ဥတုရာသီ လူကိုမွီ၏

Tun Lwin

ဥတုရာသီ လူကိုမွီ၏

ေမာင္ထြန္းလြင္ (မိုးေလ၀သ)

ေျပာင္းလဲျခင္းတို႕၏သေဘာ။
ေလာကႀကီးမွာ အရာ၀တၳဳတိုင္းဟာ ေျပာင္းလဲတတ္တာ သဘာ၀ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေျပာင္းလဲျခင္းမွာ သဘာ၀က်က်ေျပာင္းလဲျခင္း(systematic change) နဲ႕ သဘာ၀နဲ႕မကိုက္ညီဘဲ ေျပာင္းလဲျခင္း(chaotic change) ဆိုတာ ရွိေနျပန္ပါတယ္။ တစ္နည္းေျပာရရင္ေတာ့ စံနစ္တက်ေျပာင္းလဲျခင္း နဲ႕ စံနစ္မက် ေျပာင္းလဲျခင္းလို႕လည္းေခၚႏိုင္ပါတယ္။ ရာသီဥတုမွာေတာ့ စံနစ္တက်ေျပာင္းလဲျခင္းဟာ သဘာ၀တရားတစ္ခု ျဖစ္ျပီး၊ စံနစ္မက်ေျပာင္းလဲျခင္းကိုေတာ့ ေဖါက္ျပန္ျခင္းလို႕ေခၚရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ကေန႕ ကမၻာႀကီးရဲ႕ရာသီဥတု ေတြမွာ စံနစ္တက်ေျပာင္းလဲေနတာေတြ ရွိေနသလို စံနစ္မက်ဘဲေျပာင္းလဲေနတာေတြကိုလည္း ေတြ႕ေနရ ပါတယ္။ စံနစ္တက်ေျပာင္းလဲေနတာေတြဟာ အထိန္းအကြပ္နဲ႕ သတ္မွတ္ေဘာင္အတြင္း ေျပာင္းလဲေနႀကျပီး၊ ဒါေတြဟာ သဘာ၀တရားေႀကာင့္ ျဖစ္ေနတာမို႕ ဘာမွ ထူးထူးျခားျခား အဆန္းတက်ယ္ လူသားေတြအတြက္ ျပႆနာႀကီးငယ္ ေျပာစရာ မရွိလွပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ စံနစ္မက်ေျပာင္းလဲေနတဲ့ ရာသီဥတုေဖါက္ျပန္မႈေတြ ကေတာ့ သတ္မွတ္ေဘာင္မရွိ၊ လြန္ကဲမႈေတြအတိနဲ႕ လူ႕ေဘာင္ရဲ႕အရွည္တည္တံ့မႈကိုပါ ျခိမ္းေျခာက္ေနတဲ့ အျပင္ ဒါေတြကလည္း လူေတြရဲ႕ပေယာဂေႀကာင့္ ျဖစ္ႀကရတာလို႕ ကေန႕ေတာ့ ကမၻာ့ပညာရွင္မ်ားက ေလ့လာ ေတြ႕ရွိခဲ့ႀကျပီး ျဖစ္ပါတယ္။

အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ အတိုင္းအတာခ်င္းေတာ့ ကြာလွပါတယ္။
ရာသီဥတုနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ ဒီေျပာင္းလဲမႈႏွစ္ခုျဖစ္တဲ့ သဘာ၀ နဲ႕ လူ႕ပေယာဂေႀကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့ ေျပာင္းလဲမႈႏွစ္ခုရဲ႕ အက်ိဳးဆက္အတိုင္းအတာကေတာ့ ကြာျခားလြန္းလွပါတယ္။ သဘာ၀အရ ေျပာင္းလဲမႈ ေတြဟာ စံနစ္ရွိရွိေျပာင္းလဲေနႀကတာမို႕ လြန္ကဲမႈဆိုတဲ့ (extreme) တန္ဘိုးေတြကို မေရာက္ရွိႏို္င္တဲ့အတြက္ ကမၻာႀကီးရဲ႕ အရွည္တည္တံ့ႏိုင္မႈကို အနည္းဆံုးေတာ့ မ်က္ေမွာက္ကာလမွာ မထိခိုက္ေစႏိုင္ႀကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္လူ႕ပေယာဂေႀကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ ေျပာင္းလဲမႈကေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္မထားတဲ့ ႏႈန္းထားေတြနဲ႕
ေျပာင္းလဲေနႀကေလေတာ့ ရာသီဥတုျဖစ္စဥ္ေတြဟာ လြန္ကဲတဲ့အဆင့္ကို ဦးတည္ေျပာင္းလဲေနႀကပါတယ္။ ဥပမာ၊ ကမၻာႀကီးရဲ႕ အပူခ်ိန္ဟာ သဘဘာ၀တရား အတို္င္းသာ ဆိုရင္ေတာ့ ေနာင္ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀၀၀) ေလာက္ႀကာမွ 1°C ေလာက္ဘဲ တက္ႏိုင္ပါတယ္။ အခုေတာ့ လူ႕ပေယာဂေတြေႀကာင့္ ေနာင္ႏွစ္ေပါင္း(၉၀) ေလာက္အတြင္း သကၠရာဇ္ ၂၁၀၀ မွာ အပူခ်ိန္ 5°C ေလာက္ တက္လာေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေလာကမွာ လြန္ကဲျပီဆိုမွေတာ့ အဆီးအတားေဘာင္ကို ေက်ာ္လြန္သြားျပီး ပ်က္စီးမႈကို ဦးတည္ေနေစပါေတာ့တယ္။ မဇၹိမပဋိပဋာအလယ္အလတ္တရားက လြဲေခ်ာ္သြားရျပီမို႕ အရွည္တည္တံ့ဖို႕ဆိုတာ မရွိႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားေဟာႀကားေတာ္မူတဲ့ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ တရားေတြကိုထိန္းခ်ဳပ္ဖို႕ ေဟာႀကားခ်က္ေတြဟာလည္း တကယ္ေတာ့ ဒီတရားေတြဟာ အထိန္းအကြပ္မဲ့တတ္တဲ့ သဘာ၀ေႀကာင့္ အစြန္းတရားကိုေရာက္ရွိေစျပီး ပ်က္စီးမႈကို ဦးတည္ေစတတ္လို႕ျဖစ္ပါတယ္။

အရွည္တည္တံ့ေစႏိုင္တဲ့ ျဖစ္စဥ္အေႀကာင္းတရား။
ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ေဟာႀကားေတာ္မူခဲ့တဲ့တရားေတြထဲမွာ “အနိစၥသည္ နိစၥ” ဆိုတာကို ထည္႕သြင္း ေဟာႀကားခဲ့ပါတယ္။ အဓိပၸါယ္ဆိုလိုရင္းကေတာ့ “မျမဲေသာတရားသည္သာ ျမဲ၏” လို႕ ဆိုလိုရင္းပါဘဲ။ အဲဒီ သေဘာတရားကို သိပၸံနည္းက်က် သခ်ၤာလိုပံုျပမ်ဥ္းဂရပ္ဖ္ဆြဲႀကည္႕ရင္ Sine curve လို႕ေခၚတ့ဲ ပတ္လည္ျဖစ္စဥ္ (oscillation) တစ္ခုျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ႀကႏိုင္ပါတယ္။ ဒီသေဘာသဘာ၀ကို ရာသီဥတု ျဖစ္စဥ္ေတြမွာ အထင္အရွားေတြ႕ေနႀကရပါတယ္။ အေႀကာင္းကေတာ့ ကမၻာ့ရာသီဥတုျဖစ္စဥ္ေတြ အားလံုး လိုလိုဟာ လႊဲခ်ိန္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေနတဲ့ ပတ္လည္ျဖစ္စဥ္မ်ိဳးစံုနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထားလို႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ တစ္ေန႕လို႕ ေခၚတဲ့ ၂၄ နာရီလႊဲခ်ိန္ေဘာင္အတြင္းမွာ ေန႕-ည ျဖစ္စဥ္ေတြဟာ အဆက္မျပတ္ တစ္လွည္႕စီျဖစ္ေနပါတယ္။ အလားတူဘဲ တစ္လလို႕ေခၚတဲ့ ရက္ ၃၀ လႊဲခ်ိန္ေဘာင္အတြင္းမွာ လျပည္႕-လကြယ္ေတြဟာ တစ္လွည္႕စီ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီလိုဘဲ တစ္ႏွစ္လို႕ေခၚတဲ့ ၁၂လလႊဲခ်ိန္ေဘာင္အတြင္းမွာ လည္း ေႏြ-ေဆာင္း ျဖစ္စဥ္ေတြဟာ တစ္လွည္႕စီျဖစ္ေနႀကပါတယ္။ ဒီလိုတစ္လွည္႕စီ အဆက္မျပတ္ျဖစ္စဥ္တိုင္းဟာ ပတ္လည္ျဖစ္စဥ္ေတြ ခ်ည္႕ ပါဘဲ။ ဒီလို ပတ္လည္ျဖစ္စဥ္တိုင္းဟာ ရာသီဥတုေတြကို အစြန္းတရားေတြ မေရာက္ေအာင္ ထိန္းသိမ္း ေပးထားပါတယ္။ ဒါ့ေႀကာင့္ ကမၻာႀကီးဟာ အရွည္ ဒါမွမဟုတ္ စဥ္ဆက္မျပတ္ တည္ျမဲေနႏိုင္ေစခဲ့ပါတယ္။

