တူတူေရ.............၀ါး။
ကၽြန္မတို႕ ငယ္ငယ္တုန္းက တူတူပုန္းတမ္း ကစားၾကတဲ့အခါ ပုန္းေနသူက အသံေပးရျပီး၊ လိုက္ရွာသူက တူတူ အသံေပးရာကို လိုက္ရွာရပါတယ္။ တခါတရံက်ေတာ့လဲ ပုန္းေနသူက ေလးငါးေယာက္၊ လိုက္ရွာသူက တေယာက္ျဖစ္ျပီး အရင္ဆံုးမိတဲ့သူက တခါျပန္ျပီး လိုက္ရွာသူ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါက ကေလးဘ၀ ကစားၾကတဲ့ အခါတုန္းကပါ။
လူၾကီးဘ၀မွာ ဂိမ္းေတြ ကစားၾကတဲ့အခါက်ေတာ့ ပုန္းတမ္းရွာတမ္း ကစားရတာက တူတူပုန္းတမ္း ကစား သေလာက္ မလြယ္ကူေတာ့ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ပုန္းေနသူက အသံေပးရတာ မဟုတ္ပဲ၊ ရွာေဖြသူ ကသာ ပုန္းေနသူရဲ႕ သဲလြန္စကို ဥာဏ္လႊာျပီး လိုက္ရွာၾကရတာေၾကာင့္ပါ။
လူတစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အင္စတီက်ဴးရွင္းတစ္ခုရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြဟာ အျခားလူတစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အျခားအက္စတီက်ဴးရွင္းတခုရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြေပၚမွာ အျပန္အလွန္ အက်ိဳးသက္ေရာက္ မွဳေတြ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဒီလူႏွစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အင္စတီက်ဴးရွင္းႏွစ္ရပ္ အၾကားမွာ မဟာဗ်ဴဟာအရ အျပန္အလွန္ မွီခိုဆက္စပ္မွဳ (strategic interdependence) ျဖစ္တည္ေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
တဘက္ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ (သို႕မဟုတ္) ျပဳမူေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြဟာ အျခားတဘက္ကို သက္ေရာက္မွဳ ရွိေနတဲ့ အေျခအေနေတြကို ဂိမ္းသီအိုရီရွဳေထာင့္အရ strategic games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ ဒီဂိမ္းေတြမွာ ပါ၀င္ေနသူေတြကိုေတာ့ ဂိမ္းကစားသူမ်ား (players) လို႕ သတ္မွတ္ၾကျပီး၊ ဂိမ္းကစားသူမ်ား အျပန္အလွန္ အသံုးျပဳၾကတဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳ အစီအမံေတြကိုေတာ့ strategy လို႕ ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
strategic games ေတြဟာ ေနရာတကာမွာ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ သားငယ္ေလးကို အရုပ္၀ယ္ေပးဖို႕ ေစ်းဆိုင္တဆိုင္ကို ေခၚသြားတဲ့အခါ သားငယ္လိုခ်င္တာက ကားတစီးျဖစ္ျပီး၊ အေမ၀ယ္ေပးခ်င္တာက ရဟတ္ယာဥ္ေလး ဆိုပါစို႕။ အက်ိဳးစီးပြားႏွစ္ခု မတူညီတဲ့အခါ အေပးအယူ (bargain) လုပ္ျပီး cooperative bargaining ၊ Non-cooperative bargaining နည္းလမ္းေတြ အသံုးျပဳဖို႕ လိုလာေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို အေမနဲ႕သား ဆက္ဆံေရးက အစျပဳျပီး၊ ႏိုင္ငံတြင္း ပဋိပကၡေတြမွာ ဘက္ႏွစ္ဘက္ ညွိႏွိဳင္းတာ၊ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ကုန္သြယ္ေရးျပဳလုပ္တာေတြအထိ ေနရာတိုင္းမွာ strategic games ေတြ ရွိေနတတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဂိမ္းေတြမွာ ဘက္ႏွစ္ဘက္စလံုးက တျပိဳင္တည္းလွဳပ္ရွားျပီး၊ သူတို႕လွဳပ္ရွားမွဳေတြကလဲ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါကို ဂိမ္းသီအိုရီ သေဘာတရားအရ simultaneous move games (သို႕မဟုတ္) static games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚပါတယ္။
