မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ (Crime Scene analysis)

(၂၀၁၃) ခုႏွစ္၊ ဧျပီလထုတ္ ျဖစ္ရပ္မွန္မွဳခင္း မဂၢဇင္းမွာ ေရးသား ေဖာ္ျပထားတဲ့ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္။

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ (Crime Scene analysis)

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား ျပဳလုပ္ရာမွာ ရွာေဖြျခင္း၊ မွတ္တမ္းျပဳစုျခင္း၊ သက္ေသခံ အေထာက္အထားမ်ားကို ေျခရာလက္ရာ မပ်က္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းျခင္း စတာေတြ ျပဳလုပ္ရတဲ့အတြက္ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ ဆိုတာကို ျဖည္းျဖည္းမွန္မွန္နဲ႕ စနစ္တက် ျပဳလုပ္ရတဲ့ ျဖစ္စဥ္တရပ္အျဖစ္ မွဳခင္းပညာရွင္မ်ားက ဆိုေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ေသာ ဆက္ဆံေရးနဲ႕ စနစ္တက် စုဖြဲ႕လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မွဳဟာ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ဆန္းစစ္ခ်က္ရဲ႕ အရည္အေသြးကို ေဖာ္ျပေပးပါတယ္။

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာ ေနရာမ်ား

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာေတြကို အၾကမ္းဖ်ဥ္းအားျဖင့္ primary scene နဲ႕ secondary scene ဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ primary scene ဆိုတာက လူေသအေလာင္း (သို႕မဟုတ္) သားေကာင္ကို ေတြ႕ရွိတဲ့ ေနရာ ျဖစ္ပါတယ္။ Secondary scene ဆိုရာမွာေတာ့ မွဳခင္းက်ဴးလြန္ခံရတဲ့ သားေကာင္ရဲ႕ ေနအိမ္၊ သံသယျဖစ္ဖြယ္ရွိေသာ မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူရဲ႕ ေနအိမ္၊ ကား၊ ဆိုင္ကယ္စသည္မ်ားနဲ႕ အျခားဆက္စပ္ အတြင္းအျပင္ေနရာမ်ား ပါ၀င္ပါတယ္။ secondary scenes အမ်ားစုကို အေသးအမႊားမ်ားကအစ သက္ေသအေထာက္အထား ရွာေဖြရတဲ့ အေသးစိတ္ရွဳေထာင့္နဲ႕ ရွဳျမင္စရာ မလိုအပ္ပါဘူး။ ေနရာေဒသ အေျခအေနကို ျခံဳငံုသံုးသပ္ဖို႕ပဲ လိုအပ္ပါတယ္။ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ထပ္မံစဥ္းစား သင့္တဲ့ အခ်က္တခ်က္ကေတာ့ ျဖစ္ပြားရာေနရာရဲ႕ လူအမ်ား လွဳပ္ရွားမွဳ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို အေျခအေနေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး၊ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာကို ကာကြယ္တဲ့ အကာအရံ၊ အတားအဆီးေတြ (boundaries of a crime scene) သတ္မွတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ရဲတပ္ဖြဲ႕ေတြ ကေတာ့ ရွာေဖြေရးအဖြဲ႕ငယ္မ်ား ဖြဲ႕စည္းျပီး၊ သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကေပမယ့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕အမ်ားစုကေတာ့ အတြင္းစည္း၊ အျပင္စည္းေတြ ခြဲျခားသတ္မွတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အတြင္းစည္းကေတာ့ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ျဖစ္ျပီး၊ အျပင္စည္းကေတာ့ ၀င္ေပါက္၊ ထြက္ေပါက္ျဖစ္ႏိုင္ေသာ ေနရာမ်ားနဲ႕ သဲလြန္စ (ဥပမာ- က်ည္ဆန္ခြံရွိႏိုင္ေသာ ေနရာ) ေတြ႕ႏိုင္ေသာ ေနရာမ်ား ပါ၀င္တဲ့ ေဘးပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္ပါတယ္။ သံသယျဖစ္ဖြယ္ မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူက ထြက္ေျပးသြားႏိုင္ေခ်ရွိတဲ့ လမ္းေၾကာင္းေတြကို တြက္ဆႏိုင္ ခဲ့ရင္ေတာ့ တိုးခ်ဲ႕စည္း ထပ္မံသတ္မွတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ား

