည္ Exile Media မ်ား၏အျခားေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ား ေအာက္မွာ နစ္ျမွပ္သြားခဲ့ၿပီး ယခုမွ လႊတေတာ္က အေရးတယူ ေဆာက္ရြက္လာျခငး္ကို ေတြ႔ရပါတယ္။ လႊတ္ေတာ္ အမတ္ႏွစ္ေယာက္ဟာ ၿငိစြန္းျခင္းရွိမရွိကို ဆက္လက္စစ္ေဆးသင့္ၿပီး ထုိက္သင့္သည္ အေရးယူမႈျပဳသင့္တယ္လို႔ တင္ျပလိုပါတယ္။
ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္ေတာ၊ ေျမာက္ဦး၊ ေက်ာက္ျဖဴသို႔ စစ္ေတြမွ တစ္ဆင့္သြားရပါတယ္။ ထုိသို႔သြားသည့္သူမ်ားဟာ ၎တို႔ မွတ္ပံုတင္ေပ်ာက္ဆံုးသြားပါက ျမန္မာျပည္သို႔ ျပန္လာခြင့္ဆံုးရံႈးပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ေနရာေတြမွာ မွတ္ပံုတင္ရရန္အတြက္ လူကို ပင္အသက္အႏၱရယ္ျပဳျခင္းရွိပါတယ္။ မွတ္ပံုတင္မရွိပါက ျမန္မာျပည္သို႔ လာေရာက္ရန္ အခက္အခဲရွိသည္ကို သိရွိၾကတဲ့အတြက္လည္း မွတ္ပံုတင္အတုျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ အဲဒါကို ဤဥပေဒအပုိဒ္(၂၀) အပိုဒ္ခြဲ(ဂ)တြင္ မည္သူမဆို ပယ္ဖ်က္ထားေသာ ႏိုင္ငံသားလက္မွတ္ကို ျဖစ္ေစ၊ ေသဆံုးသူႏိုင္ငံသား၏ လက္မွတ္ကို ျဖစ္ေစ ကိုင္ေဆာင္အသံုးျပဳလ်င္ ေထာင္ဒဏ္ (၁၀)ႏွစ္ႏွင့္ ေငြဒဏ္က်ပ္ ႏွစ္ေသာင္းကို က်ခံေစရမည္ႏွင့္ အပိုဒ္ (၂၁)တြင္ မည္သူမဆို ႏိုင္ငံသားလက္မွတ္ အတုျပဳုလုပ္လွ်င္ ျဖစ္ေစ၊ က်ပ္ငါးေသာင္းကို က်ခံေစရမည္ဟု ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ သုိ႔ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လဝကအေနျဖင့္ စနစ္တက်စစ္ေဆးမည္ဆုိပါက ပိုင္ရွင္ေသဆံုးသည့္ မွတ္ပံုတင္မ်ား၊ အတုမ်ားကုိ အသံုးျပဳ၍ျမန္မာျပည္သို႔ ျပန္လာရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈမ်ားကို စနစ္တက် ပိတ္ဆို႔တားျမစ္သင့္ပါတယ္။ လာက္ေငြရရွိရန္အတြက္သာ ဦးစားေပး၍ျပဳလုပ္ျခင္းေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားေရးအား သစၥာေဖာက္ျခင္းျဖစ္သကဲ့သို႔တိုင္းျပည္၏ အေျခခံဥပေဒအားခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းျဖစ္သည့္အတြက္ ေဖာ္ထုတ္သိရွိပါက ျပင္းထန္ႀကီးေလးသည့္ ျပစ္ဒဏ္မ်ားက်ခံရမယ္ဆိုတာကို သိသင့္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ေလွ်ာက္ထားႏုိင္ရန္အတြက္ အခန္း(၄) ႏိုင္ငံသားျပဳခြင့္ရသူ ျဖစ္ျခင္း၏ အပုိဒ္(၄၂)တြင္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ဇန္နဝါရီလ (၄)ရက္ေန႔ မတိုင္မီွကာလတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္းေရာက္ရွိေနသည့္ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ေလွ်ာက္ထားရန္ က်န္ရွိေနေၾကာင္း ခုိင္လံုသည့္ သက္ေသ အေထာက္အထားျဖင့္ ေလွ်ာက္ထားႏိုင္သည္လို႔ ပါရွိပါတယ္။ သို႔ျဖစ္သည့္အတြက္ ၁၉၄၈ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္ရွိလာသူမ်ားသည္ ျမန္မာတုိင္းရင္းသားမ်ားမဟုတ္သည္ကို သိရွိႏုိင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ေလွ်ာက္ထားရန္ ျပည့္စံုရမည့္အရည္အခ်င္းမ်ားတြင္ အပိုဒ္(၄၄) အပိုဒ္ခြဲ(ဂ)တြင္ ေလွ်ာက္ထားသူသည္ တုိင္းရင္းသားဘာသာ စကားတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကုိ ေကာင္းမြန္စြာေျပာဆိုတတ္ျခင္းလို႔ ပါရွိပါတယ္။ ယခုျမန္မာတိုင္းရင္းသား ျဖစ္ၾကပါသည္ဟု ေၾကြးေၾကာ္ေနသည့္ စစ္တေကာင္းေဒသတစ္ဝိုက္တြင္ အသံုးျပဳသည့္ ဘဂၤါလီဘာသာစကားေျပာဆို သံုးႏႈန္းေရးေနၾကသည့္ ဘဂၤါလီရုိဟင္ဂ်ာမ်ားသည္ ေဒသခံရခုိင္စကား၊ ျမန္မာစကားပင္ လည္လည္ေဝေဝေျပာဆိုတတ္ျခင္း မရွိသည္ကုိ အဆိုပါေဒသမ်ားတြင္ သုေတသနျပဳ၍ ေလ့လာသိရွိႏုိင္ပါသည္။
ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ဒီအတုိင္းေလွ်ာက္ထား၍မရဘဲ ႏိုင္ငံသား/ ဧည့္ႏိုင္ငံသား/ ႏိုင္ငံသားျပဳခြင့္ရသူႏွင့္ လက္ထပ္ထားမွသာ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ေလွ်ာက္ထားႏိုင္ၿပီး အဆုိပါဥပေဒ၏ အပိုဒ္(၄၅) အပုိဒ္ခြဲ(ဃ)အရ တစ္လင္တစ္မယားျဖစ္ရပါမယ္။ မိန္းမေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာယူၿပီးမွ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ေလွ်ာက္ထားမည္ဆိုပါက မလိုလားအပ္ေသာ အရႈတ္အေထြးမ်ား ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့အတြက္လည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဤတြင္ ဒီမိုကေရစီထြန္းကားပါသည္ဆိုသည့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ပင္ၾကင္ယာဖက္တစ္ေယာက္ထက္ပိုၿပီး လက္ထပ္ျခင္းအားတားဆီး ပိတ္ပင္ထားျခင္းကိုလည္းမေမ႔အပ္သည္ကုိ ေဖာ္ျပလုိပါတယ္။ အပုိဒ္(၇၀)တြင္ တားဆီးပိတ္ပင္ထားျခင္းကိုလည္း မေမ႔အပ္သည္ကုိ ေဖာ္ျပလုိပါတယ္။ အပုိဒ္(၇၀)တြင္ အပိုဒ္ခြဲ(က)တြင္ ေဖာ္ျပထားခ်က္အရ ဗဟိုအဖြဲ႔၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကုိ မေက်နပ္လ်င္ စည္းကမ္းသတ္မွတ္ခ်က္အတုိင္း ဝန္ႀကီးအဖြဲ႔သို႔ အယူခံဝင္ႏုိင္တယ္လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
အပုိင္(၅၆)တြင္ ေအာက္ပါအခ်က္အလက္မ်ားကို က်ဴးလြန္ေဖာက္ဖ်က္ပါက ႏိုင္ငံသားျပဳခြင့္အျဖစ္မွရုတ္သိမ္းခံရမည္လုိ႔ ပါရွိပါတယ္။