တခ်ိဳ႕ဂိမ္းေတြမွာက်ေတာ့ ဘက္တဘက္က စတင္လွဳပ္ရွားလာျပီးမွ၊ အျခားဘက္တဘက္က တုန္႕ျပန္လွဳပ္ရွားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- စစ္တုရင္ကစားျခင္း၊ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံကို အျခားႏိုင္ငံက ၀င္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္ျခင္း စတာမ်ိဳးေတြပါ။ ဒါကို ဂိမ္းသီအိုရီအရ sequential-move games (သို႕မဟုတ္) dynamic games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားပြဲေတြကေတာ့ တျပိဳင္နက္တည္း လွဳပ္ရွားတဲ့ simultaneous move games (သို႕မဟုတ္) static games အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳက်ဴးလြန္ထားသူနဲ႕ ဥပေဒ ဘက္ေတာ္သားေတြ အၾကား၊ သတ္ျဖတ္ခံရဖို႕ ျခိမ္းေခ်ာက္ခံထားရသူနဲ႕ လူသတ္သမားအၾကား၊ ေျမေအာက္ယူဂ်ီ လွဳပ္ရွားသူမ်ားနဲ႕ အာဏာပိုင္ေထာက္လွမ္းေရး မ်ားအၾကား၊ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားသူမ်ားနဲ႕ သတင္းမုဆိုးမ်ား အၾကား၊ နယူးကလီးယား လက္နက္ တိတ္တဆိတ္ထုတ္လုပ္ေနသူမ်ားသူမ်ားနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအၾကားနဲ႕ စစ္ပြဲမ်ားမွာ တဘက္နဲ႕တဘက္ ရင္ဆိုင္ေနရသူမ်ားအၾကားမွာ ဒီလို ဂိမ္းေလးေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။
တခါတရံက်ေတာ့လဲ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ သံတမန္ေရးရာေတြမွာ ေနာက္ကြယ္ကေန ၾကိဳးကိုင္ထားတဲ့ လက္ေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ပုန္းေနတဲ့ လက္ေတြပါပဲ။ ပုန္းေနတဲ့လက္ေတြကို မသိပဲ ကိုယ္ကပဲ လိုက္ရွာေနတဲ့အခါ၊ တျပိဳင္တည္းမွာတင္ ကိုယ့္ကိုလဲ ရွာသူရွိေနျပီး မုဆိုးကေန သားေကာင္ ျပန္ျဖစ္သြားႏိုင္ ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ သံတမန္ေရးရာေတြမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ဂိမ္းေတြရဲ႕ အရွံဳးအႏိုင္ေတြ၊ ရလဒ္ေကာင္းထြက္ေပၚမွဳ စတာေတြဟာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေပးႏိုင္သူမ်ားရဲ႕ ဦးေႏွာက္အရည္အေသြးေပၚမွာ အဓိက မူတည္တယ္လို႕ ဆိုစကားရွိၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ စိန္အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္ခ်င္ရင္ စိန္အေၾကာင္း နားလည္ဖို႕ လိုအပ္သလိုပဲ ဂိမ္းကစားမယ့္သူေတြဟာလဲ ဂိမ္းေတြရဲ႕ အေၾကာင္းေတြ၊ အေျခခံသေဘာတရားေတြ၊ လုပ္ထံုး လုပ္နည္းေတြ၊ ကြက္ေက်ာ္ၾကည့္နည္းေတြကို သိထားဖို႕ လိုပါတယ္။
ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားပြဲရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားေလးေတြကို ရိုးရွင္းတဲ့ ဥပမာေလးတခုေပးျပီး တင္ျပလို ပါတယ္။ ဖိုးေကာင္းေလးနဲ႕ ပူစူးမ တို႕ဟာ ပိုက္ဆံငါးဆယ္ ေလာင္းေၾကးပါတဲ့ ပုန္းတမ္းရွာတမ္း ကစားပြဲတခုကို ကစားၾကပါတယ္။ ပူစူးမက အိမ္အတြင္း (သို႕မဟုတ္) ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းရမွာျဖစ္ျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပူစူးမကို လိုက္ရွာရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို လိုက္ရွာတဲ့အခါ အိမ္အတြင္း (သို႕မဟုတ္) ပန္းျခံ တခုခုမွာ လိုက္ရွာဖို႕ ဖိုးေကာင္းေလးက ေရြးခ်ယ္ရမွာျဖစ္ျပီး၊ ရွာေဖြခ်ိန္ ဆယ္မိနစ္ ရပါတယ္။ ဒီဆယ္မိနစ္အတြင္းမွာ ပူစူးမကို ဖိုးေကာင္းေလးက ရွာေတြ႕ခဲ့ရင္ ပိုက္ဆံငါးဆယ္ရမွာျဖစ္ျပီး၊ ရွာမေတြ႕ခဲ့ရင္ေတာ့ ပူစူးမက ပိုက္ဆံ ငါးဆယ္ ရပါလိမ့္မယ္။
