လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ား (အပိုင္း-၃)

လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ား (အပိုင္း-၃)

လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားအား ေျဖရွင္းႏိုင္ေသာ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ား

(၁) Consociational Democracy

Consociational Democracy ဆိုတာက တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား စုေပါင္းေနထိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ အျခားေသာ ယဥ္ေက်းမွဴဓေလ့ထံုးစံ ကြဲျပားျခားနားမွဳရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံေရး လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တရပ္ ထူေထာင္တဲ့အခါ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ျပႆနာေတြကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ရွာေဖြအေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံ (political arrangement) တခုပါ။

ဒီသေဘာတရားဟာ လူမ်ိဳး၊ စာေပ၊ ကိုးကြယ္မွဳနဲ႕ ယံုၾကည္ခ်က္ေတြမွာ နက္နက္ရွိဳင္းရွိဳင္း ျခားနားမွဳရွိေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြအတြက္ သင့္ေလ်ာ္မယ့္ democratic rule ပံုစံကို ေဖာ္ညႊန္းထားပါတယ္။ အဲဒီမွာ ကြဲျပားေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြကို ညွိႏွိဳင္းေစ့စပ္ေပးႏိုင္မယ့္ political institutions ေတြရဲ႕ အခန္းက႑ဟာ အေရးပါသလို၊ ဒီမိုကရက္တစ္ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုမွာလဲ flexibility ရွိရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ အေရးၾကီးတာကေတာ့ ကြဲျပားတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတိုင္းကို ဒီဂရီျမင့္မားတဲ့ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေပးအပ္ေရးပါ။ ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ အတြင္းစည္းမွာ အေျခခံအားျဖင့္ integration ရွိလာပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ဒီသေဘာတရားဟာ ကြဲျပားျခားနားမွဳ (diversity) ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ political arrangements ေတြ တည္ေဆာက္ခဲ့စဥ္က ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ သာဓကေတြ အေပၚမွာ အေျခခံျပီး ေပၚေပါက္လာခဲ့တာပါ။ ဥပမာအားျဖင့္- ဘယ္လဂ်ီယံႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ Flemings နဲ႕ Walloonsတို႕အၾကားက ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြ၊ ေဟာ္လန္မွာဆိုရင္ အျမစ္တြယ္ေနတဲ့ religious cleverages ေတြ၊ ၾသတၾတီးယားမွာဆိုရင္ anti-clerical socialistsနဲ႕ catholic bourgeoisie တို႕အၾကားက ျပင္းထန္တဲ့ antagonism ေတြစတဲ့ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုကြဲျပားျခားနားတဲ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြ စုေပါင္းေနထိုင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳေတြအတြက္ အသင့္ေလ်ာ္ဆံုးျဖစ္တဲ့ consociational democracy သေဘာတရားမွာ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းႏွစ္ခ်က္ ရွိပါတယ္။ ပထမဆံုးလိုအပ္တဲ့ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းကေတာ့ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအျမင္နဲ႕ အေတြးအေခၚအမ်ားစုကို ျခံဳငံုဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ပါ၀ါရွယ္ယာ အဖြဲ႕အစည္း (executive power-sharing institutions) (သို႕မဟုတ္) ညႊန္႕ေပါင္း အဖြဲ႕အစည္း (grand coalition institutions) ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယလိုအပ္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းကေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု အားလံုးအတြက္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ရာမွာ လူဦးေရအေပၚမွာ မူတည္ တြက္ခ်က္ျပီး public offices ေတြကို ခြဲေ၀ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ proportionality အေပၚ အေျခခံရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္မ်ားက ဒီလိုအေျခခံစည္းမ်ဥ္းေတြအျပင္ multi-ethnic political system ေတြအတြက္ အသံုး၀င္လွတဲ့ preconditions ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေရးသားခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးေနတဲ့ လူမ်ိဳးစုတခု မရွိဖို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြ စုေပါင္းေနထိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံတရပ္မွာ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးတဲ့ လူမ်ိဳးစုတခု ရွိေနရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒီ၀ါဒကို အားေပးေနတဲ့ ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တရပ္ ရွိေနရင္ ဒီႏိုင္ငံက ျပည္သူေတြဟာ ျပည္တြင္းစစ္ရဲ႕ သားေကာင္ေတြ ျဖစ္ရတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုအျဖစ္ေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႕ အေကာင္းဆံုးစနစ္တခုကေတာ့ စစ္မွန္ေသာ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ပါပဲ။ ဒီစနစ္ မေပၚေပါက္ႏိုင္သေရြ႕ ပ႗ိပကၡေတြဟာ မေျပလည္ႏိုင္ပါဘူး။ စစ္ေရးအင္အား၊ စီးပြားေရးအင္အား ခ်ိန္ခႊင္လွ်ာမညီခ်ိန္မွာ ေခတၱငုပ္လွ်ိဳးေနခဲ့ရင္ေတာင္ မီးပြားေတြဟာ မျငိမ္းတာေၾကာင့္ မီးေတာက္ေတြ အျဖစ္ အခ်ိန္မေရြး ျပန္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္တခ်က္ကေတာ့ လူမွဳစီးပြားကြာဟမွဳ (socio-economic inequality) ေတြျဖစ္ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုေတြအၾကားမွာ ဒီလိုကြာဟမွဳေတြ သိပ္ၾကီးေနရင္ ႏိုင္ငံတခုလံုးရဲ႕ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေတြကို ထိခိုက္ေစေတာ့တာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ေဒသတခုခ်င္းစီအလိုက္ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳပေရာဂ်က္ေတြ ခ်မွတ္ေရးဆြဲေပးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေတြဟာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳေတြအတြက္ အထူးပဲ အေရးၾကီးလွတဲ့ explanatory factors ေတြျဖစ္တာေၾကာင့္ အထူးအာရံုစိုက္ျပီး စနစ္တက် ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