(က) ႏုိင္ငံေတာ္ပါဝင္ေနေသာ စစ္မက္ကာလအတြင္းရန္ သူႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ ရန္သူႏိုင္ငံကုိ အေထာက္အကူျပဳသည့္ ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ ျဖစ္ေစထိုႏိုင္ငံမ်ား၏ ႏိုင္ငံသားမ်ား၊ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ျဖစ္ေစ၊ ကုန္သြယ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ဆက္သြယ္ျခင္းသို႔မဟုတ္ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျခင္း တစ္ရပ္ရပ္ကုိ အားေပးကူညီျခင္း။
(ခ) ႏိုင္ငံေတာ္ကို ဆန္႔က်င္ေနသည့္ အဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ ထုိ႔အဖြဲ႔အစည္း၊ အဖြဲ႔ဝင္ႏွင့္ျဖစ္ေစ ကုန္သြယ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ဆက္သြယ္ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျခင္း တစ္ရပ္ရပ္ကို အားေပးကူညီျခင္း။
(ဂ) ႏုိင္ငံေတာ္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ လံုၿခံဳေရးကိုျဖစ္ေစ၊ အမ်ားျပည္သူတုိ႔၏ ေအးခ်မ္းသာယာေရးကိုျဖစ္ေစ ထိပါးေစမည့္ အႏၱရယ္တစ္ခုခုကို ျပဳလုပ္ေနသည္၊ ျပဳလုပ္ေတာ့မည္ဟု ယံုၾကည္ေလာက္ေသာ အေၾကာင္းရွိျခင္း။
(ဃ) ႏိုင္ငံေတာ္ကုိ အၾကည္အညိဳမဲ့ေၾကာင္း သို႔မဟုတ္သစၥာမဲ့ေၾကာင့္ကို ကိုယ္အမႈအရာျဖင့္ျဖစ္ေစ ႏႈတ္အမႈအရာျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အျခားနည္းလမ္းျဖင့္ ျဖစ္ေစျပသျခင္း။
(င) ႏိုင္ငံေတာ္၏ လွ်ိဳ႕ဝွက္ကိစၥတစ္ရပ္ရပ္ကို သူတစ္ဦးကိုျဖစ္ေစ၊ အဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုခုကိုျဖစ္ေစ၊ အျခားႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံကိုျဖစ္ေစ၊ အေျခားႏိုင္ငံမ်ားကိုျဖစ္ေစ သတင္းေပးျခင္း၊ ထုိသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းကို အားေပးကူညီေပးျခင္း။
(စ) အက်င့္ စာရိတၱပ်က္ျပားျခင္းႏွင့္ စပ္လ်င္းသည့္ျပစ္မႈ တစ္ခုခုကို က်ဴးလြန္ေသာေၾကာင့္ အနည္းဆံုးေထာင္ဒဏ္တစ္ႏွစ္ သို႔မဟုတ္အနည္းဆံုး ေငြဒဏ္က်ပ္တစ္ေထာင္ အျပစ္ေပးခံရျခင္း။
ယခုလက္ရွိတြင္ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ဘဂၤလားေဒ့ရု္ႏိုင္ငံတုိ႔ဟာ ေရပိုင္နက္အျငင္းပြားမႈအား ကုလသမဂၢတြင္ တရားဝင္စစ္ေဆးေနပီျဖစ္ပါတယ္။ ထိုသို႔ တရားဝင္မစစ္ေဆးခင္ကစစ္ျဖစ္လုနီးပါး ႏွစ္ႏိုင္ငံေရတပ္မ်ား ထိပ္တုိက္ေတြ႔မႈမ်ားျဖစ္ပြားခဲ့တာ အားလံုးအသိပဲျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံေရပိုင္နက္ အျငင္းပြားမႈအားဆံုးျဖတ္ေပးမည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ မၾကမွီအတည္ျဖစ္လာေတာ့မွာပါ။ ဤေနရာတြင္ ကုကလသမဂၢ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို မလုိက္နာႏိုင္ပါက ႏွစ္ႏိုင္ငံတင္းမာမႈျဖစ္ပြားလာႏုိင္သည့္ အေျခအေနရွိပါတယ္။ ထိုအေျခအေနမွာ ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္းေတာ Buffer Zone မွာရွိေနတဲ့ ဘဂၤါလီရုိဟင္ဂ်ာမ်ားရဲ႕ အေနအထားဟာ အတုိင္းအတာတစ္ခုထက္မက အေရးပါလာတဲ့ အင္အားစုျဖစ္ေနပါတယ္။ သို႔ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အပုိဒ္ (၅၈) ပါအခ်က္အလက္မ်ားမွာ သတိထားသင့္တဲ့ အခ်က္မ်ားျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံသားျဖစ္ခြင့္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ေလွ်ာက္ထားပိုင္ခြင့္နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ့ဥပေဒပဲျဖစ္ပါတယ္။ လြတ္လပ္သည့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္သည့္ မည္သည့္ တုိင္းျပည္မွာမဆို သူ႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေျခခံဥပေဒနဲ႔ သူရွိၾကပါတယ္။ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်တြင္လည္း ၎ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ ဥပေဒရွိပါတယ္။ ဘဂၤါလီရုိဟင္ဂ်ာေတြဟာ ေဆာ္ဒီမွာႏုိင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ အမိန္႔ ဒီကရီကို ရဖို႔ႏွစ္၂၀ေက်ာ္ၾကာေစာင့္ စားခဲ့ရပါတာေတြ၊ ေစာင့္စားေနစဥ္အတြင္း ကေလးေတြဟာ အစိုးရေက်ာင္းမွာ ေက်ာင္းတက္ခြင့္မရတာေတြ၊ ေဆာ္ဒီမွာ မေမြးတဲ့ ၁၈ ႏွစ္အထက္ေတြဟာ Non-Saudi Passport ပဲရတာေတြ၊ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ခြင့္ျပဳတာကို ေတာင္လူေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာ ထဲမွာမွ အေယာက္ ၂၀၀၀ ဝန္းက်င္ပဲ ခြင့္ျပဳတာေတြကို ေလ့လာေတြ႔ရွိႏုိင္ပါတယ္။ ဤေနရာတြင္ ေဆာ္ဒီအစုိးရသည္ ၎တို႔၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာႏွင့္ အေျခခံဥပေဒအရဆံုးျဖတ္သည္ကုိ ကန္႔ကြက္ရန္မရွိပါ။ သို႔ေသာ္ ျမန္မာအစုိးရအား ဘဂၤါလီရုိဟင္ဂ်ာမ်ားကို Abuse လုပ္ေနပါသည္ဟု ေၾကြးေၾကာ္ေနၾကသည္ လူ႔အခြင့္အေရးသမားမ်ားသည္ ယခုကဲ့သို႔ေသာ ေဆာ္ဒီအစုိးရ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို ေဆာ္ဒီသံရံုးေရွ႕တြင္ သြားေရာက္၍ ဆႏၵျပခဲ့ၾကသည္ကို စို႔စဥ့္မွ်မေတြ႔ခဲ့ရေပ။ သို႔ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လူူ႔အခြင့္အေရးအား ေလးစားရန္ ၎တို႔ေၾကြးေၾကာ္ေနသည္မွာ ဘက္လုိက္ေနသည္ကုိ အထင္အရွားေတြ႔ႏုိင္ပါသည္။