ဒီဂိမ္းေလးကို ပူစူးမ ရွဳေထာင့္ကေန စဥ္းစားၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီပြဲမွာ ပူစူးမ ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပူစူးမရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္လဲ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ေတာ့ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပူစူးမရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီဂိမ္းေလးကိုပဲ ဖိုးေကာင္းေလး ရွဳေထာင့္ကေန စဥ္းစားၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီပြဲမွာ ဖိုးေကာင္းေလးက ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖိုးေကာင္းေလးရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။တကယ္လို႕ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္လဲ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ေတာ့ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖိုးေကာင္းေလးရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြကို ျခံဳၾကည့္ျပီးဂိမ္းသီအိုရီအရ pay-off matrix ေတြ ဆြဲလို႕ရပါတယ္။
ဒီဥပမာမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ဂိမ္းက အရမ္းကို ရိုးရွင္းေပမယ့္ လက္ေတြ႕ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ ရာဇ၀တ္မွဳ ႏွိမ္နင္းေရး နယ္ပယ္မွာက်ေတာ့ အလြန္ကို ရွဳပ္ေထြးတဲ့ ဂိမ္းေတြ ျဖစ္သြားတတ္ျပီး၊ တခါတရံမွာ models ေတြ၊ pay-off matrix ေလးေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ ရာနဲ႕ခ်ီတဲ့ ဂိမ္းသီအိုရီကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးပမ္းၾကရတာလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။
ရာဇ၀တ္မွဳႏွိမ္နင္းေရး၊ စစ္ေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာ ဂိမ္းရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ေပၚ မူတည္ျပီး pay-off matrix ေပါင္းမ်ားစြာကို ၾကိဳတင္ေရးဆြဲ၊ ဆန္းစစ္ေလ့လာျပီးမွ အေရးပါတဲ့ ေျခလွမ္းေတြကို စလွမ္းၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးနဲ႕ ေလာင္းေၾကးထပ္တာ မဟုတ္ပဲ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြ၊ အနာဂတ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ေတြကို ေလာင္းေၾကးထပ္တာဆိုရင္ေတာ့ ေျခလွမ္းတိုင္းကို ဂရုျပဳဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားတဲ့အခါမွာေတာ့ ကိုယ္က ပုန္းသူလား၊ ရွာသူလား ဆိုတာ သိဖို႕ လိုအပ္သလို၊ တျပိဳင္နက္တည္းမွာတင္ ရွာသူလဲျဖစ္၊ တျခားရွာသူေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္ကေန ပုန္းရသူလဲ ျဖစ္တဲ့အခါမ်ိဳး ၾကံဳလာခဲ့ရင္ ပုန္းသင့္တဲ့ အခ်ိန္ပုန္းျပီး၊ ရွာသင့္တဲ့ အခ်ိန္ ရွာတတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၃၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