(၂) Federalism

ဖယ္ဒရယ္၀ါဒနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရာမွာ ဖြင့္ဆိုခ်က္နည္းလမ္းေတြအေပၚမွာ မူတည္ျပီး ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြရွိေၾကာင္း ပညာရွင္အမ်ားစုက လက္ခံထားၾကပါတယ္။ သုေတသီပညာရွင္တေယာက္က ဖယ္ဒရယ္၀ါဒနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ (၂၆၇) မ်ိဳးရွိေၾကာင္း ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာတမ္းမွာ ဖယ္ဒရယ္၀ါဒ ဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရးအစုအဖြဲ႕တခုမွ ႏိုင္ငံေရးအရ ေပါင္းစပ္မွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအရ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို အသံုးျပဳျပီး၊ အခ်ိဳ႕ျပည္သူ႕ေရးရာမ်ားမွာ စုေပါင္းအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ အခ်ိဳ႕ျပည္သူ႕ ေရးရာမ်ားမွာ သီးျခားခြဲေ၀အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္မွဳဆိုင္ရာ ဒႆနိကအေတြးအျမင္ တခုအျဖစ္ ရွဳျမင္ ေရးသားထားပါတယ္။

ဖယ္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ဆိုတာက သီးျခားႏိုင္ငံေရးစနစ္တခုျဖစ္ျပီး၊ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ ႏိုင္ငံတခုမွာ ဖယ္ဒရယ္အစိုးရနဲ႕ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရဆိုျပီး အနည္းဆံုး အစိုးရႏွစ္ခု ရွိေနတဲ့ စနစ္တခုျဖစ္ပါတယ္။ ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္မွာ ႏိုင္ငံေရး အစီအမံေတြက ဗဟိုမွာပဲ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားျခင္း မရွိပါဘူး။ separation of powers က အလ်ားလိုက္ သ႑ာန္အေနနဲ႕ေရာ၊ ေဒါင္လိုက္ သ႑ာန္ပါ ရွိပါတယ္။ ဖယ္ဒရယ္ အစိုးရနဲ႕ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္အစိုးရေတြ ရွိပါတယ္။ ဖယ္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္နဲ႕ လူမ်ိဳးစု လႊတ္ေတာ္မ်ား ရွိပါတယ္။ တရားစီရင္ေရး စနစ္ေတြ ကြဲျပားမွဳ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဖဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရး အစီအမံမ်ားမွာ အိႏိၵယႏိုင္ငံကဲ့သို႕ quasi- federal arrangements၊ ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံကဲ့သို႕ေသာ unitarian federal arrangements စတာေတြကေန အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ constitutional federal arrangements ေတြအထိ သ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အာဏာ ခြဲေ၀မွဳ (division of powers) အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားၾကပါတယ္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ အာဏာခြဲေ၀မွဳမွာေတာ့ ဖဒရယ္ အစိုးရအတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ delegated powers (ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရးကို regulate လုပ္ရန္၊ ေငြ စကၠဴ ထုတ္လုပ္မွဳ စစ္ေၾကျငာမွဳ၊ လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ား ထားရွိမွဳ၊ စာပို႕စနစ္၊ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ား လက္မွတ္ေရးထိုးမွဳ)၊ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားအတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ reserved powers (ျပည္တြင္းကုန္သြယ္ေရးကို regulate လုပ္ေရး၊ ေက်ာင္းမ်ား တည္ေထာင္ေရး၊ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္အလိုက္ ဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းေရးနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပေရး)၊ ဖဒရယ္အစိုးရနဲ႕ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားက ရွယ္ယာလုပ္ရန္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ concurrent powers (အခြန္ေကာက္ေရး၊ တရားရံုးမ်ား တည္ေထာင္ေရးနဲ႕ ေခ်းေငြ ရယူေရး) စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္မွာ multinational/multi-ethnic သေဘာသဘာ၀နဲ႕ mono-national သေဘာသဘာ၀ ဆိုျပီး အမ်ိဳးအစား ႏွစ္မ်ိဳးကို က်င့္သံုးေလ့ရွိၾကပါတယ္။ multinational/multi-ethnic အမ်ိဳးအစားကို က်င့္သံုးရာမွာ တိုင္းျပည္တြင္းမွာ လူမ်ိဳးစုအေျခစိုက္ ျပည္နယ္မ်ားကို ခြဲျခားသတ္မွတ္ျပီး၊ ဒီျပည္နယ္မ်ားမွာ လူမ်ိဳးစုအေျချပဳ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ား ထားရွိပါတယ္။

mono-national သေဘာသဘာ၀ရွိတဲ့ ဖယ္ဒေရးရွင္းအမ်ိဳးအစားကို က်င့္သံုးရာမွာေတာ့ ေဒသမ်ားကို ခြဲျခားသတ္မွတ္ ထားေပမယ့္ လူမ်ိဳးစုမ်ားကို အေျချပဳ ခြဲျခားသတ္မွတ္ထားျခင္း မရွိပါဘူး။ တိုင္းျပည္ တည္ေဆာက္ေရးကိုသာ ဦးစားေပးျပီး၊ တိုင္းျပည္တြင္းက လူမ်ိဳးစုေရးရာ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြကို အေလးေပးျခင္း မရွိေတာ့ပဲ ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားမ်ား စုေပါင္းေနထိုင္ျခင္း အသြင္ကို ေဆာင္ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုေရးရာထက္ ႏိုင္ငံသားေရးရာကို ပိုျပီး အေလးထားပါတယ္။ ဒီလို ႏိုင္ငံေတာ္ဖယ္ဒေရးရွင္း သ႑ာန္ရဲ႕ ဥပမာကေတာ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုျဖစ္ျပီး၊ အေမရိကန္ဘြဲ႕ရ အာရွ၊ အာဖရိကနဲ႕ လက္တင္အေမရိက ႏိုင္ငံသားပညာရွင္အခ်ိဳ႕က ဒီဥပမာအတိုင္း သူတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံမွာ ျပန္လည္က်င့္သံုးဖို႕ အဆိုျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ တိုင္းျပည္တည္ေထာင္ျဖစ္ေပၚတိုးတက္မွဳ သမိုင္းေၾကာင္းဟာ အျခားႏို္င္ငံမ်ားနဲ႕ မတူညီတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု က်င့္သံုးတဲ့ mono-national model အတိုင္း တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေပါင္းစံု စုေပါင္းေနထိုင္ျပီး၊ လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ က်င့္သံုးလို႕ မရႏိုင္ေၾကာင္း ေထာက္ျပေျပာဆိုထားၾကျပီး၊ လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားရဲ႕ နယ္ေျမပိုင္နက္ဆိုင္ရာ ျပႆနာကို လူမ်ိဳးစုေရးရာ ဖယ္ဒရယ္၀ါဒ (ethnic federalism) ကသာ ေျဖရွင္းေပးႏိုင္ေၾကာင္း အဆိုျပဳထားၾကပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုေရးရာ ဖယ္ဒရယ္၀ါဒဟာ လူမ်ိဳးစုမ်ားကို ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရယူနစ္မ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ အသိအမွတ္ျပဳေပးႏိုင္တာေၾကာင့္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စည္းလံုးညီညြတ္ေရး၊ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ ခိုင္ျမဲေရးကို ထိခိုက္ျခင္းမရွိပဲ၊ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားရဲ႕ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကို ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္တဲ့ အေျဖတရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုမ်ားကို သက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးစုအလိုက္အသိအမွတ္ျပဳျပီး၊ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ႏိုင္ငံသားမ်ားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားျခင္းေၾကာင့္ လူမ်ိဳးစုေရးရာ ဖယ္ဒရယ္၀ါဒမွာ dual identity လကၡဏာေဆာင္ျပီး၊ လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကားက ညီညြတ္ေရး ကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ေၾကာင္း ဒီ၀ါဒကို ေထာက္ခံသူမ်ားက အဆိုျပဳၾကပါတယ္။

