အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (Sovereignty) ဆိုရာ၀ယ္ (အပိုင္း - ၁)

by Khin Ma Ma Myo (Notes) on Monday, April 22, 2013 at 6:53am

အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတဲ့သေဘာတရားကို ဥေရာပမွာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ႏွစ္သံုးဆယ္စစ္ပြဲအျပီး(၁၆၄၈)ခုႏွစ္မွာခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ WestphaliaTreaty မွာ စတင္ျပီးအဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။(၁၉၃၃)ခုႏွစ္မွာက်င္းပခဲ့တဲ့ MontevideoConvention on Rights and Duties of States of 1933, Article 1) မွာႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ နယ္ေျမ၊လူဦးေရနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာအစိုးရ၊ အျခားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးထူေထာင္ႏိုင္ေသာစြမ္းရည္စတဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြရွိဖို႕လိုအပ္ေၾကာင္း ေၾကျငာျပီးအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားကိုထပ္မံအတည္ျပဳခဲ့ပါတယ္။

ျပည္တြင္း၊ျပည္ပ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ

ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္မွာအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတာကိုrealist paradigm ကေနသံုးသပ္ ေလ့လာၾကပါတယ္။ဒီရွဳေထာင့္အရ ကမၻာေပၚမွာနယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မွဳနဲ႕အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာတိုင္းျပည္မ်ား စုဖြဲ႕ျဖစ္တည္ေနျပီး၊ဒီတိုင္းျပည္ေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာေဒသမွာမွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ျပည္သူေတြအေပၚမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာက်င့္သံုးႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ရွိပါတယ္။ဒါကို ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ(internal sovereignty)လို႕ေခၚဆိုၾကပါတယ္။

သို႕ေပမယ့္တိုင္းႏိုင္ငံတခုဟာသက္ဆိုင္ရာနယ္ေျမႏွင့္လူထုကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရံုနဲ႕အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိျပီလို႕မဆိုႏိုင္ပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာႏိုင္ငံအျဖစ္ ႏိုင္ငံတကာစနစ္အတြင္းမွာရွိတဲ့ အျခားႏိုင္ငံမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳမွသာအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိျပီလို႕ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကိုျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (externalsovereignty) လို႕သတ္မွတ္ ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။

ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာdomestic order နဲ႕ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ေရွးပေ၀သဏီကာလမ်ားက အစျပဳလို႕ ၁၉ရာစုေခတ္ကာလအထိ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာအာဏာက်င့္သံုးမွဳဆိုင္ရာအမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။တိုင္းႏိုင္ငံတခုအတြင္းမွာအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ခိုင္မာတည္တံ့ဖို႕အတြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ က်င့္သံုးဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူနဲ႕ျပည္သူအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳဟာအာဏာက်င့္သံုးမွဳ ျဖစ္ျပီး၊ဒီမိုကေရစီ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားအရဒီအာဏာက ျပည္သူဆီက သက္ဆင္းပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာဟာ(၁၆၄၈)ခုႏွစ္ကတည္းကႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးရဲ႕pillar တခုျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္တခ်က္ကေတာ့နယ္ေျမပိုင္နက္ ျဖစ္ပါတယ္။အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရတိုင္းႏိုင္ငံ တခု (nation-state)အျဖစ္သတ္မွတ္ေၾကျငာမွဳမွာနယ္ေျမပိုင္နက္ရွိဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ပါလက္စတိုင္းလူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာပဋိပကၡအေရးဟာ နယ္ေျမပိုင္နက္နဲ႕ပတ္သက္ေနပါတယ္။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢထဲမွာ အစိတ္အပိုင္းတခုအေနနဲ႕ကိုယ္စားျပဳ ေနေပမယ့္ပါလက္စတိုင္းလူမ်ိဳးေတြမွာနယ္ေျမပိုင္နက္ မရွိတဲ့အတြက္ႏိုင္ငံတကာစနစ္အတြင္းမွာအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ႏိုင္ခြင့္မရွိေသးပါဘူး။

ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာသေဘာတရားအရ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိတဲ့ႏိုင္ငံေတြအၾကားမွာ တန္းတူညီမွ်မွဳ ရွိပါတယ္။တန္းတူညီမွ်မွဳရွိတဲ့အတြက္ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ တျခားႏိုင္ငံကိုအမိန္႕ေပးဖို႕ မလိုအပ္သလို၊ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ အမိန္႕ေပးမွဳေတြကိုလိုက္နာစရာ မလိုအပ္ေၾကာင္းKenneth Waltz ကအဆိုရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီအဆိုဟာမင္းမဲ့သေဘာတရား (conceptof anarchy) နဲ႕ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားအရႏိုင္ငံတကာစနစ္မွာ ပါ၀င္တဲ့ႏိုင္ငံေတြအားလံုးဟာ ကိုယ္ပိုင္အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ျပိဳင္ဆိုင္ေနၾကျပီး၊ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ အျခားႏိုင္ငံတခုအေပၚမွာသူရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕အျမင္ေတြကို တရား၀င္သြတ္သြင္းပိုင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ႏိုင္ငံေတာ္အထက္မွာ အျခားဘာမွမရွိရဘူးဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ကိုေဆာင္က်ဥ္းပါတယ္။

စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလအတြင္းမွာဒီလို ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ သေဘာတရားေတြ စတင္ေျပာင္းလဲလာပါတယ္။အေနာက္ႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာႏိုင္ငံတကာ စံႏွဳန္းေတြ၊တန္ဖိုးထားမွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳေတြကိုလက္ခံက်င့္သံုးလာၾကျပီး၊စစ္ေအးတိုက္ပြဲမွာ မပါ၀င္တဲ့တတိယကမၻာ ႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့ျပည္ပက်ဴးေက်ာ္ စြက္ဖက္မွဳေတြကိုကာကြယ္ေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မိမိတို႕ဘာသာက်င့္သံုးႏိုင္ေရး စတာေတြကိုလက္ခံ က်င့္သံုးလာၾကပါတယ္။စစ္ေအးတိုက္ပြဲလြန္ကာလေရာက္ေတာ့new world orderျဖစ္လာျပီး၊ဘံုရန္သူ (commonenemy) ေပ်ာက္ကြယ္သြားခ်ိန္မွာေပၚထြက္လာတတ္တဲ့ ႏိုင္ငံတြင္းလူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး ပဋိပကၡေတြျပန္လည္ရွင္သန္လာျပီးတိုင္းႏိုင္ငံျပိဳကြဲမွဳေတြပါျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

၂၁ ရာစုစိန္ေခၚမွဳမ်ား

၂၁ ရာစုမွာယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံျပိဳကြဲမွဳနဲ႕ ျပည္တြင္းပဋိပကၡေတြဟာအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားရဲ႕challenges ေတြျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါတြင္မကပဲဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းနဲ႕လူသားလံုျခံဳေရး သေဘာတရားေတြကလဲေရွးယခင္က ရွိခဲ့တဲ့အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာ တရားေတြကိုchallenges လုပ္လာခဲ့ပါတယ္။International GovernmentalOrganizations (IGO) အဖြဲ႕အစည္းေတြကဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းကိုလက္ခံက်င့္သံုးလာၾကတာနဲ႕အမွ်သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရး၊ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးစတာေတြဟာ ေရွးယခင္က ရွိခဲ့တဲ့ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ကိုက္ညီမွဳ မရွိေတာ့ပဲျဖစ္လာပါတယ္။

၂၁ရာစုရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာသေဘာတရားနဲ႕ ေသြဖည္ဆန္႕က်င္တဲ့သေဘာတရားသစ္ ေတြကေတာ့လူသားလံုျခံဳေရး (humansecurity)၊လူသားခ်င္းစာနာမွဳျဖင့္၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း(humanitarianintervention)၊ႏိုင္ငံတကာ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏အခန္းက႑ တိုးခ်ဲ႕ျခင္း(expansionof the role of global civil society) စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြကေန publicgoods ေတြကိုေထာက္ပံ့ကူညီမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းေတြကႏိုင္ငံေတာ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္(state decisions) ေတြကိုလႊမ္းမိုးမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးတိုးတက္ေကာင္းမြန္လာတာနဲ႕အမွ်ပရိုက္ဗစ္ အင္တာပရိုက္စ္မ်ား၊ကုမၸဏီမ်ားရဲ႕ အေျခစိုက္မွဳ၊ဘ႑ာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား၊ဆက္သြယ္ေရးစနစ္မ်ားနဲ႕migration patternsမ်ားအေနနဲ႕အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကိုလိုက္နာဖို႕ ခဲယဥ္းလာပါတယ္။ေရွးအစဥ္ အဆက္ကာလေတြတုန္းကpublic goods ေတြကိုႏိုင္ငံေတာ္က ၀န္ေဆာင္မွဳေပးတာျဖစ္ေပမယ့္၂၀ရာစု ေႏွာင္းပိုင္းကာလကအစျပဳျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္ သာမကႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕အစိုးရ မဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကပါ၀န္ေဆာင္မွဳေတြ ေပးလာၾကပါတယ္။

လံုျခံဳေရးရာမွာလဲႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး(state security) သာမကပဲလူသားလံုျခံဳေရး (HumanSecurity) ဆိုတာကလဲအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီးအေရးပါတဲ့ သေဘာတရားတရပ္ျဖစ္လာပါတယ္။ ေရွးယခင္ကလံုျခံဳေရးဆိုတဲ့ သေဘာတရားကိုရွဳျမင္သံုးသပ္ၾကရာမွာနယ္ေျမ ပိုင္နက္ကိုက်ဴးေက်ာ္ျခင္းမခံရေအာင္ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးနဲ႕အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးစတာေတြကိုပဲ အဓိကထားခဲ့ၾကပါတယ္။ႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္သူ ေတြထက္တိုင္းႏိုင္ငံလံုျခံဳေရးဆိုတာကိုပဲဦးစားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။သို႕ေပမယ့္ ၂၁ ရာစုမွာ ကမၻာ့အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (GlobalCivil Society) က်ယ္ျပန္႕လာတာနဲ႕အမွ်ႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႕ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးသာမကပဲႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္တဲ့ျပည္သူလူထုရဲ႕ လိုအပ္ဆႏၵနဲ႕အက်ိဳးစီးပြားေတြကိုလဲအာရံုစိုက္ဖို႕ လိုအပ္လာပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္ဟာျပည္သူလူထုရဲ႕ အေၾကာက္တရားမွလြတ္ကင္းေရး (freedomfrom fear) နဲ႕တန္းတူညီမွ်စြာ ကိုယ့္ၾကမၼာကိုယ္စီရင္ခြင့္ ရေရးတို႕ကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရပါမယ္။လူသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကိုပိတ္ပင္ တားဆီးခံရမွဳမွလြတ္ကင္းေရး၊ လံုျခံဳေအးခ်မ္းစြာေနထိုင္ခြင့္ရရွိေရး တို႕အတြက္ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္ျခင္းမရွိဘူးဆိုရင္ (သို႕မဟုတ္)ႏိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္က ျပည္သူလူထုရဲ႕အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ေနျပီဆိုရင္ဒီႏိုင္ငံမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာfailure ျဖစ္ေနျပီလို႕ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ျပည္သူလူထုရဲ႕ လူသားလံုျခံဳေရးမရွိတာ၊ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာနဲ႕အေၾကာက္တရားနဲ႕ ဖိႏွိပ္ခံရတာေတြဟာအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာကို ထိပါးတာေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။

အခ်ဳပ္အျခာအာဏာသေဘာတရားအရႏိုင္ငံေတာ္အထက္မွာ ဘာမွမရွိရဘူးလို႕ ေရွးယခင္ကရွဳျမင္သံုးသပ္ခဲ့ၾကေပမယ့္ႏိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္ကလူသားလံုျခံဳေရးကိုျခိမ္းေခ်ာက္လာတဲ့အခါလိုအပ္တဲ့ အေရးယူမွုေတြျပဳလုပ္ႏိုင္ဖို႕ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒေတြ၊ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြနဲ႕စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းေတြလဲေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ တိုင္းသူျပည္သားေတြကို ဘယ္လို ဆက္ဆံရမယ္၊ဘယ္လို၀န္ေဆာင္မွဳေပးရမယ္ဆိုတဲ့ႏိုင္ငံတကာတန္ဖိုးေတြလဲေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။

လူသားလံုျခံဳေရးကိုျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကတာ၀န္ရွိသူေတြကို အေရးယူဖို႕အတြက္International CriminalCourt ၊လူသားခ်င္းစာနာမွဳကင္းမဲ့စြာက်ဴးလြန္ေသာ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကိုက်ဴးလြန္ခံေနရတဲ့ ျပည္သူလူထုကိုကယ္တင္ေရးအတြက္ Responsibilityto Protect (R2P) စတာေတြေပၚထြက္ လာပါတယ္။ ဒီလိုေပၚထြက္လာမွဳေတြေၾကာင့္အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုရာမွာျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ၊ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တင္မကပဲတဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ(individual sovereignty)ပါရွိေၾကာင္းပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပေျပာဆိုလာၾကပါတယ္။

တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ

တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာေတြအတြက္ အေရးပါတဲ့ သေဘာတရားျဖစ္လာပါတယ္။ လူ႕အခြင့္အေရး၊ကိုယ့္ကံၾကမၼာ ကိုယ္တိုင္စီရင္ခြင့္ရေရး၊ အေၾကာက္တရားကင္းေ၀းေရး၊လူသားလံုျခံဳေရးတို႕ေပၚမွာအေျခခံတဲ့ တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုႏိုင္ငံေတာ္ကကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္းမရွိတဲ့အခါ ႏိုင္ငံတကာကေ၀ဖန္မွဳေတြ၊ အျပစ္တင္မွဳေတြ၊စိုးရိမ္မကင္းမွဳေတြေပၚေပါက္လာတာေၾကာင့္ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာကိုထိခိုက္မွဳရွိေစပါတယ္။လိုအပ္လာတဲ့အခါမွာ ျပည္သူေတြရဲ႕တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ႏိုင္ငံတကာက ၀င္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္စြက္ဖက္ျပီး အေရးယူမွဳျပဳလုပ္လာႏိုင္တာေၾကာင့္ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုထိပါးေစမယ့္ အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုကာကြယ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္ကတဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတဲ့အခါျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာကိုလဲထိခိုက္မွဳ ရွိေစပါတယ္။ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္အစိုးရအေပၚ ယံုၾကည္မွဳကင္းမဲ့လာျပီး၊ အတိုက္အခံပါတီေတြကေန လႊတ္ေတာ္တြင္းမွာအစိုးရအယံုအၾကည္မဲ့မွဳအဆိုေတြ တင္သြင္းလာတာအထိျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။စစ္အာဏာရွင္နဲ႕ ေရြးေကာက္ခံအာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳေတြျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

အရပ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္းအားေကာင္းလာတာနဲ႕ အမွ်တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုေလးစားမွဳေတြ ရွင္သန္လာျပီး၊system of checks andbalance ေပၚထြက္လာတဲ့အခါျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာအေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳေတြရွိလာပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းမရွိတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္ျပိဳကြဲတဲ့အထိျဖစ္သြားတတ္ ပါတယ္။

တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရစီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကလဲအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာအေပၚသက္ေရာက္မွဳရွိပါတယ္။တိုင္းျပည္ရဲ႕စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေနတဲ့အခါျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မွဳစြမ္းရည္ပိုမိုျမင့္တက္လာႏိုင္သလို၊ႏိုင္ငံတကာမွာလဲ အျခားႏိုင္ငံမ်ားကေလးစား အသိအမွတ္ျပဳရတဲ့ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေႏွာင့္ေႏွး ေနတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကားကဆက္ႏြယ္မွဳ (state-societyrelationship) ကိုထိခိုက္ေစျပီး၊ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္မွဳစြမ္းရည္ ေလ်ာ့နည္းလာတတ္ပါတယ္။စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေႏွာင့္ေႏွးျခင္းနဲ႕ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကားကဆက္ႏြယ္မွဳ အားနည္းခ်က္ေတြဟာႏိုင္ငံေတာ္ ျပိဳကြဲမွဳျဖစ္ရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးအတြက္စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကလဲအေရးၾကီးပါတယ္။

ေကာင္းမြန္ေသာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (GoodGovernance) ဟာလဲအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြကိုသက္ေရာက္မွဳရွိပါတယ္။ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မရွိပဲ အာဏာ အလြဲသံုးစားမွဳေတြ။လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေတြ၊လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံဟာႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ေ၀ဖန္မွဳေတြ၊ ျပစ္တင္ရွံႈ႕ခ်မွဳေတြကိုခံရတတ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ႕လူေနမွဳဘ၀ကို ျမွင့္တင္ေပးႏိုင္ျခင္းမရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ဟာ လူထုအေပၚတာ၀န္ယူႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ရွိတဲ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မဟုတ္ပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွဳေထာင့္ကၾကည့္ရင္ဒီလိုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာအျပည့္အ၀ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံလို႕မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မရွိသမွ် ျပည္သူလူထုရဲ႕ယံုၾကည္မွဳနဲ႕ အျခားႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ေလးစားမွဳကို မရႏိုင္တဲ့အတြက္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာတည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ေရရွည္ထိန္းသိမ္းဖို႕ မလြယ္ကူပါဘူး။