ကၽြန္မတို႕ ငယ္ငယ္တုန္းက တူတူပုန္းတမ္း ကစားၾကတဲ့အခါ ပုန္းေနသူက အသံေပးရျပီး၊ လိုက္ရွာသူက တူတူ အသံေပးရာကို လိုက္ရွာရပါတယ္။ တခါတရံက်ေတာ့လဲ ပုန္းေနသူက ေလးငါးေယာက္၊ လိုက္ရွာသူက တေယာက္ျဖစ္ျပီး အရင္ဆံုးမိတဲ့သူက တခါျပန္ျပီး လိုက္ရွာသူ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါက ကေလးဘ၀ ကစားၾကတဲ့ အခါတုန္းကပါ။
လူၾကီးဘ၀မွာ ဂိမ္းေတြ ကစားၾကတဲ့အခါက်ေတာ့ ပုန္းတမ္းရွာတမ္း ကစားရတာက တူတူပုန္းတမ္း ကစား သေလာက္ မလြယ္ကူေတာ့ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ပုန္းေနသူက အသံေပးရတာ မဟုတ္ပဲ၊ ရွာေဖြသူ ကသာ ပုန္းေနသူရဲ႕ သဲလြန္စကို ဥာဏ္လႊာျပီး လိုက္ရွာၾကရတာေၾကာင့္ပါ။
လူတစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အင္စတီက်ဴးရွင္းတစ္ခုရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြဟာ အျခားလူတစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အျခားအက္စတီက်ဴးရွင္းတခုရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြေပၚမွာ အျပန္အလွန္ အက်ိဳးသက္ေရာက္ မွဳေတြ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဒီလူႏွစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အင္စတီက်ဴးရွင္းႏွစ္ရပ္ အၾကားမွာ မဟာဗ်ဴဟာအရ အျပန္အလွန္ မွီခိုဆက္စပ္မွဳ (strategic interdependence) ျဖစ္တည္ေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
တဘက္ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ (သို႕မဟုတ္) ျပဳမူေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြဟာ အျခားတဘက္ကို သက္ေရာက္မွဳ ရွိေနတဲ့ အေျခအေနေတြကို ဂိမ္းသီအိုရီရွဳေထာင့္အရ strategic games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ ဒီဂိမ္းေတြမွာ ပါ၀င္ေနသူေတြကိုေတာ့ ဂိမ္းကစားသူမ်ား (players) လို႕ သတ္မွတ္ၾကျပီး၊ ဂိမ္းကစားသူမ်ား အျပန္အလွန္ အသံုးျပဳၾကတဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳ အစီအမံေတြကိုေတာ့ strategy လို႕ ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
strategic games ေတြဟာ ေနရာတကာမွာ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ သားငယ္ေလးကို အရုပ္၀ယ္ေပးဖို႕ ေစ်းဆိုင္တဆိုင္ကို ေခၚသြားတဲ့အခါ သားငယ္လိုခ်င္တာက ကားတစီးျဖစ္ျပီး၊ အေမ၀ယ္ေပးခ်င္တာက ရဟတ္ယာဥ္ေလး ဆိုပါစို႕။ အက်ိဳးစီးပြားႏွစ္ခု မတူညီတဲ့အခါ အေပးအယူ (bargain) လုပ္ျပီး cooperative bargaining ၊ Non-cooperative bargaining နည္းလမ္းေတြ အသံုးျပဳဖို႕ လိုလာေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို အေမနဲ႕သား ဆက္ဆံေရးက အစျပဳျပီး၊ ႏိုင္ငံတြင္း ပဋိပကၡေတြမွာ ဘက္ႏွစ္ဘက္ ညွိႏွိဳင္းတာ၊ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ကုန္သြယ္ေရးျပဳလုပ္တာေတြအထိ ေနရာတိုင္းမွာ strategic games ေတြ ရွိေနတတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဂိမ္းေတြမွာ ဘက္ႏွစ္ဘက္စလံုးက တျပိဳင္တည္းလွဳပ္ရွားျပီး၊ သူတို႕လွဳပ္ရွားမွဳေတြကလဲ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါကို ဂိမ္းသီအိုရီ သေဘာတရားအရ simultaneous move games (သို႕မဟုတ္) static games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚပါတယ္။