အခုေတာ့ ကမၻာႀကီးရဲ႕ အရွည္တည္တံ့ႏိုင္မႈဟာ စိန္ေခၚခံေနရပါျပီ။
ကမၻာႀကီးရဲ႕သက္တမ္းဟာ ႏွစ္ေပါင္းသန္း(၄၅၀၀)ရွိခဲ့ပါျပီ။ ဒီလိုစဥ္ဆက္မျပတ္ အရွည္တည္တံ့ ေနခဲ့တာဟာ ကမၻာႀကီးရဲ႕ ေဂဟစံနစ္ႀကီးဟာ မွ်ေျခ(မွ်မွ်တတရွိတဲ့အေျခအေန)မွာ ရွိေနခဲ့လို႕ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့ေဂဟစံနစ္ႀကီးမွာရွိတဲ့ အလႊာမီဒီယာႀကီး(၅)ခုျဖစ္တဲ့ ေလထု၊ ေရထု၊ ေျမထု၊ ေရခဲထု နဲ႕ ဇီ၀ထု အားလံုးႀကားမွာ အေပးအယူ မွ်တခဲ့လို႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ကမၻာ့ရာသီဥတုေတြဟာလည္း စံနစ္တက်နဲ႕ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ၁၈၅၀ ခုႏွစ္ေလာက္အထိသာ မွန္ကန္ခဲ့ပါတယ္။ ဘာျပဳလို႕လည္းဆိုေတာ့ ၁၈၅၀ ခုႏွစ္ေလာက္ကစျပီး၊ ကမၻာႀကီးေပၚမွာ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးေခတ္ႀကီး(industrial revolution era) ေပၚေပါက္ လာလို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ လူေတြရဲ႕ စီးပြားေရးေလာဘေတြေႀကာင့္ တိုးပြားတည္ေဆာက္လာတဲ့ စက္ရံုအလုပ္ရံု ေတြအတြက္ လိုအပ္လာတဲ့ လ်ပ္စစ္ဓါတ္ ထုတ္လုပ္ေရးမွာ ရုပ္ႀကြင္းေလာင္စာမ်ားျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္မီးေသြး၊ ေရနံ နဲ႕ ဒီဇယ္ဆီေတြကို အေျမာက္အမ်ား မီးရိႈ႕လာခ့ဲႀကရပါတယ္။ ဒီမွာ ဟယ္လိုဂ်င္ ဓါတ္ေငြ႕ေတြ အေျမာက္အမ်ား ထုတ္လႊတ္ လာရပါေတာ့တယ္။ ဒီ ကလိုရင္း နဲ႕ ဘရိုမင္းဓါတ္ေငြ႕ေတြအဓိကပါ၀င္တဲ့ ဓါတ္ေငြ႕ ထုတ္လႊတ္မႈမ်ားဟာ ေလထုအတြင္းမွာရွိတဲ့ အိုဇံုးအလႊာထဲက အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕ေတြနဲ႕ ဓါတ္ျပဳမိႀကေတာ့ ကမၻာႀကီးရဲ႕ ေဂဟစံနစ္အတြက္ ျပႆနာႀကီး(၂)ရပ္ကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ ကမၻာႀကီးကို ပူေႏြးေစတဲ့ မွန္္လံုအိမ္ဓါတ္ေငြ႕(Greenhouse Gases-GHGs) ေတြကိုတိုးလာေစျပီး ကမၻာႀကီးကို ပိုမို ပူေႏြးလာေစပါ တယ္။ ေနာက္တစ္ခု ကေတာ့ အိုဇံုးဓတ္ေငြ႕ေတြဟာ ဓါတ္ျပဳရဖန္မ်ားလာေတာ့ ေနာက္ဆံုးမွာ အိုဇံုးလႊာ ေပါက္ျပဲ ရတဲ့အထိ ျဖစ္လာေစျခင္းပါဘဲ။ သကၠရာဇ္ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း အိုဇံုးလႊာရဲ႕အေပါက္ အရြယ္ဟာ အႀကီးဆံုးျဖစ္လာခဲ့ျပီး၊ ဧရိယာအားျဖင့္ စတုရန္းကီလိုမီတာ ၂၅ သန္း ေက်ာ္ရွိလာလာကာ အေမရိကတိုက္အရြယ္ထက္ ပိုႀကီးလာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို ကမၻာႀကီးရဲ႕ ေဂဟစံနစ္ေတြ ခ်ိဳ႕ယြင္းလာရေတာ့ ကမၻာႀကီးဟာ ပိုမို ပူေႏြးလာခဲ့ရပါတယ္။ မွတ္တမ္းမ်ားအရ ဓါတ္ေငြ႕ထုတ္လႊတ္မႈေတြကို ၁၈၅၀ ခုႏွစ္ ကတည္းက တိုးလာေစခဲ့တယ္။ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္ခန္႕ကစတင္ျပီး ဖန္လံုအိမ္ဓါတ္ေငြ႕ေတြ တိုးလာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္မ်ားက စတင္ျပီး ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာတာကို ေတြ႕ခဲ့ႀကရပါတယ္။ အဲ ဒီေနာက္ေတာ့ ကမၻာ့ရာသီဥတုေတြပါ ေျပာင္းလဲလာပါေတာ့တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ မုတ္သံု ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈကို ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ကတည္းက စခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ရာသီဥတုေဖါက္ျပန္မႈေတြ တိုးလာလိုက္တာ လက္ရွိအခ်ိန္အထိပါဘဲ။ ဒီတာ့ ကမၻာ့ရဲ႕ အရွည္တည္တံ့ႏိုင္မႈဟာ အႀကီးအက်ယ္ စိန္ေခၚခံေနရျပီ ျဖစ္ပါတယ္။