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာကို ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား ျပဳလုပ္မွဳဟာ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး၊ ယုတၱိေဗဒ အမွီသဟဲျပဳ လုပ္ေဆာင္ရတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ စံႏွဳန္းေတြခ်မွတ္ဖို႕ ခဲယဥ္းလွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အသံုးျပဳေလ့ရွိတဲ့ အေျခခံလုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြကေတာ့ တူညီပါတယ္။ အသံုးမ်ားတဲ့ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း ပံုစံတခုကေတာ့ ေမးျမန္းစံုစမ္းျခင္း၊ ဆန္းစစ္ျခင္း၊ ဓာတ္ပံုရိုက္ယူျခင္း၊ ပံုၾကမ္း ေရးဆြဲျခင္းနဲ႕ သဲလြန္စမ်ား ရွာေဖြျခင္း စေသာ အဆင့္ငါးဆင့္ပါတဲ့ ပံုသ႑ာန္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆင့္တိုင္းမွာ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ျခင္း ျပဳလုပ္ထားသင့္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ပံုသ႑ာန္တခုမွာေတာ့ အဆင့္ (၁၇) ဆင့္ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ေတြကေတာ့ မွဳခင္းျဖစ္ပြားေၾကာင္း သတင္းရရွိျခင္း၊ အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာသို႕ သြားေရာက္မယ့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္မ်ားအား အေၾကာင္းၾကား ေစလႊတ္ျခင္း၊ ကနဦး ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ ဒဏ္ရာရသူမ်ားနဲ႕ ေသဆံုးမွဳမ်ားနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အေရးေပၚ လိုအပ္သည္မ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာအား ဓာတ္ပံုမ်ား ရိုက္ယူျခင္း၊ မွတ္တမ္းမ်ားယူျခင္း၊ အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ပံုၾကမ္းဆြဲျခင္း၊ အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာအား ပထမအၾကိမ္ ျပန္လည္စစ္ေဆးျခင္း၊ အေလာင္းနဲ႕ ဒဏ္ရာရသူမ်ားအား ေဆးရံု (သို႕မဟုတ္) လိုအပ္ေသာေနရာသို႕ ပို႕ေဆာင္ခြင့္ျပဳျခင္း၊ သဲလြန္စမ်ား ရွာေဖြျခင္း၊ အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာအား ဒုတိယအၾကိမ္ ျပန္လည္စစ္ေဆးျခင္း၊ တတိယအၾကိမ္ ျပန္လည္စစ္ေဆးျခင္း၊ အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ အနီးတ၀ိုက္အား စစ္ေဆးျခင္း၊ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕ငယ္အား on-site debriefing ေပးျခင္း၊ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာ ေနရာမွ ထြက္ခြာျခင္း (သို႕မဟုတ္) သင့္ေလ်ာ္ေသာ အေစာင့္အေရွာက္ထားခဲ့ျခင္း၊ သက္ေသအေထာက္အထားမ်ားအား သိမ္းဆည္းထုပ္ပိုးျခင္းနဲ႕ formal debriefing ျပဳလုပ္ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ား ရယူျခင္း

ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ားရယူမွဳကို မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာ သဲလြန္စေတြ မေပ်ာက္ပ်က္ေသးခင္ အခ်ိန္မွာ ျပဳလုပ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ား ရယူရမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ကင္မရာမွာ ၄ megapixels အနည္းဆံုး ရွိတဲ့ပါတယ္။ pixels မ်ားေလေလ၊ အေသးစိတ္ကို မွတ္တမ္းရယူႏိုင္မွဳမ်ားေလပါပဲ။ တရားရံုးမွာ သက္ေသခံအေထာက္အထား တင္ျပရာမွာလဲ ဒါက အေရးၾကီးပါတယ္။ ၄ megapixels နဲ႕ ရိုက္ယူထားခဲ့ရင္ ဓာတ္ပံုကို ပရင္တာနဲ႕ ထုတ္ယူရာမွာ 11"x14" ဓာတ္ပံုေကာင္းေကာင္းကို ထုတ္ယူႏိုင္ ျပီး၊ ၅ megpixels နဲ႕ဆိုရင္ေတာ့ 16"x20" ဓာတ္ပံုေကာင္းေကာင္းကို ထုတ္ယူႏိုင္တဲ့အတြက္ တရားရံုးမွာ တင္ျပဖို႕ ပိုျပီး အဆင္ေျပေစပါတယ္။

ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ားရယူရာမွာ အမ်ိဳးအစား (၃) မ်ိဳးရွိပါတယ္။ ပထမတမ်ိဳးက overview ပံုျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယတမ်ိဳးကေတာ့ mid-range ပံုျဖစ္ပါတယ္။ တတိယတမ်ိဳးကေတာ့ close-up ပံုျဖစ္ပါတယ္။ overview (locale and approach route) ပံုေတြနဲ႕ mid-range (၁၀-၂၀ ေပ) ပံုေတြက မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူရဲ႕ modus operandi ကို သဲလြန္စေပးႏိုင္ျပီး၊ Close-up ရိုက္ထားတဲ့ ဓာတ္ပံုေတြ ကေတာ့ မွဳခင္းက်ဴးလြန္မွဳရဲ႕ corpus delicti ကိုေဖာ္ျပေပးႏိုင္ပါတယ္။ လူသတ္မွဳ (သို႕မဟုတ္) လူေသမွဳေတြကို ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းရယူရာမွာေတာ့ ဦးေခါင္းမွ ေျခေထာက္၊ ေျခေထာက္မွ ဦးေခါင္း၊ ညာဘက္၊ ဗယ္ဘက္နဲ႕ အထက္စီး စတဲ့ ရွဳေထာင့္ (၅) ခုကေန ဓာတ္ပံု (၅) ပံု ရိုက္ယူသင့္ပါတယ္။

ပံုၾကမ္းမ်ား ေရးဆြဲျခင္း

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာကို ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ား ရယူျပီးခ်ိန္မွာ၊ အခင္းျဖစ္ပြားမွဳဆိုင္ရာ ပံုၾကမ္းမ်ား ေရးဆြဲဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ပံုၾကမ္းမ်ား ေရးဆြဲရာမွာ အတိုင္းအတာမ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုသလို၊ သက္ေသခံ အေထာက္အထားမ်ားကိုလဲ အလံ (သို႕မဟုတ္) နံပါတ္စာရင္းစဥ္မ်ား သတ္မွတ္ျပီး ေရးဆြဲရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ပံုၾကမ္းနဲ႕ စတင္ေလ့ရွိျပီး၊ ေနာက္ပိုင္းက်မွ စေကးသတ္မွတ္ျပီး အေခ်ာသတ္ ေရးဆြဲေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ပံုၾကမ္းမ်ားမွာ Overhead Sketch (ေကာင္းကင္မွ ရိုက္ကူးထားေသာ ဓာတ္ပံုသ႑ာန္ကဲ့သို႕ ေရးဆြဲထားျခင္း) ၊ Exploded View Sketch ၊ Elevation Sketch (ေဘးတိုင္အျမင္မွ ေရးဆြဲျခင္း) နဲ႕ Perspective Sketch (တတိယ ဒိုင္မင္းရွင္း ထည့္သြင္းေရးဆြဲျခင္း) ဆိုျပီး ပံုၾကမ္းအမ်ိဳးအစား ေလးမ်ိဳးရွိပါတယ္။