တခ်ိဳ႕ဂိမ္းေတြမွာက်ေတာ့ ဘက္တဘက္က စတင္လွဳပ္ရွားလာျပီးမွ၊ အျခားဘက္တဘက္က တုန္႕ျပန္လွဳပ္ရွားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- စစ္တုရင္ကစားျခင္း၊ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံကို အျခားႏိုင္ငံက ၀င္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္ျခင္း စတာမ်ိဳးေတြပါ။ ဒါကို ဂိမ္းသီအိုရီအရ sequential-move games (သို႕မဟုတ္) dynamic games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားပြဲေတြကေတာ့ တျပိဳင္နက္တည္း လွဳပ္ရွားတဲ့ simultaneous move games (သို႕မဟုတ္) static games အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳက်ဴးလြန္ထားသူနဲ႕ ဥပေဒ ဘက္ေတာ္သားေတြ အၾကား၊ သတ္ျဖတ္ခံရဖို႕ ျခိမ္းေခ်ာက္ခံထားရသူနဲ႕ လူသတ္သမားအၾကား၊ ေျမေအာက္ယူဂ်ီ လွဳပ္ရွားသူမ်ားနဲ႕ အာဏာပိုင္ေထာက္လွမ္းေရး မ်ားအၾကား၊ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားသူမ်ားနဲ႕ သတင္းမုဆိုးမ်ား အၾကား၊ နယူးကလီးယား လက္နက္ တိတ္တဆိတ္ထုတ္လုပ္ေနသူမ်ားသူမ်ားနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအၾကားနဲ႕ စစ္ပြဲမ်ားမွာ တဘက္နဲ႕တဘက္ ရင္ဆိုင္ေနရသူမ်ားအၾကားမွာ ဒီလို ဂိမ္းေလးေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။
တခါတရံက်ေတာ့လဲ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ သံတမန္ေရးရာေတြမွာ ေနာက္ကြယ္ကေန ၾကိဳးကိုင္ထားတဲ့ လက္ေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ပုန္းေနတဲ့ လက္ေတြပါပဲ။ ပုန္းေနတဲ့လက္ေတြကို မသိပဲ ကိုယ္ကပဲ လိုက္ရွာေနတဲ့အခါ၊ တျပိဳင္တည္းမွာတင္ ကိုယ့္ကိုလဲ ရွာသူရွိေနျပီး မုဆိုးကေန သားေကာင္ ျပန္ျဖစ္သြားႏိုင္ ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ သံတမန္ေရးရာေတြမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ဂိမ္းေတြရဲ႕ အရွံဳးအႏိုင္ေတြ၊ ရလဒ္ေကာင္းထြက္ေပၚမွဳ စတာေတြဟာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေပးႏိုင္သူမ်ားရဲ႕ ဦးေႏွာက္အရည္အေသြးေပၚမွာ အဓိက မူတည္တယ္လို႕ ဆိုစကားရွိၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ စိန္အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္ခ်င္ရင္ စိန္အေၾကာင္း နားလည္ဖို႕ လိုအပ္သလိုပဲ ဂိမ္းကစားမယ့္သူေတြဟာလဲ ဂိမ္းေတြရဲ႕ အေၾကာင္းေတြ၊ အေျခခံသေဘာတရားေတြ၊ လုပ္ထံုး လုပ္နည္းေတြ၊ ကြက္ေက်ာ္ၾကည့္နည္းေတြကို သိထားဖို႕ လိုပါတယ္။
ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားပြဲရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားေလးေတြကို ရိုးရွင္းတဲ့ ဥပမာေလးတခုေပးျပီး တင္ျပလို ပါတယ္။ ဖိုးေကာင္းေလးနဲ႕ ပူစူးမ တို႕ဟာ ပိုက္ဆံငါးဆယ္ ေလာင္းေၾကးပါတဲ့ ပုန္းတမ္းရွာတမ္း ကစားပြဲတခုကို ကစားၾကပါတယ္။ ပူစူးမက အိမ္အတြင္း (သို႕မဟုတ္) ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းရမွာျဖစ္ျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပူစူးမကို လိုက္ရွာရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို လိုက္ရွာတဲ့အခါ အိမ္အတြင္း (သို႕မဟုတ္) ပန္းျခံ တခုခုမွာ လိုက္ရွာဖို႕ ဖိုးေကာင္းေလးက ေရြးခ်ယ္ရမွာျဖစ္ျပီး၊ ရွာေဖြခ်ိန္ ဆယ္မိနစ္ ရပါတယ္။ ဒီဆယ္မိနစ္အတြင္းမွာ ပူစူးမကို ဖိုးေကာင္းေလးက ရွာေတြ႕ခဲ့ရင္ ပိုက္ဆံငါးဆယ္ရမွာျဖစ္ျပီး၊ ရွာမေတြ႕ခဲ့ရင္ေတာ့ ပူစူးမက ပိုက္ဆံ ငါးဆယ္ ရပါလိမ့္မယ္။