လူ႕ပေယာဂဆိုတဲ့ အေႀကာင္းတရားေတြ။
ကမၻာႀကီး ပူေႏြးရတဲ့အေႀကာင္းရင္းေတြကို ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကိုေလ့လာေနတဲ့ ကမၻာ့ IPCC အဖြဲ႕ႀကီးက ဦးေဆာင္ျပီး ဆန္းစစ္ခ်က္အစီရင္ခံစာေတြ(Assessment Reports)ကို ျပဳစုခဲ့ရာမွာ အတြဲ(၁)မွ(၄)အထိရွိလာခဲ့ျပီ။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာေတာ့ ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာရမႈကို ျဖစ္ေစခဲ့တဲ့ အေႀကာင္းတရား မ်ားအျဖစ္ အဓိကအားျဖင့္ Income(GDP), Deforestration, Energy Production, CO2 emission, population, carbon intensity, energy intensity, emission intensity တို႕ျဖစ္ႀကပါတယ္။ ကမၻာႀကီးပူေႏြးမႈကို ထိပ္ဆံုးက အဓိကဖန္တီးေနတဲ့ တရားခံဟာ ကေန႕ ကမၻာ့ႏိုင္ငံအသီးသီးက အသံေကာင္းေတြဟစ္ဟစ္ျပီး မိမိတို႕ႏိုင္ငံဖြင့္ျဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းေနႀကတဲ့ GDP(Gross Domestic Product) တိုးတက္ေရး လုပ္ငန္းေတြဖစ္ေန တာကို ေတြ႕ႀကရပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ႏိုင္ငံအသီးသီးရဲ႕ အစိုးရေတြက ဦးစားေပး လုပ္ေဆာင္ေနႀကတာျဖစ္ပါတယ္။ က်န္အေႀကာင္းတရားေတြျဖစ္ႀကတဲ့ သစ္ေတာျပဳန္း တာတို႕၊ စြမ္းအင္ထုတ္လုပ္တာတို႕၊ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ဓါတ္ေငြ႕ထုတ္လုပ္တာတို႕၊ လူဦးေရတိုးပြားတာ တို႕.. အားလံုး..အားလံုး..ဟာ၊ ဘယ္သူေတြကဖန္တီးတာလည္း၊ ဘယ္သူတရားခံလည္း၊ တကယ္ေတာ့ လူေတြရဲ႕ ပေယာဂေတြဘဲ မဟုတ္ပါလား။