ရွာေဖြေရး

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာ ရွာေဖြေရးျပဳလုပ္ရျခင္းရဲ႕ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ မွဳခင္းက်ဴးလြန္ခံရသူနဲ႕ မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူတို႕နဲ႕ ဆက္စပ္ႏိုင္ေခ်ဖြယ္ရာရွိတဲ့ သဲလြန္စအေထာက္အထားမ်ားကို ရွာေဖြတာ ျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ၀င္လမ္း၊ ထြက္လမ္းေတြကေန စတင္ရွာေဖြေလ့ရွိၾကပါတယ္။ မွဳခင္းျဖစ္ပြားမွဳမွာ အသံုးျပဳခဲ့တဲ့ လက္နက္ကိရိယာမ်ားကို ဒီလမ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္မွာ စြန္႕ပစ္တတ္ေလ့ ရွိတတ္တဲ့အတြက္ သဲလြန္စမ်ားရႏိုင္တဲ့ ေနရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုရွာေဖြရာမွာ ကိုယ္တိုင္မွုခင္းက်ဴးလြန္သူ ျဖစ္ခဲ့ရင္ ဘယ္လိုလုပ္ႏိုင္ေခ်ရွိမလဲ ဆိုတာကို စဥ္းစားျပီး၊ ရွာေဖြေရး ျပဳလုပ္မယ္ဆိုရင္ ပိုျပီး ထိေရာက္ႏိုင္ပါတယ္။ ရွာေဖြေတြ႕ရွိတဲ့ ပစၥည္းမ်ားကို စနစ္တက် အမွတ္စဥ္တပ္ျပီး သိမ္းဆည္းေရး လုပ္သင့္ပါတယ္။

မွတ္တမ္းတင္ျခင္း

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး မွတ္တမ္းတင္တဲ့အခါ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေဖာ္ျပခ်က္မ်ား (ဥပမာ- က်ည္ဆံေပါက္မ်ား၊ ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ျဖစ္ထားမွဳမ်ား စသည္)၊ သက္ေသခံ အေထာက္အထားမ်ားအား ေတြ႕ရွိတဲ့ ေနရာမ်ားနဲ႕ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာ ေတြ႕ရွိရသူမ်ား စတာေတြကို မွတ္တမ္းတင္ထားသင့္ပါတယ္။ မွတ္တမ္းမ်ားကို အစီအစဥ္တက် ေရးသားမွတ္တမ္းတင္သင့္ပါတယ္။ သက္ေသမ်ားနဲ႕ သံသယျဖစ္ဖြယ္မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူမ်ားဟာလဲ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာ ရွိေနႏိုင္တဲ့ အတြက္ သူတို႕နဲ႕ ထိေတြ႕ဆက္ဆံ ေျပာဆိုထားခ်က္မ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းျဖင့္ မွဳခင္းေဖာ္ထုတ္ေရးအတြက္ အက်ိဳးရွိလာႏိုင္ပါတယ္။

သက္ေသအေထာက္အထားမ်ား စုစည္းျခင္း

မွဳခင္းပညာရွင္ Weston နဲ႕ Lushbaugh ဆိုသူတို႕က မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာ ေတြ႕ရွိရတတ္တဲ့ သက္ေသအေထာက္အထား ခုနစ္မ်ိဴးကို ခြဲျခားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီအမ်ိဳးအစားေတြကေတာ့ လက္နက္မ်ား၊ေသြး၊ လက္ေဗြရာမ်ား၊ ပစၥည္းကိရိယာမ်ားရဲ႕ သက္ေရာက္မွဳမ်ား (ဥပမာ- နံရံေပၚမွ ေသနတ္က်ည္ေပါက္)၊ အမွိဳက္သရိုက္ႏွင့္ ဖုန္မ်ား၊ စာရြက္စာတမ္းမ်ားနဲ႕ ရွဳပ္ေထြးနက္နဲေသာ သဲလြန္စမ်ား စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕သက္ေသအေထာက္အထားမ်ား ရယူရာမွာ crime lab ရဲ႕ အကူအညီကို ရယူဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