သို႕ေပမယ့္ ကန္႕ကြက္သူအခ်ိဳ႕ကလဲ လူမ်ိဳးစုေရးရာ ဖယ္ဒရယ္၀ါဒရဲ႕ အားနည္းခ်က္အခ်ိဳ႕ကို မီးေမာင္းထိုးျပထားၾကပါတယ္။ ပထမအခ်က္ကေတာ့ လူမ်ိဳးစု အမ်ိဳးအစားမ်ား အလြန္အမင္း မ်ားျပားေနပါက သက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးစုငယ္ေလးမ်ားရဲ႕ နယ္ေျမေဒသကို ခြဲျခားသတ္မွတ္ဖို႕ ခဲယဥ္းမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယတခ်က္ကေတာ့ လူမ်ိဳးစုတခုထဲမွာတင္ လူနည္းစု လူမ်ိဳးမ်ား ထပ္မံ ကြဲျပားေနျပီး၊ နယ္ေျမတခုအေပၚမွာ အေျခခံျပီး လူမ်ိဳးစုတခုကို အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ေပးလိုက္မယ္ဆိုရင္ လူနည္းစု လူမ်ိဳးမ်ားရဲ႕ အခြင့္အေရးမ်ား ဆံုးရွံဳးႏိုင္မွဳ ျဖစ္ပါတယ္။

တတိယတခ်က္ကေတာ့ လူမ်ိဳးစုမ်ားကို ေဒသမ်ား ခြဲေ၀သတ္မွတ္ရာမွာ သက္ဆိုင္ရာ နယ္ေျမအလိုက္ သယံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ား၊ ထြန္ယက္စိုက္ပ်ိဳးႏိုင္မွဳ အေျခအေနမ်ား၊ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ႏိုင္မွဳ အေျခအေနမ်ား ကြဲျပားျခားနားမွဳရွိေနျပီး၊ လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား တန္းတူညီမွ်မွဳ မရွိျခင္း (ethnic-based inequality) ျဖစ္ပြားသြားေစမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ဖယ္ဒရယ္စနစ္ရဲ႕ အေရးၾကီးဆံုး လိုအပ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ fiscal federalism ကို ထိခိုက္လာေစျပီး၊ စနစ္တခုလံုး ပ်က္ျပားသြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို အားသာခ်က္နဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြရွိတာေၾကာင့္ ဖယ္ဒရယ္၀ါဒကို လူမ်ိဳးေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားကို စီမံခန္႕ခြဲျခင္းဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံ တခုအျဖစ္ အသံုးျပဳျခင္းနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး၊ ပညာရွင္မ်ားအၾကားမွာ အျငင္းပြားမွဳေတြ ရွိေနဆဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၁၊ ၄၊ ၂၀၁၃)