တာ၀န္ယူမွဳအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ

United Nations Secretary GeneralKofi Annan ကအခ်ဳပ္အျခာအာဏာရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ဟာ၂၁ ရာစုမွာ ေျပာင္းလဲသြားျပီလို႕ဆိုခဲ့ျပီး၊ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတာပါ၀ါနဲ႕တင္ မဆိုင္ပဲ တာ၀န္ယူမွဳသေဘာတရားပါ ဆက္ႏြယ္ ပါ၀င္ေၾကာင္းတာ၀န္ယူမွဳ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ(sovereignty as aresponsibility) ကိုမီးေမာင္းထိုးျပခဲ့ပါတယ္။တာ၀န္ယူမွဳ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာသေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံေတာ္ဟာျပည္သူလူထုကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္လိုအပ္တဲ့ သင့္ေလ်ာ္ေသာႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ၀န္ေဆာင္မွဳကိုေပးအပ္ဖို႕ တာ၀န္ရွိပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရး၀န္ေဆာင္မွဳဆိုရာမွာ တိုင္းသူျပည္သားေတြအတြက္လံုျခံဳေအးခ်မ္းေသာ ပတ္၀န္းက်င္ကိုဖန္တီးေပးျခင္း၊ တရား မ၀င္နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္မွဳမ်ားကိုတားဆီးႏိုင္ျခင္း၊ ေျမပိုင္နက္ကိုထိန္းသိမ္းျခင္း၊ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကိုေလ်ာ့နည္းေအာင္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္း၊အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားခိုင္မာတည္တံ့မွဳ ရွိျခင္း၊ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳအခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္ေပးျခင္း၊က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားေကာင္းမြန္လာေစရန္ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးေကာင္းမြန္ေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ဘဏ္စနစ္ ခိုင္မာေတာင့္တင္းေစရန္ေဆာင္ရြက္ျခင္း စတာေတြပါ၀င္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္ကဒီလို ၀န္ေဆာင္မွဳကိုမေပးအပ္တဲ့အခါ ႏိုင္ငံတကာလူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ဖို႕ တာ၀န္ရွိလာပါတယ္။ဒီသေဘာတရားဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ပတ္သက္ျပီး သြင္ျပင္လကၡဏာႏွစ္မ်ိဳးကို ဖန္တီးေပးပါတယ္။ပထမ သြင္ျပင္လကၡဏာက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ျပည္သူ အၾကား ဆက္ဆံေရးဆိုင္ရာinternal componentျဖစ္ျပီး၊ဒုတိယ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းဆက္ဆံေရးဆိုင္ရာexternal componentျဖစ္ပါတယ္။

Robert Jackson ဆိုသူကကမၻာ့ကုလသမဂၢ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံအျဖစ္တရား၀င္ရပ္တည္ေနေပမယ့္ျပည္သူလူထုအတြက္ တာ၀န္မယူႏိုင္တဲ့ႏိုင္ငံေတြ၊ ျပည္ပကူညီေထာက္ပံ့မွဳကိုမွီခိုေနရတဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕international order ကိုဘာမွ အေထာက္အကူ မျပဳႏိုင္ပဲကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကိုအေႏွာင့္အယွက္ျပဳေနတဲ့ႏိုင္ငံေတြ ရွိေနျပီး၊ဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံတခုရွိသင့္တဲ့ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ မရွိတဲ့အတြက္"quasi-states"အျဖစ္သာသတ္မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္းေဖာ္ထုတ္ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာရာဇ၀တ္မွဳထူေျပာျခင္း၊ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳမ်ားရွိျခင္း၊နယ္စပ္ ေဒသ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳေလ်ာ့နည္းျခင္း၊လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡမ်ားရွိျခင္း၊ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာပဋိပကၡမ်ား ရွိျခင္း၊ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ အားနည္းျခင္း၊လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး မေကာင္းျခင္း၊စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေႏွာင့္ေႏွးျခင္း၊လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳမ်ားရွိျခင္း၊က်န္းမာေရးစနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ပညာေရး အခြင့္အလမ္းမ်ားနည္းပါးျခင္းနဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းမွဳ အားနည္းခ်က္စတာေတြ ျဖစ္ပြားေနတတ္တာေၾကာင့္တာ၀န္ယူမွဳအခ်ဳပ္အျခာအာဏာအျပည့္အ၀မရွိေသာႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး (၂၂၊ ၄၊ ၂၀၁၃)