သက္ေသအေထာက္အထားမ်ားအား ထုပ္ပိုးသိမ္းဆည္းျခင္း

သက္ေသအေထာက္အထားမ်ားကို ထုပ္ပိုးသိမ္းဆည္းရာမွာလဲ စနစ္တက် ထုပ္ပိုးသိမ္းဆည္းဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ တူညီတဲ့ ပစၥည္းႏွစ္ခုျဖစ္ေနခဲ့ရင္ သီးျခားအိတ္ထဲမွာ ထည့္သြင္းဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေသြးစြန္းေနတဲ့ အရာ၀တၳဳမ်ားကို ကနဦးေလထဲမွာ အေျခာက္ခံျပီးမွ သီးျခားထုပ္ပိုးသိမ္းသင့္ပါတယ္။ ေလာင္ကၽြမ္းထားတဲ့ အရာ၀တၳဳမ်ားကို airtight container နဲ႕ သိမ္းဆည္းသင့္ပါတယ္။

အမွဳတည္ေဆာက္ျခင္း

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ရဲ႕ အဆံုးသတ္ကေတာ့ အမွဳတည္ေဆာက္ျခင္း (crime reconstruction) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္သူ၊ ဘာ၊ ဘယ္အခ်ိန္၊ ဘယ္ေနရာ၊ ဘာေၾကာင့္ ဒီမွဳခင္းျဖစ္ပြားရလဲ ဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြအားလံုးကို သက္ေသအေထာက္အထားမ်ား၊ မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ား၊ အမွဳသြားအမွဳလာ ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား၊ သံသယျဖစ္ဖြယ္ မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူမ်ားရဲ႕ ထြက္ခ်က္မ်ား၊ မွတ္တမ္းမ်ားကို စုစည္းျပီး အမွဳတည္ေဆာက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

နိဂံုး

မွဳခင္းျဖစ္ပြားမွဳေတြဟာ မွဳခင္းက်ဴးလြန္ခံရသူေတြကိုတင္ ထိခိုက္နစ္နာေစတာ မဟုတ္ပါဘူး။ မွဳခင္းရဲ႕ အတိမ္အနက္ေပၚ မူတည္ျပီး၊ အမ်ားျပည္သူကိုလဲ အလန္႕တၾကား၊ က်ီလန္႕စာစားျဖစ္ေစမွဳေတြ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါတင္မကပဲ ရဲတပ္ဖြဲ႕ရဲ႕ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ကိုလဲ ယံုၾကည္မွဳေတြ ေလ်ာ့နည္းလာေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မွဳခင္းျဖစ္ပြားမွဳမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ ဘက္ေပါင္းစံုက လုပ္ေဆာင္ဖို႕ လိုအပ္သလို၊ မွဳခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါမွာလဲ က်ဴးလြန္သူမ်ားကို အေရးယူႏိုင္ေရးက အလြန္ပဲ အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒီလို အေရးယူႏိုင္ေရးအတြက္ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ကလဲ အေရးပါတဲ့ က႑တခုျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၈၊ ၂၊ ၂၀၁၃)

ရည္ညႊန္းကိုးကား

Bennett, W. & Hess, K. (1998) Criminal Investigation, 5^th edition, Belmont, CA: Wadsworth.

Byrd, M. (2001). Crime Scene Evidence: A Guide to the Recovery and Collection of Physical Evidence. Temecula, CA: Staggs Publishing.

Fisher, B. (2000). Techniques of Crime Scene Investigation. Boca Raton: CRC Press.

Gardner, R. (2005). Practical Crime Scene Processing and Investigation. Boca Raton: CRC Press.

McAuliffe, J. (2002). Criminal Investigations: A Scenario-Based Text. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

Sonne, W. (2006). Criminal Investigation for the Professional Investigator. Boca Raton, FL: CRC Press.

Staggs, S. (1997). The Crime Scene and Evidence Photographer's Guide. Temecula, CA: Staggs Publishing.