ဥတုရာသီ လူကိုမွီ၏။
ကြ်န္ေတာ္တို႕ျမန္မာမွာ ဆိုရိုးရွိခဲ့ပါတယ္။ “ဥတုရာသီ၊ ေတာကိုမွီ၏” တဲ့။ အခုေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ မွာ ေတာေတြလည္းျပဳန္းခဲ့ျပီ။ ကမၻာ့သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈအမ်ားဆံုး ထိပ္ဆံုး(၄)ႏိုင္ငံထဲမွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွက (၃)ႏိုင္ငံ ပါေနပါတယ္။ အင္ဒိုနီးရွား၊ ဖီလစ္ပို္င္ နဲ႕ ျမန္မာတို႕ျဖစ္ႀကပါတယ္။ ကမၻာမွာ ျမန္မာက သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈမွာ နံပတ္(၄)ပါ။ တျပည္လံုးအတို္င္းအတာနဲ႕ဆိုရင္ သစ္ေတာ လက္က်န္ဧရိယာဟာ ၂၄% သာရွိပါေတာ့တယ္။ ဒီေတာ့ “သစ္ေတာေ၀စည္၊ လူကိုမွီ၏”ဘဲမဟုတ္ပါလား။ ဒီသစ္ေတာေတြျပဳန္းတီးမႈမ်ားလို႕ အခု ေတာင္အာရွေဒသတစ္ခုလံုး အပူခ်ိန္ေတြတိုး၊ အိုဇံုးလႊာေတြပါးလာရျပီး၊ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိ္န္း ေတြျမင့္တက္၊ မိုးေတြေလ်ာ့ေနခဲ့ရပါျပီ။ ႏိုင္ငံေတြက ပတ္၀န္းက်င္ေရးရာဆန္းစစ္မႈမ်ား မရွိဘဲ စီးပြားေရးေတြတိုးဖို႕၊ GDP ေတြ တိုးဖို႕ ဆိုတာ ေတြကို ေႀကြးေႀကာ္ျပီးေတာ့ ဦးစားေပးလုပ္ေနႀကတာေတြဟာ ကမၻာ့ရာသီဥတုေတြေျပာင္းလဲရျခင္းမွာ အဓိက အေႀကာင္းရင္း ျဖစ္လာႀကရတယ္လို႕ ေနာက္ဆံုးေတြ႕ရွိခ်က္ေတြက ေထာက္ျပထားတာကို အစိုးရေတြ (လူေတြ) သတိရွိဖို႕ သင့္ေနပါျပီ။
တကယ္ေတာ့ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းမွာ လူသာတရားခံျဖစ္ပါတယ္။ IPCC ကလည္း ကမၻာႀကီး ႀကံဳေတြ႕ေနႀကရတဲ့ လက္ရွိရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းမွာ သဘာ၀(natural cause) ေႀကာင့္မဟုတ္ဘဲ လူ႕ပေယာဂ(Anthropogenic cause)ေႀကာင့္ ျဖစ္ရေႀကာင္း အတိအလင္း ေထာက္ျပထားခဲ့ျပီးပါျပီ။
တကယ္ေတာ့ “ဥတုရာသီ လူကိုသာမွီ” ေနေႀကာင္းပါဗ်ာ။