သို႔ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အထက္ပါျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ဥပေဒအရ လဝကမွစနစ္တက် စစ္ေဆးျခင္းမ်ား မျဖစ္မေနျပဳုလုပ္သင့္ေပသည္။ ဘူးသီးေတာင္ မဲဆႏၵနယ္မွ ပယ္ဖ်က္ခံရသည့္ လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ားအားလည္း စနစ္တက် စစ္ေဆးသင့္ၿပီးျပစ္မႈ ထင္ရွားပါက ထုိက္သင့္သည့္ ျပစ္ဒဏ္အားခ်က္ မွတ္သင့္ပါသည္။ ထုိ႔အတူပင္ ႏိုင္ငံသားကဒ္အတုျပဳလုပ္မႈမ်ားအား ကာကြယ္ရန္အတြက္၎၊ ယခုလက္ရွိျဖစ္ေနသည့္ ျပႆနာမ်ားအား စနစ္တက်ေျဖရွင္းရန္မွာ ၎ဘဂၤါလီမ်ား၏ က်န္ခဲ့သည့္မ်ိဳးဆက္ (၄)ဆက္အား ေနာက္ေၾကာင္းျပန္လုိက္ျခင္းျဖင့္ မွတ္ပံုတင္မ်ား အစစ္ျဖစ္သည္မျဖစ္သည္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ယခင္ကပင္ ေနထိုင္သည္မေနထုိင္သည္ကုိ ဥပေဒနဲ႔အညီ ဆံုးျဖတ္ႏုိင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ ျပည္ေျပးမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ ပ်က္ျပယ္သြားၿပီးျဖစ္သည့္ ေဒါက္တာ ဇာနည္ကဲ့သို႔ေသာ ပုဂိၢဳလ္မ်ားသည္လည္း တုိင္းျပည္ခ်စ္စိတ္ မရွိေတာ့ၿပီးျဖစ္သည့္အတြက္ ျပည္ေျပးသည္ျပည္ေျပး စကားေျပာမည္ျဖစ္ပါသည္။ မိမိတို႔ႏိုင္ငံ၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာအား ေလးစားေတာ့မည္ သို႔မဟုတ္ တိုင္းျပည္အတြက္ ေကာင္းက်ိဳးကိုေဆာင္ရြက္ေတာ့မည္ မဟုတ္ေတာ့ပါ။
အဆံုးသတ္အေျချဖင့္ လြတ္လပ္သည့္ ႏုိင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတြင္ ျပဌာန္းထားသည့္ ဥပေဒသည္ထိုႏိုင္ငံ၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပင္ ျဖစ္ေပသည္။ တိုင္းတစ္ပါးသားတုိ႔သည္ ထုိလြတ္လပ္သည့္ ႏိုင္ငံ၏ ဥပေဒအား ျပင္ဆင္ရန္ႀကိဳးပမ္းျခင္း၊ ေျပာင္းလဲရန္အားထုတ္ျခင္း၊ ဖိအားေပးျခင္းသည္ ၎တို႔ႏိုင္ငံနဲ႔ ကိုက္ညီသည့္ ဥပေဒအားျပဌာန္းႏုိင္သည္။ ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္အရ အဆုိပါဥပေဒအား လက္ခံရန္လက္မခံရန္မွာ ၎ႏုိင္ငံေနျပည္သူမ်ားသာ လႊတ္ေတာ္သို႔ တင္ပို႔၍ဆံုးျဖတ္ႏိုင္သည္။ အျခားေသာႏိုင္ငံ၊ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္းသည္ ၎အခ်ဳပ္အျခာအာဏာအား လုိက္နာက်င့္သံုးေနသည့္ အဆုိပါ ႏိုင္ငံေနျပည္သူမ်ား၏ လူ႔အခြင့္အေရးအား ေစာ္ကားျခင္း၊ လ်စ္လွ်ဴရႈျခင္းလည္း ျဖစ္ေပေတာ့သည္။