ဒီဂိမ္းေလးကို ပူစူးမ ရွဳေထာင့္ကေန စဥ္းစားၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီပြဲမွာ ပူစူးမ ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပူစူးမရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္လဲ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ေတာ့ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပူစူးမရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီဂိမ္းေလးကိုပဲ ဖိုးေကာင္းေလး ရွဳေထာင့္ကေန စဥ္းစားၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီပြဲမွာ ဖိုးေကာင္းေလးက ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖိုးေကာင္းေလးရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။တကယ္လို႕ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္လဲ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ေတာ့ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖိုးေကာင္းေလးရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြကို ျခံဳၾကည့္ျပီးဂိမ္းသီအိုရီအရ pay-off matrix ေတြ ဆြဲလို႕ရပါတယ္။
ဒီဥပမာမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ဂိမ္းက အရမ္းကို ရိုးရွင္းေပမယ့္ လက္ေတြ႕ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ ရာဇ၀တ္မွဳ ႏွိမ္နင္းေရး နယ္ပယ္မွာက်ေတာ့ အလြန္ကို ရွဳပ္ေထြးတဲ့ ဂိမ္းေတြ ျဖစ္သြားတတ္ျပီး၊ တခါတရံမွာ models ေတြ၊ pay-off matrix ေလးေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ ရာနဲ႕ခ်ီတဲ့ ဂိမ္းသီအိုရီကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးပမ္းၾကရတာလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။
ရာဇ၀တ္မွဳႏွိမ္နင္းေရး၊ စစ္ေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာ ဂိမ္းရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ေပၚ မူတည္ျပီး pay-off matrix ေပါင္းမ်ားစြာကို ၾကိဳတင္ေရးဆြဲ၊ ဆန္းစစ္ေလ့လာျပီးမွ အေရးပါတဲ့ ေျခလွမ္းေတြကို စလွမ္းၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးနဲ႕ ေလာင္းေၾကးထပ္တာ မဟုတ္ပဲ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြ၊ အနာဂတ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ေတြကို ေလာင္းေၾကးထပ္တာဆိုရင္ေတာ့ ေျခလွမ္းတိုင္းကို ဂရုျပဳဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားတဲ့အခါမွာေတာ့ ကိုယ္က ပုန္းသူလား၊ ရွာသူလား ဆိုတာ သိဖို႕ လိုအပ္သလို၊ တျပိဳင္နက္တည္းမွာတင္ ရွာသူလဲျဖစ္၊ တျခားရွာသူေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္ကေန ပုန္းရသူလဲ ျဖစ္တဲ့အခါမ်ိဳး ၾကံဳလာခဲ့ရင္ ပုန္းသင့္တဲ့ အခ်ိန္ပုန္းျပီး၊ ရွာသင့္တဲ့ အခ်ိန္ ရွာတတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၃၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
No comments:
Post a Comment